به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، کتاب «دفتر پژوهش 2» شامل هشت مقاله به قلم پژوهشگران نمایش‌های سنتی ایرانی است که به مناسبت هفدهمین دوره جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی روانه کتابفروشی‌ها شد. در این کتاب به معرفی و بررسی برخی گونه‌های نمایش‌های سنتی ایران اعم از تعزیه، روحوضی، تئاتر عروسکی، نمایش‌های شادی آور زنانه و... پرداخته شده است.
عناوین مقالات کتاب و نام نویسندگان آنها به ترتیب انتشار عبارتند از:
«گذر از اشیا آیینی به اشیا تئاتری در نگرش انسان کهن و انسان معاصر» نوشته پوپک عظیم‌پور، عضو هیات علمی دانشکده هنرهای نمایشی و موسیقی پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران.
«شرحی بر مجلس شبیه قتل میرزا تقی خان امیرکبیر» نوشته مشترک داوود فتحلی بیگی، پژوهشگر و مدرس تئاتر و دبیر هفدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی و مهدی دریایی.
«ویژگی‌های اشخاص بازی در شبیه خوانی» نوشته مریم نعمت طاووسی، استادیار پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری.
«بررسی روایت و جلوه‌های آن در تعزیه» نوشته الهام ذوالفقاریان.
«جایگاه اجتماعی زنان و نمایش‌های شادی‌آور زنانه» نوشته حسین فرخی، نویسنده و کارگردان تئاتر و استادیار دانشگاه هنر.
«تروپ معیرالممالک: نخستین دسته حرفه‌ای نمایش‌های شادی آور در عصر ناصری» نوشته نیایش پورحسن.
«بررسی نمایشنامه پهلوان کچل و اژدها نوشته داوود فتحعلی بیگی با توجه به نظرات پراپ و گرماس» نوشته مهدی صفاری نژاد.
«معرفی و بررسی دو قطعه نمایشی ضبط شده بر صفحات صوتی مربوط به اوایل دوره پهلوی» نوشته محمدحسین ناصربخت، پژوهشگر و مدرس تئاتر دانشگاه هنر.
در مقاله دوم این کتاب مجلس شبیه قتل میرزا تقی خان امیرکبیر، صدراعظم مشهور دوران ناصری، معرفی و ویژگی‌های ساختاری آن بررسی شده است. این شبیه‌نامه پیشتر در هیچ منبع مکتوبی منتشر نشده بود، با این اوصاف اما نویسندگان اشاره‌ای به مشخصات نسخه‌شناسی این «شبیه‌نامه» نکرده‌اند و این مساله یک اشکال پژوهشی به حساب می‌آید.
یکی دیگر از مقالات مهم کتاب مقاله ششم یعنی «تروپ معیرالممالک» است. تروپ یا دسته معیرالممالک نخستین گروه حرفه‌ای نمایش در ایران است. معیرالممالک در دوران خود ریاست امور شادی‌آور پایتخت را بر عهده داشت. دوست علی خان معیرالممالک یکی از رجال هنرپرور و هنردوست در دوران قاجار بود. وی در دوران سلطنت ناصرالدین شاه به منصب خزانه‌داری کل کشور و سپس رییس بیوتات سلطنتی انتخاب شد. فروغی بسطامی، غزل‌سرای مشهور دوره قاجاریه و سراینده غزل «مردان خدا پرده پندار دریدند» برادرزاده معیرالممالک است.
معیرالممالک با توجه به عهده‌داری منصب ریاست بیوتات سلطنتی، عهده‌دار امور معماری و بنایی دربار نیز به شمار می‌رفت. از جمله بناهای مهمی که تحت نظر این چهره هنردوست ساخته شده‌اند می‌توان به «شمس العماره»، «شبستان مسجد جامع عتیق تهران» و مهم‌تر از همه بنای عالی «تکیه دولت» اشاره کرد. با این اوصاف تاکنون آن‌چنان که باید و شاید به نقش معیرالممالک در اعتلای نمایش‌های سنتی ایرانی چندان پرداخته نشده است و جای خالی یک پژوهش مستقل درباره وی به چشم می‌خورد.
داوود فتحعلی بیگی، دبیر هفدهمین دوره از جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی در پیشگفتار کوتاه خود بر این کتاب نوشته است: «یکی از اهداف شکل‌گیری نمایش‌های آیینی سنتی، بررسی و شناخت مبانی اشکال نمایش و آیین‌های نمایشی در ایران بوده است. انتشار دفتر پژوهش فرصتی است برای ارائه حاصل تلاش پژوهشگران بومی که با امید به راهگشایی و بهره گیری از سرچشمه‌های فرهنگ نمایش این مرز و بوم در راستای اعتلا و توجه بیش از پیش به نمایش ایرانی صورت می‌پذیرد.»
«دفتر پژوهش 2» با شمارگان دو هزار نسخه، 222 صفحه و بهای 12 هزار و 500 تومان از سوی انتشارات نمایش روانه کتابفروشی‌ها شده است.
یکشنبه ۱۵ شهریور ۱۳۹۴ - ۰۹:۰۳
نظر شما