یکی از چشمگیرترین رویکردهای ناشران کودک و نوجوان در دو دهه اخیر، عرضه گسترده آثار ژانر وحشت است که با استقبال زیاد بچه‌ها روبه‌رو شده است. این آثار، وحشت را از روش‌هایی مانند تصاویر، عناوین و محتوا به بچه‌ها انتقال می‌دهند. این گونه ادبی در ایران از نیمه دوم دهه 70 با ترجمه آثار غربی در ادبیات نوجوانان رونق گرفت. بخش اعظمي از کتاب‌های موجود در ژانر وحشت، مانند «تالار وحشت»، «دایره وحشت» و «ترس و لرز»، نوشته «آر.ال. استاین» نویسنده آمریکایی یهودی تبار است. همچنین آثار ترجمه زیادی هم از نویسندگان انگلیسی مانند آنتونی هوروویتس، لیز کسلر، مارکوس سجویک، تری دیری، انجی سیج، رولد دال و... در بازار کتاب کودک دیده می‌شود.
«تاثیرات ژانر وحشت بر کودکان و نوجوانان» عنوان پرونده‌ای بود که در آن تلاش شد نظرات و دیدگاه‌های چند تن از صاحبنظران و پیشکسوتان ادبیات کودک و نوجوان، اعم از روانشناسان، نویسندگان، مترجمان و ناشران از طیف‌های متنوع منعکس شود.
گزارشی از مجموعه اطلاعاتی که در این پرونده ارائه شد، در جدول زیر آمده است. برای اطلاعات بیشتر در هر مورد می‌توانید بر عنوان آن کلیک کنید:
| ردیف | عنوان | نکات ویژه |
| 1 | گیتا گرکانی: خواندن کتاب‌های ژانر وحشت می‌تواند برای بچه‌ها سودمند باشد/ دوران شیرین کودکی افسانه است | انتشار کتاب در ژانر ترس و وحشت نه تنها برای کودکان و نوجوانان مخرب نیست بلکه به آنها این نوید را می‌دهد که برای دغدغه‌های ذهنی، ترس‌ها و استرس‌هایشان راه حلی وجود دارد و مشکلاتی که برایشان پیش می‌آید، دائمی نیست. *** امروزه کودکان در فضایی پر از اظطراب و جهانی هولناک و لبریز از جنگ، استرس، مرگ و جنایت زندگی می‌کنند. این اتفاقات خواه ناخواه در حال رخ دادن است و تاثیر زیادی بر روح و روان بچه‌ها دارد. هدف کتاب‌هایی که در ژانر وحشت منتشر می‌شود ترساندن بچه‌ها نیست، بلکه نویسندگان با این کتاب‌ها می‌خواهند بچه‌ها را امیدوار کنند که بالاخره دغدغه‌هایشان برطرف می‌شود. |
| 2 | مدیر نشر ویدا: کتاب‌های ژانر وحشت مهارت‌های زندگی را به نوجوانان آموزش می‌دهند | کتاب‌های این گونه ادبی، نوجوانان را ترسو نمی‌کنند بلکه زمینه‌ای برای ایجاد هیجان در آنها هستند. نویسنده این‌گونه کتاب‌ها، بدون اینکه در نوجوان ایجاد ترس کنند با استفاده از تکنیک تعلیق آنها را به خواندن ادامه داستان تشویق می‌کند. *** شخصیت بچه‌ها در دوران نوجوانی شکل گرفته است و این گونه مطالب تغییری در شخصیتشان ایجاد نمی‌کند، نوجوانی که ترسو است اصولا علاقه‌ای به مطالعه این گونه کتاب‌ها ندارد و نوجوانی هم که از چیزی نمی‌ترسد، با خواندن این‌گونه کتاب‌ها فقط مقداری هیجان را تجربه می‌کند. |
