به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) عملکرد کتابخانه‌های دانشگاهی،‌ بر رشد کیفی و ارتقاء جایگاه علمی‌ دانشگاه‌ها در عرصه داخلی و بین‌المللی مؤثر است. چراکه کتابخانه‌ها نخستین و اصلی‌ترین محل پژوهش‌های علمی و کاربردی هستند و میزان تولیدات علمی هر دانشگاهی بر تعیین جایگاه علمی آن نقش مستقیم دارد.

طبق اعلام مؤسسه تایمز، دانشگاه‌های صنعتی شریف و دانشگاه صنعتی اصفهان با کسب نمره 37.7 در رتبه‌ای بین دامنه 350 تا 301 قرار گرفته‌اند.

در این بررسی، مؤسسه تایمز به تفکیک و  براساس روش‌‌های علمی به مقولاتی مانند آموزش، نمره 28.7،‌ پژوهش 34.7 و استناد 50.4 را اعطا کرده است. «بزرگترین دانشگاه صنعتی ایران» دیگر عنوان مؤسسه تایمز، به دانشگاه صنعتی امیر‌کبیر است.

گزارش نخست (ایبنا) درباره «نگاهی به وضعیت کتابخانه‌های تخصصی دانشگاهی» به موضوعاتی مانند رسالت‌های اصلی کتابخانه‌‌‌های دانشگاهی،‌ نظارت بر عملکرد این کتابخانه‌ها، لزوم ایجاد امکانات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری برای دسترسی آسان به جدید‌ترین منابع علمی دنیا و بکارگیری متخصصان و فناوری‌های نوین در اداره کتابخانه‌‌های دانشگاهی اختصاص داشت.
 
دومین جمع‌بندی این پرونده نیز به بررسی گفت‌و‌گو‌های (ایبنا) با رؤسای کتابخانه دانشگاه‌های تهران، شهید بهشتی،‌ شهید باهنر کرمان،‌ تربیت دبیر شهید رجایی،‌ فردوسی مشهد و  سیستان و بلوچستان اختصاص دارد.  

کتابخانه‌های دانشگاهی و ارتقاء علمی دانشگاه 
پژوهش، به‌عنوان امری که ابزار اصلی آن کتاب است در بررسی‌های مؤسسه تایمز، نمره‌ای متوسط در مقایسه با آموزش و استناد کسب کرده است. کتابخانه دانشگاهی،‌ در کسب این جایگاه برای دو دانشگاه‌ ایران، به گفته دکتر یداله آقا عباسی، رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه شهید باهنر کرمان، نقشی غیر مستقیم داشته است.
 
وی معتقد است: «عملکرد کتابخانه‌‌ها، به‌طور غیرمستقیم بر ارتقاء جهانی دانشگاه‌ها مؤثر است. تعداد منابع کتابخانه‌،‌ میزان دسترسی و فضا از جمله عواملی است که می‌تواند در این ارتقاء مؤثر باشد.»
 
آقا عباسی، ایجاد فضای استاندارد، تأمین منابع به‌روز و دسترسی آنلاین به منابع را از جمله عواملی می‌داند که در ارتقاء علمی دانشگاه‌ها در رتبه‌بندی‌‌های جهانی مؤثرند.
  
در حالی‌که آقا‌عباسی، از تأثیر غیر مستقیم عملکرد کتابخانه‌ها بر میزان رشد کمی کتابخانه‌‌های دانشگاهی صحبت می‌کند،‌ دکتر حسن میش‌مست، رئیس مرکز اسناد و کتابخانه‌ مرکزی دانشگاه سیستان و بلوچستان این ارتباط را مستقیم می‌داند. وجود زیر‌ساخت‌های فیزیکی و دسترسی به پایگاه‌های اطلاعاتی از موضوعاتی است که وی بر‌ آن‌‌ها تأکید دارد.

تحول در نظام تبادل اطلاعات
تأکید میش‌مست،‌ بر وجود زیرساخت‌ها در پژوهشی با عنوان «دسترسي به اطلاعات در كتابخانه‌ها؛ روش‌ها و مسائل» نوشته ك. مانجوناتا و د. شيوالينگايا و ترجمه غلام حيدري نیز مطرح شده است.

نویسنده این مقاله پژوهشی، با اشاره به يک مطالعه كه توسط  «هوكيل»، «آنو» و «والاث» صورت گرفته است، بر قدرت فناوری اطلاعات، فناوری شبكه‌ای ساده‌تر و اهميت نرم‌افزار در ارتباطات علمی تأكيد می‌كند. (Hukill, Ono, & Vallath, 2000, p.14)

این مقاله همچنین در ادامه به وجود تحول در نظام تبادل، اطلاعات اشاره می‌کند که  «تا دهه ۱۹۸۰ كتابخانه‌ها انحصار ارائه اطلاعات موجود در منابع چاپه را در اختيار خود داشتند. استفاده‌كنندگان آن‌ها هم در مورد انتشارات مورد نياز خود، كاملاً به كتابخانه‌ها وابسته بودند. اما اكنون با ظهور فناوري‌های نوين اطلاعاتی كه حجم انبوهی از اطلاعات به‌صورت پيوسته و با قالب الكترونيكي برای همگان قابل دسترس شده، شرايط به‌طور كلی دگرگون شده است. امروزه استفاده كنندگان، دارای آگاهی بيشتر، مهارت‌های فنی افزون‌تر و اختيارات گسترده‌تری برای جست‌وجوی اطلاعات هستند.»



دکتر زهره عباسی، رئیس مرکز اطلاع‌رسانی و کتابخانه مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد‌ نیز درباره تأثیر  عملکرد کتابخانه‌ها بر ارتقاء رتبه علمی دانشگاه‌ها، به استفاده از نیرو‌های متخصص در فضای کتابخانه‌‌های دانشگاهی اشاره می‌کند.
 
