به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) دومین روز از «دومین همایش بین‌المللی زبان‌ها و گویش‌های ایرانی: گذشته و حال» به کوشش بخش ایران‌شناسی و زبان‌شناسی مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی با همکاری دانشگاه تهران و فرهنگستان زبان و ادب فارسی، دوشنبه 15 دی‌ماه در مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی برگزار شد.
در این همایش دکتر فرزانه اعظم‌لطفی، استاد زبان اردو دانشكده زبان‌ها و ادبیات خارجی دانشگاه تهران مقالهای با عنوان «بررسی تحلیلی تأثیر و نفوذ واژگان زبان فارسی در زبان‌های هندی و اردو در هندوستان» ارائه داد و به بررسی و تحلیل و دلایل تأثیر و نفوذ زبان فارسی در زبان‌های هندی-اردو و هندی در هندوستان پرداخت.
وی گفت: همان‌گونه که در سده‌های هفتم و هشتم میلادی از پیوند دو زبان پهلوی و عربی در ایران زبان فارسی کنونی پدید آمده است، در هند نیز در اثر آموزش زبان فارسی با زبان‌های محلی به ویژه شمال هند، زبان سومی شکل گرفت که به اردو معروف است.
کلمات فارسی به وفور در زبان هندی یافت می‌شود
اعظم‌لطفی افزود: پیش از تسلط مسلمانان، زبان سانسکریت رفته رفته به صورت زبان علمی درآمده و رواج آن در بین عوام مردم کاهش یافته بود. حدود سده پنجم پیش از میلاد، زبان سانسکریت به (Prakrit) «پراکریت» استحاله یافت و مورد استفاده عموم قرار گرفت.
این پژوهشگر ادامه داد: پراکریت به «پالی» (Pali) تبدیل شد و بسیاری از زبان‌های محلی هند از آن منشعب شد که مهم‌ترین آنها زبان هندی است. پس از تسلط مسلمانان، این واژه و خلف آن «هندوستانی» پر از واژه‌های فارسی شد و پس از گذشت دو سه قرن، زبان جدید و جداگانه‌ای به وجود آمد که همان زبان اردوست. بسیاری از ضرب‌المثل‌ها، محاورات، تلمیحات، همان‌هایی است که در ایران رواج دارد و برخی از آنها که امروزه در این زبان متداول است دیگر در سرزمین ایران از رواج افتاده است.
وی افزود: علاوه بر زبان اردو در زبان هندی که نزدیک به یک سوم جمعیت هند با آن گفت‌وگو می‌کنند، کلمات فارسی به وفور یافت می‌شود. علاوه بر این زبان‌ها در دیگر زبان‌های بنگالی، گجراتی، سندی، پنجابی، کشمیری، تامیل، تیلگو، کناری و مالایالم کلمات فارسی زیادی آمیخته شده است.
یادگار زریران، با پیشینه‌ای اشکانی و از آثار حماسی ایران است
مقاله «یادگار زریران و رزم‌نامه کنیزک» عنوان یکی از مقالات رساله شده به این همایش بود که توسط آرش اکبری مفاخر نوشته شده است. چکیده این مقاله به شرح زیر است:
یادگار زریران از آثار حماسی ایران با پیشینه‌ای اشکانی است. در اوستا، کتاب پنجم و هفتم دینکرد و برخی متون تاریخی پس از اسلام به محتوای این داستان اشاره شده است، اما روایت نوشتاری آن به دوران ساسانی تعلق دارد. از این داستان که به شرح نبرد گشتاسپ و ارجاسپ می‌پردازد، دو روایت فارسی و عربی از دقیقی و ثعالبی در دست است. یکی از مهم‌ترین بازتاب‌های یادگار زریران را در متون حماسی زبان گورانی به‌ویژه رزم‌نامه کنیزک می‌توان دید.
