حامد میرزابابایی، مدیرعامل انجمن فرهنگی ناشران بین‌المللی ایرانیان در گفت‌و‌گو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا) در حاشیه «سیزدهمین نمایشگاه کتب کاربردی و دانشگاهی» درباره تفاوت‌های این دوره از نمایشگاه‌ با ادوار گذشته اظهار کرد: نمایشگاه کتب کاربردی و دانشگاهی به‌طور مستمر 12 دوره را پشت‌سر گذاشته و به سیزدهمین دوره رسیده است، بنابراین با سابقه‌ای روشن توانسته در تقویم دانشگاهی ایران جای خود را باز کند؛ اما ناگزیر شدیم با توجه به شرایط فروش و اقتصادی بازار تا حدی بُعد هزینه‌ا‌ی دانشگاه را کوچک‌تر کنیم.

حرکت در قالب «لاک» ناشران در بازار ایران
وی در تشریح مفهوم کوچک‌شدن بُعد هزینه‌ای نمایشگاه کتب کاربردی و دانشگاهی افزود: در سال‌‌های 90 و پیش از آن یعنی قبل از آغاز دوران نوسانات ارزی، نمایشگاه کتب کاربردی در فضا‌یی گسترده‌تر همراه با برنامه‌‌‌های جنبی مفصلی برگزار می‌شد که البته منشاء برکات زیادی هم بود. به‌عنوان مثال، دو سال ابتدایی برنامه نشست سالیانه اصحاب نشر که در حال حاضر از سوی اتحادیه برگزار می‌‌شود، از مولود‌های این نمایشگاه است.
 
میرزابابایی ادامه داد: با توجه به مضاعف شدن فشار‌های اقتصادی مجبور شدیم علاوه بر حذف آیین‌های افتتاحیه‌ پر‌زرق و برق، از حجم نمایشگاه نیز بکاهیم. سال‌ها پیش «نمایشگاه کتب کاربردی و دانشگاهی» در سالن حجاب برپا می‌شد که بار مالی معادل 100 میلیون تومان را به برگزارکنندگان تحمیل می‌کرد، بنابراین به فضای‌های دانشگاهی رو آوردیم و البته در فضایی با متراژ بیش از دو هزار‌ متر پاسخگوی درخواست متقاضیان نبودیم. سیزدهمین نمایشگاه کتب کاربردی و دانشگاهی در فضایی محدود‌تر از سال‌های پیش با حضور 18 کارگزار از سوی 300 ناشر در حال برگزاری است. انجمن رکورد عرضه 86 هزار عنوان کتاب را در کارنامه دارد و عقب‌گرد به 51 هزار عنوان ناراحت‌کننده است و این نشان می‌دهد ناشران در بازار ایران در قالب «لاک» حرکت می‌‌کنند.

آسیب‌های تحریم و دایره فروش کوچک
مدیرعامل انجمن فرهنگی ناشران بین‌المللی ایرانیان گفت: دو نکته اساسی در برگزاری نمایشگاه در شرایط فعلی وجود دارد؛ یا باید از کیفیت محتوا بکاهیم یا تلاش کنیم با کاهش حواشی، کیفیت محتوا یعنی توجه به منابع روز دنیا و نیازسنجی جامعه دانشگاهی را حفظ کنیم. اعضای انجمن از یک‌سو از تنگ‌ شدن دایره فروش و از سوی دیگر از تبعات تحریم بر بازار نشر متأثرند که مشکل دوم بسیار آزار‌دهنده است. خرید کتاب خارجی و هزینه‌های حمل و نقل آن متأثر از نوسانات ارزی است، بنابراین در دو حوزه تأمین محتوا و هزینه‌های تأمین محتوا از کوچک‌ترین تغییر در بازار ارز تأثیر می‌گیرم.
 
وی افزود: فرض کنیم اگر به‌عنوان مثال در دوره‌ای از نمایشگاه یک میلیارد تومان فروش داشتیم، این مبلغ معادل یک میلیون دلار کتاب بوده است، در حالی‌که اگر در دوره بعدی، نمایشگاه همین مبلغ فروش داشت، این رقم برابر با 300 هزار دلار کتاب بوده که به کتابخانه‌ها تزریق شده است و به‌عبارتی دیگر 70 درصد کاهش. از سوی دیگر با توجه به بودجه انقباضی بازار، یک میلیارد تومان همان یک میلیارد تومان دوره‌های قبل نیست، در نتیجه حجم تزریق کتاب‌های خارجی فوق‌العاده کاهش پیدا می‌کند. علاوه بر این بسته شدن سالن ارزی در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران نیز در این جریان موثر بوده است.
 
میرزابابایی ادامه داد: مجموعه این عوامل، رخوت را در حوزه بازار کتاب‌های خارجی ایجاد می‌کند، بنابراین متولیان مجبورند برای برون‌رفت از این جریان به راه‌های مختلف فکر کنند که البته با وجود تحریم شرایط سخت می‌شود. ناشر در این وضعیت دو راه در پیش دارد؛ خرید از کشور ثالث یا خالی گذاشتن بازار.
 