اطلاعات، دارایی تجاری هستند
دکتر حسین رنگ‌آور،‌ رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی نیز با بیان این مطلب که دانشجویان دانشگاه شهید رجایی به 26  پایگاه‌ علمی دنیا بواسطه عقد قرار داد، با برخی شرکت‌های فعال در حوزه نشر ‌دسترسی دارند، به مسأله ایجاد موانع بعد از اِعمال تحریم‌ها اشاره می‌کند. وضع تحریم‌‌ها در بخش‌های علمی، خود مؤید این موضوع است که تا چه حد دستیابی به اطلاعات در دنیای امروز اهمیت دارد.
 
تحریم‌های علمی!
دکتر رائد فرید‌‌زاده، رئیس کتا‌بخانه و مرکز اسناد دانشگاه شهید بهشتی، نیز درباره تأثیر تحریم‌ها بر حرکت‌های علمی کشور و تعامل علمی با جهان می‌گوید: «وجود تحریم‌ها بر ارائه دستاورد‌های علمی دانشمندان ایرانی در عرصه بین‌المللی مؤثر بوده است. اگر تحریم‌کنندگان به اصول اخلاقی که خودشان تدوین‌ کرده‌‌‌اند رجوع می‌کردند، متوجه امر پارادوکسیکال می‌شدند. وضع تحریم‌ها علیه کشور‌مان در بخش‌های مختلف علمی، با اعتقاد آن‌ها به جریان آزاد فعالیت‌های علمی در تضاد است.»

وی با تأکید بر خاصیت فراسرزمینی دستاورد‌های علمی، دانشگاه شهید بهشتی را در ردیف دانشگاه‌های تحریمی از سوی غرب اعلام می‌کند.


 
نتایج تعامل با کتابخانه‌های دیگر کشور‌ها
دکتر علی‌اصغر پورعزت،‌ رئیس کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد و تأمین منابع علمی دانشگاه تهران نیز که دانشگاه متبوعش هر ساله از سوی مراکز تحقیقاتی جهان به‌عنوان یکی از دانشگا‌ه‌های برتر کشور معرفی می‌شود، درباره لزوم تعامل علمی بین دانشگاه‌ها به‌ویژه کتابخانه‌های دانشگاهی در عرصه بین‌المللی می‌گوید: «تعامل با دانشگاه‌های دیگر کشور‌ها در بخش کتابخانه سه نتیجه به ‌دنبال دارد: انتقال دانش در علوم مختلف، انتقال دانش در قلمرو کتابداری و توسعه آن که در کسب تجربه خلاصه می‌‌شود. اصلاح روش‌های اداره کتابخانه‌ای با تبادل تجربیات نیز از جمله نتایج تعامل کتابخانه‌های دانشگاهی است.»

وی بدون اشاره به تأثیر تحریم‌ها، عقد تفاهم‌نامه‌‌ها با شرکت‌های واسط را به‌عنوان مسیری جدید برای دور زدن تحریم‌ها اعلام می‌کند که البته با آسیب‌هایی نیز همراه  است.  
 
پورعزت می‌گوید: «برقراری این ارتباط گاهی مواقع از طریق واسطه صورت می‌گیرد. واسطه نیز با هدف کسب سود بیشتر قیمت‌های بالایی را اعلام می‌کند که البته با هماهنگی ناشر صورت می‌گیرد، بنابراین مجبور به برقراری ارتباط مستقیم با ناشر هستیم، چنین ارتباطی نیز نیازمند صرف هزینه‌های بسیار گزاف است؛ هزینه‌هایی که با بودجه یکسال کتابخانه دانشگاه، برابری می‌کند. به‌طور طبیعی امکان چنین ارتباطی وجود ندارد. کنسرسیوم ارتباط با ناشران و پایگاه‌های علمی زیرنظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با هدف سرشکن کردن قیمت‌ها تشکیل شده است که دانشگاه‌ها برای تأمین منابع خود از این طریق اقدام می‌کنند.»



رقابت در کسب اطلاعات
در بخش دیگری از مقاله «دسترسی به اطلاعات در كتابخانه‌ها؛ روش‌ها و مسائل» آمده است: «کتابخانه‌ها، به‌عنوان محلی برای نگهداری اطلاعات علمی به‌روز، اعم از چاپی و الکترونیکی، در عصر حاضر،  نیازمند ارتباط و تعامل با مراکز علمی دنیا هستند. كتابخانه‌ها اين روزها با رقابت سرسختی از سوي فراهم‌كنندگان خدمات تجاری اطلاعات و فناوری شبكه، به‌ويژه اينترنت و شبكه جهانی وب، روبه‌رو هستند. محققان، دانشگاهيان و مديران اجرايی به منظور دستيابی به موقع و فوری به اطلاعات مناسب، به‌طور فزاينده‌ای به منابع الكترونيكی روی می‌آورند. بقای كتابخانه‌ها به ظرفيت درک آن‌ها از نيازهای استفاده‌‌كنندگان و پاسخگويی سريع به اين نيازها به‌صورت كارآمد و مؤثر بستگی دارد.»
 
دومین گزارش جمع‌بندی (ایبنا) از گفت‌و‌گو‌های رؤسای 6 کتابخانه دانشگاهی کشور نشان می‌دهد که استفاده از فناورهای نوین و تعامل با مراکز علمی دنیا در کتابخانه‌ها با هدف کسب اطلاعات، دغدغه امروز مسئولان کتابخانه‌های دانشگاهی است؛ موضوعی  که با وجود اِعمال تحریم‌ها دچار اختلال شده است.