خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدعلی مهدوی‌راد: وضعیت نقد به‌ویژه نقد کتاب و اندیشه در مقایسه با دو دهه گذشته یا سال‌های نخستین پس از انقلاب اسلامی بسیار متفاوت و رضایت‌بخش شده است. اکنون نقد، زمینه خوبی دارد و تا حد زیادی توسط افراد مختلف جامعه پذیرفته شده است.

پیش از انقلاب اسلامی، مجله «راهنمای کتاب» ـ از مهم‌ترین مجلات نقد ـ منتشر می‌شد. پس از آن مجله «آینده» منتشر شد. سایر مجلات نیز کم و بیش به موضوع نقد می‌پرداختند. بعد از انقلاب اسلامی مجله «نشر دانش» ـ نخستین مجله جدی و علمی در حوزه نقد ـ که به تعبیر اهالی فرهنگ و قلم، پرچم نشر دانشگاهی بود، به سرپرستی نصرالله پورجوادی که به‌درستی بر ذمه نقد در ایران حق بزرگی دارد، منتشر می‌شد.

تاکنون حدود 25 سال است که مجله «آینه پژوهش» منتشر می‌شود؛ «آینه پژوهش» نخستین مجله‌ای است که در حوزه نقد کتب دینی و اسلامی منتشر می‌شود. در سال‌های نخستین انتشار این مجله، به دلیل فراهم نبودن بستر و فضای مناسب برای فعالیت در عرصه نقد، کار در این عرصه بسیار سنگین بود؛ به‌گونه‌ای که در شماره‌های نخستین این مجله مجبور می‌شدیم برای توجیه نویسندگان، تعاریف متعددی از نقد و این‌که نقد، تحقیر و نوعی مانع برای نشر آثار نیست، ارائه می‌کردیم.

اکنون مجله «آینه پژوهش» به همت نویسندگان جوان حوزه دین و استادان ناقد کتاب مانند استاد علامه علیرضا ذکاوتی، فرایند نقد را به‌خوبی در پیش گرفته است. بنابراین، اکنون خوشبختانه شرایط به‌گونه‌ای است که حتی نویسندگان خودشان پیشنهاد نقد آثارشان را ارائه می‌کنند.

معتقدم ناقد در آن حوزه‌ای که قلم نقد را به دست می‌گیرد باید به صورت کامل اِشراف یا دست کم اطلاعات قابل توجهی در آن حوزه داشته باشد.

از منتقدان می‌خواهم هنگام نگارش نقد، به دلیل این‌که مسلمان و معتقد بر ناظر بودن خداوند بر اعمالمان هستیم، نقد را در جهت رشد دانش، گسترش و عمق بخشیدن به فکر، به ژرفا کشاندن دانش، به سلامت‌سازی نشر و کمک رساندن به استواری نشر به‌کار بگیرند.

معتقدم اگر نویسنده‌ ناقد با قلم نظیف و بیان استوار آمیخته با احترام بنویسد، نقدش از سوی هر فردی پذیرفته می‌شود. اگر هم نقدهای وی از سوی صاحب اثر پذیرفته نشود حداقل جامعه علمی بدون تردید پذیرای آن خواهد بود. در صورتی که نقد سالم باشد، بی‌شک صاحب اثر از آن در راستای بهبود کیفی اثرش در نوبت‌های بعدی چاپ، استفاده می‌کند.

از سویی دیگر باید اخلاق نقد در همه حوزه‌ها رعایت شود. برگزاری جشنواره نقد کتاب  فرصت خوبی در این چند سال است. با این اقدام شایسته زمینه ترویج فرهنگ نقد در جامعه فراهم شده است اما نباید به این اندازه از فعالیت‌ها اکتفا کرد. هرچه در حوزه نقد کار شود باز کم است.

در این میان نویسندگان نیز باید درباره موضوعی که قصد نگارش آن را دارند، تحقیق و پژوهش کنند و باری به هر جهت ننویسند بلکه از منابع معتبر و مستند بهره ببرند. آن‌ها باید با استواری کار و با منتقدان به شیوه‌ درست برخورد کنند. به دانشجویان و محققان حوزه نقد پیشنهاد می‌کنم تا زمانی که منبع را مستقیماً ندیده و مطالعه نکرده‌اند، نسبت به آن نظر ندهند و آن را نقد نکنند.

نقد باعث می‌شود که محقق و نویسنده متوجه اشتباهاتش شود و در نوبت‌های بعدی چاپ آثارش به اصلاح آنها بپردازد. امیدوارم به‌تدریج در حوزه نقد به نقطه‌ای برسیم که در هر موضوعی یک مجله نقد منتشر شود.