| 3 | محبوبه نجف‌خانی: انرژی نهفته بچه‌ها با کتاب‌های ژانر وحشت تخلیه می‌شود/ داستان خون آشام‌ها بچه‌ها را بی‌رحم می‌كند | چون اغلب کودکان و نوجوانان ما در جامعه و فضای خسته کننده مدرسه امکانی برای بروز احساسات و تخلیه انرژی ندارند به سوی این گونه کتاب‌ها جذب شدند تا انرژی و هیجان نهفته در وجودشان تخلیه شود. *** کودکان و نوجوانان غربی بسیار پخته‌تر و دنیا دیده‌تر از بچه‌های ایرانی هستند. نمی‌توانیم بگوییم نسخه‌ای که برای آنها جواب می‌دهد حتماً برای فرزندان ما هم در این جامعه با فرهنگ و آداب و رسوم متفاوت و فضای آموزشی بسته و خسته‌کننده مدارس جواب می‌دهد. |
| 4 | مصطفی خرامان: نظریه تاثیرات مخرب ژانر وحشت بر کودکان غیر علمی است/ تاثیر مجموعه‌سازی بر علاقه کودکان به کتاب | این نظریه و تفکر که مطالعه کتاب‌های ژانر وحشت برای کودکان و نوجوانان مناسب نیست و به تدریج تاثیرات منفی بر روح و روان آنها می‌گذارد، کاملا غیرعلمی است. *** وقتی کتاب یا فیلمی با موضوعات عاشقانه یا ترسناک تولید می‌شود فقط در زمان تماشای فیلم یا مطالعه کتاب است که تا حدودی ذهن و روح مخاطب را با خود درگیر می‌کند اما در آینده تاثیرات مخربی بر او نخواهد داشت. همانطور که می‌دانیم در ادبیات کهن ما افسانه‌ها و داستان‌های عاشقانه و ترسناک فراوانی وجود دارد که نسل به نسل منتقل شده و هیچ تاثیر بدی بر مخاطبان نداشته است. |
| 5 | مدير انتشارات پيدايش: کتاب‌های ژانر وحشت در تقویت هوش هیجانی مخاطبان موثر است/کسب لذت از لابه‌لای مطالعه آثار ترسناک | مطالعه كتاب‌های ژانر وحشت نه تنها تاثیر منفی بر کودکان و نوجوانان نمی‌گذارد بلکه باعث تقويت هوش هيجاني آنها نیز مي‌شود. همچنین به دليل آدرنالينی كه با خواندن اين آثار در نوجوانان و جوانان آزاد مي‌شود، آنها لذت را از راه مطالعه تجربه می‌کنند. |
| 6 | سپیده خلیلی: ژانر وحشت مشکلات روحی را در کودکان تشدید می‌کند/ نوجوانان ما مضطرب‌تر از غربی‌ها هستند | من با این طرز فکر که نوجوانان شخصیتشان شکل گرفته است و دیگر تحت تاثیر مخرب برخی کتاب‌ها قرار نمی‌گیرند، کاملاً مخالفم زیرا بسیاری از خصوصیات روحی و روانی نوجوانان از سیزده تا بیست سالگی شکل گرفته و تثبیت می‌شود. *** نوجوانان هیجان طلبند و به داستان‌هایی که در آنها ایجاد هیجان کرده و مدتی سرگرمشان می‌کند علاقه دارند. اما حتی اگر بچه‌ها بگویند که به خواندن این کتاب‌ها علاقه دارند و ادعا کنند که هیچ تاثیر منفی بر آنها ندارد، صحیح نیست؛ زیرا واقعیت این است که تاثیرات این کتاب‌ها به صورت تدریجی بر کودکان و نوجوانان مشخص می‌شود. *** بسیاری از نوجوانان وقتی موضوعی در ذهنشان نقش می‌بندد، نمی‌توانند آن را فراموش کنند و این موضوع تا سالیان متمادی در ذهنشان باقی خواهد ماند. موارد بسیاری داشته‌ایم که نوجوانانی که از تنهایی و تاریکی نمی‌ترسیدند با خواندن این آثار دیگر نمی‌توانند در خانه تنها بمانند یا اینکه فضای تاریکی را بدون ترس تحمل کنند. |