عملکرد قابل تقدیر کارگزاران ایرانی
این فعال عرصه نشر دانشگاهی اظهار کرد: خرید از کشور ثالث به‌معنای دو برابر شدن هزینه‌هاست و این در حالی است‌ که در همه کشور‌های منطقه کتاب‌های خارجی به اصطلاح over می‌شود، یعنی اگر  قیمت پشت جلد در لندن 60 پوند است، در این کشور‌ها 65 تا 70 پوند فروخته می‌شود. با درنظر گرفتن این موارد عملکرد کارگزاران ایرانی در این حوزه قابل‌تقدیر است و البته کمتر دیده شده است. انجمن هیچ‌گاه اجازه نداده که کتاب‌‌ها به قیمت پشت جلد فروخته شود؛ کف تخفیف کتاب‌ها همیشه براساس قیمت اصلی ناشر تعیین شده است.
 
مدیرعامل انجمن فرهنگی ناشران بین‌المللی ایرانیان در ادامه درباره بهره‌گیری از حمایت‌های این نهاد برای برگزاری سیزدهمین دوره از نمایشگاه کتب کاربردی و دانشگاهی گفت: در بخش فروش از هیچ‌گونه حمایت مادی برخوردار نبودیم. قول مساعدی مبنی بر تأمین بخشی از هزینه‌های برگزاری نمایشگاه از سوی معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد داشتیم که امید‌واریم به‌زودی محقق شود. نیمی از 51 هزار عنوان کتاب عرضه شده در سیزدهمین نمایشگاه کتب کاربردی و دانشگاهی، محصول سال‌های 2012 به بعد است.   

ظرفیت‌های بالای انجمن فرهنگی ناشران بین‌المللی ایرانیان           
وی درباره نزدیکی زمان برگزاری نمایشگاه کتب کاربردی و دانشگاهی با نمایشگاه تخصصی کتاب دانشگاهی نیز اظهار کرد: نمایشگاه تخصصی کتاب دانشگاهی ظرفیتی برای ما ندارد، ولی ما برای آن‌ها ظرفیت‌هایی زیادی داریم، اما استفاده از این ظرفیت‌‌‌ها مشروط به رعایت شرایطی است. باطن کار ما متعارض با چاپ کتاب افست و بدون مجوز است. دو اشکال بزرگ علاوه بر نپیوستن به قانون کپی‌رایت وجود دارد؛ به‌عنوان مثال، کتاب درسی با قیمت 150 دلار، با قیمت ارز فعلی به بهای 500 هزار تومان فروخته می‌شود؛ افست این کتاب با صرف حداکثر 30 هزار تومان با کیفیت مطلوب تولید می‌شود.
 
میرزابابایی افزود: اما ناشر با کمال تأسف به جای تعیین قیمت 42 هزار تومان که با محاسبه سود به دست آمده، در حق دانشجو خیانتی بزرگ انجام می‌دهد. به‌عبارت دیگر مدعی می‌شوند که قیمت اصلی کتاب 500 هزار تومان است و قیمت فروش را 250 هزار تومان اعلام می‌کنند و دانشجو از خرید کتاب با این قیمت احساس رضایت می‌کند، در حالی‌که با این فروش 500 بلکه 600 درصد سود عاید ناشر می‌شود.

سیاست‌های جدید ناشران بین‌المللی در مقابله با کپی غیرمجاز
این فعال عرصه نشر در ادامه گفت: سیاست فعلی ناشران بین‌المللی در تولید کتاب‌‌های درسی با هدف مقابله با ماجرای کپی غیرمجاز، حمایت‌های آموزشی آنلاین است تا دانشجو از طریق کد‌های ویژه خدمات دیگر ناشر مانند پرسش‌های امتحانی و آموزش‌‌های چند‌رسانه‌ای را در اختیار داشته باشد؛ خدماتی که دانشجو به‌واسطه افست و کپی غیرمجاز از آن‌ها محروم می‌شود؛ البته بسیاری از دانشجویان اطلاعی از این ماجرا ندارند.
 
مدیرعامل انجمن فرهنگی ناشران بین‌الملل ایرانیان اظهار کرد: انجمن با بضاعت بالا، ظرفیت‌های مختلفی برای استفاده ناشران دانشگاهی دارد، اما یک شرط ساده می‌طلبد و آن رعایت قواعد بازار نشر است. قواعد بازار نشر می‌گوید شما نمی‌توانید در جریان رقابتی قرار بگیرید، در حالی‌که وقتی فروش نسخه اصلی و تبلیغات در اختیار یک ناشر است، دیگران کپی کتاب را با قیمت گزاف به مخاطب بفروشند.
   
عصر منجنیق منسوخ شده
وی درباره جریان تخصیص اعتبار به بخش‌ بین‌الملل در بیست و هشتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران افزود: یک منطق خیلی ساده، یعنی خرابی بازار نشر در این جریان وجود دارد. بعد از تشریح همه پروژه‌ها و ایده‌ها در انجمن، پرسش معروف اهالی «سیاست عمومی» را مطرح می‌کنیم که چه باید کرد؟ آیا ارشاد می‌تواند کاری انجام دهد؟ به‌نظر می‌رسد این ارگان به دلیل فراوانی تقاضا، توانش کاهش پیدا کرده است. پس آیا تعطیل کنیم یا از مجرا‌های مختلف مانند نهاد‌های وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی یا دانشگاه پیام‌نور تأمین منبع کنیم؟ پاشنه را ور کشیدیم و از بین سه نهاد موفق به جلب‌ نظر دو نهاد شدیم و اگر توان داشته باشیم این تلاش را تکرار می‌کنیم؛ اما دوران این حرف‌ها که چون من‌ نمی‌توانم پس تو هم انجام نده، یا به‌عبارتی عصر منجنیق منسوخ شده است.