به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) دبیرخانه هشتمین جشنواره بین‌المللی فارابی، نخستین نشست از سلسله نشست‌های شبکه نخبگان علوم انسانی را با عنوان «جایگاه میراث ناملموس در عرصه ملی و بین‌المللی و اقدامات پاسدارانه آن در ایران» با حضور رضا ماحوزی، دبیر اجرایی جشنواره فارابیو آتوسا مومنی، عضو شورای حکام مرکز مطالعات منطقه‌ای حفاظت درباره میراث ناملموس آسیای مرکزی و غربی دوشنبه چهارم مرداد در پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی برگزار کرد.
 
ماحوزی، دبیر اجرایی جشنواره فارابی در این نشست توضیحاتی را درباره تشکیل شبکه نخبگان علوم انسانی و روند برگزاری هشتمین جشنواره بین‌المللی فارابی ارایه کرد و گفت: طی جلسه‌های مشترکی که با سیدضیا هاشمی، معاون فرهنگی و اجتماعی وزیر علوم و عضو شورای سیاست‌گذاری جشنواره فارابی داشتیم به این نتیجه رسیدیم که طی برگزاری 7 دوره جشنواره فارابی و 200 منتخب از پیشکسوتان و مولفان داخلی و خارجی شبکه ارتباطی مناسبی بین این افراد وجود ندارد و همواره این دغدغه از سوی شرکت‌کنندگان در جشنواره فارابی مطرح شده که چرا برگزیدگان این جشنواره با یکدیگر در ارتباط نیستند.
 
وی ادامه داد: از سوی دیگر این سوال مطرح شد که چرا آثار برتر هر دوره از جشنواره فارابی که در قالب کتاب و طرح‌های تحقیقاتی ارایه می‌شود در ارزیابی کارهای جدید جشنواره در نظر گرفته نمی‌شود. بنابراین با هدف ارتباط برگزیدگان 7 دوره جشنواره فارابی و نیز تأثیر آثار برتر در هر دوره طی ادوار آتی جشنواره فارابی شبکه نخبگان علوم انسانی در ماه رمضان امسال اعلام وجود کرد.
 
دبیر اجرایی جشنواره فارابی افزود: با تشکیل این شبکه علاوه بر ارتباط میان برگزیدگان و مولفان دوره‌های گذشته جشنواره فارابی پژوهشگران و محققان جوانی که در علوم انسانی حرفی برای گفتن دارند می‌توانند به این شبکه اضافه شوند. همچنین این شبکه امکان ارتباط میان نخبگان داخلی و خارجی را فراهم می‌آورد.
 
ماحوزی در ادامه با اشاره به آثاری که در بخش ایران‌شناسی تاکنون در جشنواره فارابی ارایه شده عنوان کرد: همواره ایران‌شناسانی از خارج کشور در جشنواره فارابی شرکت داشتند و کتاب‌ها و طرح‌های خود را به این جشنواره ارسال کردند. امروز در کشورهایی مانند آمریکا، آلمان، روسیه و ... ایرانشناسان متعددی وجود دارند که سابقه همکاری با جشنواره فارابی را داشته و در این جشنواره حضور پیدا کردند که از جمله آنها می‌توان به کارل ارنست، حامد الگار و ... اشاره کرد.
 
به گفته این مقام مسئول، طی 6 دوره برگزاری جشنواره فارابی 11 اثر برگزیده در حوزه کتاب و تصحیح کتاب در بخش ایران‌شناسی انتخاب شده است. همچنین طی این ادوار 12 متفکر وجود داشته که روی نظریه‌های اسلامی کار کرده‌اند و در جشنواره فارابی منتخب شدند. در بخش تاریخ ایران نیز 8 برگزیده وجود داشته و در حوزه میراث ملموس نیز تاکنون دو برگزیده انتخاب شده است.
 
معرفی جایزه فارابی به عنوان یک برند
عضو هیات علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی اضافه کرد: با نگاهی به آمار ارایه شده در بخش میراث ملموس می‌توان گفت که جایگاه این بخش در حالی که می‌تواند در جشنواره فارابی ارتقا یابد هنوز مورد توجه قرار نگرفته است. چهارشنبه هفته جاری مهلت ارسال آثار داخلی به جشنواره فارابی به اتمام می‌رسد اما بخش بین‌الملل جشنواره فرصت دارد تا دو ماه دیگر آثار خود را در بخش‌های مختلف به این جشنواره ارسال کند.
 
ماحوزی هدف از برگزاری این نشست را توجه بیشتر محققان و پژوهشگران به تولید کتاب و طرح‌های تحقیقاتی درباره میراث ناملموس در جشنواره فارابی دانست و افزود: از سوی دیگر اگرچه مهلت ارسال آثار تمام می‌شود و هشتمین جشنواره بین‌المللی فارابی در آذرماه سال‌جاری برگزار خواهد شد اما شبکه نخبگان علوم انسانی همچنان به کار خود ادامه خواهد داد و با برگزیدگان بخش ایران‌شناسی در داخل و خارج از کشور ارتباط خود را حفظ خواهد کرد.
 
