به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، آیین رونمایی از کتاب «سینمای مستند و باستان‌شناسی» گردآوری و تنظیم علیرضا قاسم‌خان، با حضور سیداحمد محیط طباطبایی، مشاور ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی، مهناز گرجی، رییس پیشین موزه ملی ایران، علیرضا قاسم‌خان و با اجرای محمدرضا مقدسیان، شب گذشته (دوشنبه 23 آذرماه) و در حاشیه دومین روز از نهمین دوره جشنواره سینماحقیقت و در سالن شماره 3 سینما فلسطین برگزار شد.

لزوم درک متقابل مستندسازان و باستان‌شناسان
محیط طباطبایی در این نشست گفت: سینمای مستند، یعنی سینمایی که می‌توان به آن استناد کرد، بنابراین بسیار می‌تواند به علم باستان‌شناسی کمک کند. همایشی که در سال گذشته (1393) از سوی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی با همکاری پژوهشگاه میراث فرهنگی و موزه ملی ایران برگزار شد، فرصت مناسبی بود تا این گونه از سینمای مستند دوباره مطرح شده و نسل جوان با آثار مستندسازان باستان‌شناسی برجسته‌ای چون پرویز کیمیاوی، محمدرضا اصلانی و... آشنا شوند.

وی افزود: اشتفان تسوایک، رمان‌نویس برجسته یکی از دوستان نزدیک زیگموند فروید، روانکاو مشهور بود. وی بر اساس نظریات فروید رمان‌های مشهوری نوشت که دستمایه ساخت آثار سینمایی هم شدند. تسوایک خود روانکاو نبود، اما از نظریات روانکاوی بهترین بهره را برد. در حوزه فیلمسازی مستند، نیز نیازی نیست که فیلمساز خود باستان‌شناس باشد یا باستان‌شناس فیلمساز. درک متقابل این دو مهم است.

محیط طباطبایی با اشاره به این نکته مستندساز باستان‌شناس باید کارشان مکمل همدیگر باشد، گفت: در همایش سال گذشته این مسائل مورد بحث قرار گرفت و بر لزوم درک هرچه بیشتر باستان‌شناس و مستندساز از کار یکدیگر تاکید شد. مستندسازان قدیمی این درک را داشتند. به عنوان مثال فیلم «تپه‌های قیطریه» هرچند که کاوش‌های باستان‌شناسی روی تپه‌های قیطریه را به تصویر کشیده است، اما امضای فیلمساز برجسته‌ای چون پرویز کیمیاوی را با خود دارد.

این پژوهشگر اضافه کرد: موضوع باستان‌شناسی جدا از سینمای مستند، امروزه به یک مساله مهم در سینمای جهان بدل شده است. وجود فیلم‌های داستانی بسیاری که باستان‌شناسی در زمره یکی از ستون‌های قصه آنهاست، شاهدی بر این مدعاست.

نخستین کتاب نظریه‌پردازان ایرانی درباره سینمای مستند و باستان‌شناسی
علیرضا قاسم‌خان نیز در این مراسم گفت: از سال 1392 به بعد با هم‌اندیشی‌های بسیار در مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی به این نتیجه رسیدیم که نیازمند مطالعات میان‌رشته‌ای در حوزه سینمای مستند هستیم. به همین منظور در سال گذشته (1393) نخستین همایش سینمای مستند و باستان‌شناسی را با همکاری موزه ملی ایران و پژوهشگاه میراث فرهنگی برگزار کردیم.

وی افزود: پس از اعلام فراخوان امیدی به دریافت مقالات چندانی نداشتیم، اما در حدود 60 مقاله به دبیرخانه همایش رسید و اعضای هیات علمی از این بین تعداد 11 مقاله را به عنوان آثار برگزیده انتخاب کردند و این مقاله‌ها در این کتاب منتشر شد.

قاسم‌خان ادامه داد: به دلیل آنکه قصد داشتیم از دل مقالات یک منبع مطالعاتی را به یادگار بگذاریم، بنابراین داشتن شکل و محتوای آکادمیک در مقالات برای ما بسیار مهم بود. در همین راستا باید بگویم که مقاله‌های منتشر شده در این کتاب، نخستین پژوهش‌های منتشر شده نظریه‌پردازان ایرانی درباره ارتباط میان علم باستان‌شناسی و سینمای مستند است.

این مستندساز و تهیه کننده سینما با اشاره به این نکته که رسیدن به یک معنای خاص در حوزه فرهنگ ایرانی نباید به بررسی خارجی متکی باشد، گفت: ما در این حوزه هرچند که به دانش اروپایی‌ها نیاز داریم، اما با انتشار این کتاب ابتدا خواستیم بسنجیم که خود ما در ایران در این حوزه در چه مرحله‌ای قرار داریم؟ بر این اساس در این کتاب سوالات پایه‌ای مورد بحث قرار گرفتند، از جمله اینکه «آیا فیلمساز خود باید باستان‌شناس باشد؟ یا باستان‌شناس برای ثبت فعالیت‌هایش خود باید فیلمساز باشد؟».

معاون آموزشی و پژوهشی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی همچنین به برگزاری همایش‌های دیگری نیز اشاره کرد و گفت: امید داریم در دومین همایش «سینمای مستند و باستان‌شناسی» که در سال آینده (1395) برگزار می‌شود، از صاحب‌نظران غیرایرانی نیز دعوت کنیم تا تجربیات خود را در اختیار مستندسازان و پژوهشگران ایرانی بگذارند. همچنین در برنامه کاری ما وارد شدن به دیگر حوزه‌های مطالعاتی از جمله «سینمای مستند و جامعه‌شناسی»، «سینمای مستند و روان‌شناسی»، «سینمای مستند و مردم‌شناسی» و... نیز وجود دارد.

مهناز گرجی، مدیر سابق موزه ملی ایران نیز دیگر سخنران این مراسم رونمایی بود. وی در بخشی از سخنان خود گفت: انتشار این کتاب یک اتفاق مهم در بازار کتاب‌های مربوط به سینمای مستند در ایران است.

وی افزود: همایش «سینمای مستند و باستان‌شناسی» پل ارتباطی مناسبی میان فیلمسازان باتجربه در حوزه باستان شناسی با کارگردانان جوان این عرصه بود. امیدوارم این کتاب نیز بتواند همین نقش را ایفا کند.

محمدرضا مقدسیان نیز در این مراسم گفت: سینمای مستند ایران به شدت نیازمند مطالعات میان‌رشته‌ای است و سینماگران باید برای بالا بردن سطح دانش خود به این حوزه روی بیاورند.