| 7 | سیامک گلشیری: کتاب‌های ژانر وحشت ذهن بچه‌ها را منسجم می‌کند/ نمی‌توان برای مطالعه نوجوانان تعیین تکلیف کرد | کودکان و نوجوانان قبل از هرچیزی نیاز دارند ذهنشان خلاق شود و رمان‌هایی که در این ژانر تولید می‌شود به دلیل قصه قوی که دارند این خلاقیت را در ذهن بچه‌ها ایجاد می‌کنند. مطالعه این کتاب‌ها ذهن کودکان و نوجوانان را منسجم می‌‌سازد. *** اثر خوب می‌تواند باعث به وجود آوردن قدرت خلاقیت در نوجوانان شود و این قدرت را در آنها افزایش دهد. هیچ‌کس هم نباید و نمی‌تواند به آنها القا کند که چه چیزی بخوانند و چه چیزی نخوانند. اینکه فکر کنیم آنها هنوز سن و سالی ندارند و ما باید به آنها بگوییم چه بخوانند و چه نخوانند، کاملا اشتباه است و عملا راه به جایی نمی‌برد. |
| 8 | محمد قصاع: کتاب‌های ژانر وحشت کودکان و نوجوانان را در مقابل ترس بیمه می‌کند | آثاری که در ژانر وحشت منتشر می‌شوند برای کودکان و نوجوانان ترس‌آور و وحشت‌زا نیستند و نویسندگان و ناشران تولیدکننده این کتاب‌ها دقت زیادی دارند تا کتاب‌هایی تولید کنند که تاثیر منفی و مخربی بر کودکان و نوجوانان نداشته باشد و آنها را نترساند. *** باید به سلیقه مخاطب احترام گذاشت و وقتی نوجوانی دوست دارد کتاب‌های ژانر وحشت را بخواند ناشران و مولفان نیز باید براساس اصول مشخص و استانداردهای لازم، این آثار را تولید کنند و در اختیارش قرار دهند. |
| 9 | پروین جلوه نژاد: گرایش کودکان و نوجوانان به ژانر وحشت طبیعی است/ کتاب‌های این ژانر ادبیات فاخر به حساب نمی‌آید | گرایش در کودکان و نوجوانان به ژانر وحشت، کاملا طبیعی و مقتضای سن آنهاست. به نظر من بهتر است به بچه‌ها اجازه دهیم کتاب‌های مورد علاقه‌شان را بخوانند. این کار سبب می‌شود که به تدریج این احساس در آنها ارضا شده و به این نتیجه برسند که این کتاب‌ها چیزی برای گفتن به آنها ندارند و خودشان مطالعه این آثار را کنار بگذارند و به دنبال آثار دیگر بروند. *** کتاب‌های این ژانر در حوزه ادبیات فاخر نمی‌گنجد اما به هر حال تولیدشان به خاطر وجود نظرات و سلایق مختلف لازم است؛ درست مانند غذاهایی که می‌دانیم سودی برای بدنمان ندارد اما به خاطر علاقه‌ای که به آنها داریم، مصرف می‌کنیم تا زمانی که از خوردن آنها سیر و دلزده شویم. |
| 10 | پروین علی‌پور: برخی آثار ژانر وحشت برای ترساندن کودکان از خرافات و جنایت می‌گویند/ ضرورت مشورت ناشران با روانشناسان | بعضی ناشران کتاب کودک و نوجوان برای کتاب‌هایی که در این ژانر منتشر می‌شود تبلیغات گسترده‌ای انجام می‌دهند تا فروششان بیشتر شود که اصلا کار درستی نیست، همچنین معمولا نویسندگان و مترجمانی جذب این ژانر می‌شوند که جوانی هستند که به این وسیله می‌خواهند مطرح شوند. *** کتاب‌هایی که در این ژانر تولید می‌شود ممکن است لذتی آنی در کودک ایجاد کند اما قطعاً در روح و روان آنها تأثیر می‌گذارد. زیرا پذیرش و باورپذیری بچه‌ها بسیار بیشتر از منطق آنهاست و خواندن این گونه آثار می‌تواند ترس و اضطراب را در آنها افزایش دهد. |
نظر شما