این داستان که مربوط به آغاز پادشاهی کیخسرو است، به شرح نبردهای فرزندان رستم با پهلوانان افراسیاب می‌پردازد و روایت‌های گفتاری و نوشتاری چندی از آن باقی مانده است. پس از بازشناسی و بازسازی یادگار زریران در رزم‌نامه کنیزک و برخی حماسه‌های گورانی می‌توان گفت که ساختار نمایشی، چارچوب داستانی و سیر رویدادها در هر دو روایت پهلوی و گورانی تقریبا یکسان است. به‌عبارتی رزم‌نامه کنیزک روایتی از یادگار زریران است، همراه با دگردیسی نام‌ها که در آن گشتاسپ به کیخسرو، ارجاسپ به افراسیاب و خانواده گشتاسپ به خانواده رستم دگرگونی یافته‌اند.
ریشه‌های مشترک زبان تاجیکی با زبان‌های اوستا، پهلوی و فارسی میانه
عباس تیرافکن، مقاله «بررسی و تطبیق برخی مصدرهای هم ریشه و مشترک زبان‌ها و گویش‌های باستانی و معاصر ایران را ارائه داده است که چکیده آن دربرگیرنده مطالب زیر است:
در این مقاله، برخی مصدرهای زبان فارسی ایران امروز، گویش سیستان، زبان تاجیکی و برخی گویش‌های معاصر و باستانی ایران مورد بررسی و مقایسه هم ریشه‌ای قرار گرفته است. بخش عملی پژوهش بررسی برخی از مصدرهای هم ریشه در مناطق مختلف سیستان و کشور
(تاجیکستان) شهر دوشنبه، از راه مشاهده مستقیم و ضبط گفتار آزاد و مصاحبه به روش میدانی از صاحب نظران و افراد آگاه به گویش سیستان و زبان تاجیکی، به تعداد پنجاه نفر در سنین مختلف بین 20 تا 80 سال، از طبقات مختلف زن و مرد در سیستان، ایران و تاجیکستان در طول چهار ماه تحقیق انجام شده، به نحوی که تلفظ گویش‌وران ضبط و واج نویسی شد.
پژوهش‌های نظری این مقاله به صورت کتابخانه‌ای بوده است. در روش کتابخانه‌ای، کتاب‌های مربوط به کاربرد مصدرهای هم‌ریشه در زبان فارسی ایران، گویش سیستان، زبان تاجیکی، زبان‌ها و گویش‌های باستانی و معاصر در کتابخانه‌های ملی و عمومی ایران و تاجیکستان با استفاده از دایره‌المعارف، برهان‌ها و فرهنگ‌های مختلف پهلوی، فارسی، تاجیکی و سیستانی، بررسی شد.
با تحقیقات صورت گرفته، بیان برخی مصدرهای هم‌ریشه و مشترک در گویش سیستان، زبان فارسی ایران و زبان تاجیکی و برخی گویش‌های معاصر ایران و زبان‌های باستانی از جمله زبان اوستا، پهلوی و فارسی میانه دارای ریشه‌ای مشترک، قرن‌هاست که به صورت یکسان استفاده می‌شود و این اشتراکات موجب عمیق‌تر شدن فهم زبان‌ها و گویش‌های معاصر و باستانی شده است.
زبان فرانسه بیشترین تأثیر را بر زبان فارسی گذاشته است
«تاثیر زبان فرانسه بر زبان فارسی در طول تاریخ» عنوان مقالهای از ناهید جلیلی‌مرند است که به این همایش ارسال شد. چکیده این مقاله در زیر آمده است:
زبان و ادبیات هر ملتی نمی‌تواند بدون تأثیر از زبان‌های دیگر باشد، چرا که زبان، پدیده‌ای پویا، همواره در حال تغییر و تحول و ارتباط با دیگر زبان‌ها است. در طول تاریخ، ایران به علت قرار داشتن در منطقه‌ای که کانون تبادلات فرهنگی، ارتباطات تجاری و حتی صحنه جنگ‌های مختلف بوده است، زبان فارسی با زبان‌های غیرایرانیِ بومی این سرزمین پهناور و نیز زبان‌های کشورهای همسایه در تماس بوده، از آنها تأثیر پذیرفته و بر آنها تأثیر گذاشته است.