این مقام مسئول تاکید کرد: ما می‌خواهیم جایزه فارابی را به عنوان یک برند معرفی کنیم و فرصتی را برای پژوهشگران و محققان به وجود بیاوریم تا این جشنواره را معتبر بشناسند.
 
نیاز در جوامع منجر به خلق میراث فرهنگی می‌شود
آتوسا مومنی در بخش دیگری از این نشست درباره جایگاه میراث ناملموس در جشنواره فارابی توضیحاتی ارایه کرد و گفت: میراث ناملموس یکی از ظرفیت‌های ناشناخته در جوامع مختلف است و امروز در جامعه جهانی الزامات بسیاری برای حفاظت از این میراث به وجود آمده است.
 
وی ضمن تعریف میراث فرهنگی گفت: نیاز در جوامع منجر به خلق میراث فرهنگی می‌شود و این میراث در هر کشور به سه دسته ملموس، طبیعی و ناملموس تقسیم‌بندی می‌شود. شرایط ایران در 80 سال گذشته با امروز قابل مقایسه نیست، پیش از این در سال 1309 با تصویب قانونی در این حوزه قرار شد که تمامی آثار قبل از دوره زندیه قابلیت قرار گرفتن در میراث ملی را داشته باشند اما این موضوع منجر به حذف آثار ملی در دوره قاجار و پهلوی می‌شد تا اینکه در سال 1352 قانونی تکمیلی اضافه شد و امکان این را به وجود آورد که تمامی آثار دوره قاجار و پهلوی در این حوزه قرار گیرند.
 
عضو شورای حکام مرکز مطالعات منطقه‌ای حفاظت با اشاره به قوانین بین‌المللی مصوب در این باره و کنوانسیون سال 1972 گفت: برای حفظ دستاوردهای بشری و تاریخی، یونسکو 10 معیار برجسته را برای معرفی میراث ملموس و ناملموس در کشورها معرفی کرد و این معیارها فرصت‌سازی عجیبی را در همه دنیا ایجاد کرد تا مردم تلاش کنند میراث بشری خود را به سایر جهانیان معرفی کنند.
 
مومنی در بخش دیگری از سخنانش به برخی از معیارهای فرهنگی اشاره کرد و گفت: به طور مثال آثاری که به طور مستقیم مرتبط با رویدادها، بافت‌های زندگی، افکار و عقاید و یا آثار هنری و ادبی دارای اهمیت عالی جهانی باشند امکان معرفی به یونسکو را دارند هرچند این معیار در سراسر جهان چالش‌برانگیز شد.
 
وی همچنین به کنوانسیون مصوب سال 2005 اشاره کرد و گفت: این کنوانسیون این موضوع را مطرح کرد که اگر بومی‌سازی وجود نداشته باشد بسیاری از جوامع فریز می‌شوند و نمی‌توانند میراث خود را به جهان معرفی کنند اما ایران تاکنون به این کنوانسیون نپیوسته است.
 
مومنی با بیان اینکه در سال 2003 کنوانسیونی برای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در سال 2003 تصویب شده به برخی از تجلیات میراث ناملموس اشاره کرد و گفت: سنن و بیان‌های شفاهی، هنرهای اجرایی، دانش سنتی و... انواع تجلیات میراث ناملموس هستند.
 
وی اضافه کرد: چندی پیش مرکز مطالعات ژاپن از من درخواست کرد که اقدامات پاسدارانه درباره میراث فرهنگی ناملموس را در کشور ایران جستجو و معرفی کنم اما متاسفانه باید بگویم که تاکنون هیچ اقدام مناسبی در پژوهش و تالیف آثار درباره میراث ناملموس انجام نشده و ما به صورت زیربنایی وارد این حوزه نشده‌ایم. هرچند دیدگاه‌های مردم‌شناسی تاحدی انجام شده اما هیچ‌گاه به صورت تخصصی روی موضوع میراث ناملموس تحقیقات صورت نگرفته و تولیداتی در این باره نداشته‌ایم. این در حالی است که کشورهایی مانند آفریقای جنوبی با توجه به اینکه 80 درصد از هویت ملی خود را از میراث ناملموس می‌گیرند متخصصان بزرگی دارند که در این حوزه اقدام به پژوهش و تولید آثار می‌کنند.
 
مومنی در پایان سخنانش تاکید کرد: حوزه‌هایی چون جامعه‌شناسی، انسان‌شناسی، زبان، هنر و فلسفه می‌تواند به ما در انجام پژوهش و تولید آثار درباره میراث ناملموس کمک کند و ما با توجه به اینکه در این حوزه در ابتدای راه هستیم می‌توانیم از این علوم کمک بگیریم.