به‌ویژه دردوران قاجار، با گسترش روابط سیاسی، فرهنگی و علمی ایران با جهان غرب، نفوذ زبان وادبیات آنان در زبان فارسی روبه فزونی گذاشت. بنابراین، شاهد توسعه دامنه ترجمه از زبان‌های غربی به زبان فارسی بوده‌ایم. این ترجمه‌ها، تأثیرات غیرقابل انکاری بر واژگان و دستور زبان زبان فارسی گذاشته‌اند. از جمله این زبان‌ها، زبان فرانسه است که تدریس آن از دیرباز در کشور ما شروع شده و بیشترین تأثیر را در زمینه‌های مختلف بر زبان فارسی گذاشته است.
در این مقاله برآنیم تا تأثیرات زبان فرانسه را بر واژگان زبان فارسی، در سیر تطور تاریخ این سرزمین بررسی کنیم و در پی پاسخ دادن به این پرسش هستیم که آیا وام واژه‌های فرانسوی در زبان فارسی، با همان معنا و تلفظ مصطلح در زبان فرانسه به کار می‌روند یا خیر؟ این پژوهش بر پایه روش مطالعه اسنادی و بهره‌‌گیری از اسناد و مدارک معتبر صورت پذیرفته است. طبق پژوهش‌های انجام شده در زمینه واژه‌شناسی فارسی، گاه شاهد حضور کلمات فرانسوی بدون تغییر تلفظ و گاهی با تغییر تلفظ هستیم. از نظر معناشناسی نیز گاه وام واژه‌ها با حفظ معنای اصلی خود و گاهی با تغییر معنای خود در زبان فارسی استفاده می‌شوند.
پراکندگی زبانی اقوام ایرانی و تأثیر آن بر هویت ملی
«بررسی پراکندگی زبانی اقوام ایرانی و تأثیر آن بر هویت ملی» عنوان مقاله دیگر ارسال شده به این همایش بود که توسط فائزه رسته‌مقدم نوشته شده است. چکیده این مقاله به شرح زیر می‌آید:
ایران کشور بزرگی است که از اقوام مختلفی نظیر ترک، کرد، لر، عرب، بلوچ و غیره تشکیل شده است که هر یک از این اقوام با زبان و لهجه‌های متفاوتی سخن می‌گویند و باتوجه به این که زبان رسمی کشور ما فارسی است، وجود لهجه و زبان‌های متفاوت در کشور به عنوان مساله‌ای حائز اهمیت همیشه مورد توجه دولتمردان قرار گرفته است. پراکندگی زبانی اقوام ایرانی نیز بیشتر در نواحی مرزی کشور قابل مشاهده است که این مساله می‌تواند هویت و امنیت ملی کشور را تحت‌الشعاع قرار دهد، زیرا در آن سوی مرز‌های ایران نیز ما با پراکندگی زبانی و قومی مشابه داخل کشور روبه‌رو هستیم.
تحقیق حاضر به روش توصیفی - تحلیلی و با استفاده از جمع آوری داده‌های کتابخانه‌ای، در پی پاسخ دادن به این پرسش است که پراکندگی زبانی اقوام مختلف در ایران چه تأثیری بر هویت ملی دارد. نتایج حاصل از تحقیق بیانگر آن است که پراکندگی زبانی در ایران می‌تواند هم تهدید و هم فرصتی برای هویت ملی ایرانیان محسوب شود که ایران می‌تواند با اتخاذ سیاست‌های خاص از پراکندگی زبانی اقوام مختلف برای تحکیم و تقویت هویت ملی استفاده کند.
* مطالب منتشر شده دومین همایش بین‌المللی زبان‌ها و گویش‌های ایرانی: گذشته و حال را در زیر بخوانید:
آغاز دومین همایش زبان‌ها و گویش‌های ایرانی/ جدول نشست‌ها
بجنوردی: دانشنامه‌‌های زیادی به دلیل کمبود بودجه در چاپخانه‌ها مانده‌اند/دولت قبل خزانه را خالی کرده است!
یونسی: با خطر انقراض و زوال گویش‌ها مواجهیم/ وامدار زبان ایرانی باشیم و از زبان بیگانه عاریت نگیریم
جعفری دهقی: زبان فارسی میراث مشترک ملت‌های مشرق زمین است/چاپ 44 مقاله در دومین همایش زبان‌ها و گویش‌ها
دوشنبه ۱۵ دی ۱۳۹۳ - ۱۴:۵۱
نظر شما