خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- یکم شهریور‌ماه زادروز حکیم شهیر ایرانی ابوعلی‌سیناست که در تقویم ایرانی به‌عنوان روز پزشک نامگذاری شده است. پزشکان ایرانی در طول قرون گذشته تا به امروز با تبعیت از شیخ‌الرئیس ابوعلیسینا در رشد این شاخه تلاش کرده‌اند. بخشی از این تلاش که به نظر میرسد پایه توسعه و انتقال یافته‌های پزشکی به حساب می‌آید تولید کتاب است. وضعیت کتاب‌های حوزه پزشکی موضوع گفت‌وگو با دکتر یزدینژاد، مدیر مسئول انتشارات میر‌ماه به مناسبت «روز پزشک» و بزرگداشت ابوعلیسینا است.
وی درباره وضعیت نشر پزشکی اظهار کرد: در حوزه پزشکی با اطمینان کامل نمی‌توان گفت که کاهش شمارگان کتاب رخ داده است؛ اما با توجه به آمار دانشجویان و توسعه دانشگاه‌ها، به‌طور قطع در این بخش نیز با کاهش شمارگان کتاب مواجه هستیم، هرچند که در ظاهر این کاهش محسوس نباشد.
مدیر مسئول انتشارات میر‌ماه با اشاره به دلایل کاهش شمارگان کتاب در شاخه پزشکی افزود: کاهش شمارگان کتاب در حوزه پزشکی به دلایل همه‌گیر جهانی مانند گسترش نشر الکترونیک یا استفاده از پایگاه‌‌های اطلاعاتی که در بیشتر مواقع صحت آن‌ها مورد تردید است را می‌توان ذکر کرد. علاوه براین از یک سو شاهد تغییر مدل مطالعه دانشجویان هستیم و از سوی دیگر در بازار نشر تخصصی پزشکی ضمن کاهش آمار تالیف، انتشار ترجمه‌های نارسا نیز بی‌تاثیر نبوده است.
کتاب‌های رشته پزشکی گران است
یزدینژاد با اشاره به مشکلات مالی دانشجویان در تأمین کتاب درسی ادامه داد: علاوه بر مشکلات بازار نشر هزینه‌های دانشجویی و به دنبال آن هزینه‌های گزاف خرید کتاب و نبود حمایت‌های لازم از سوی وزارتخانه‌هایی از جمله علوم، تحقیقات و فناوری موجب کاهش شمارگان کتاب و آمار مطالعه دانشجویان پزشکی شده است.
این فعال حوزه نشر پزشکی درباره تولید کتاب براساس نتایج پژوهش‌های آزمایشگاهی و دانشگاهی پژوهشگران داخلی گفت: رشته پزشکی در سراسر جهان دارای مجموعه‌ای از منابع اصلی است که در همه دانشگاه‌های دنیا از جمله ایران تدریس می‌شود. مستندات پژوهشگران ایرانی در این کتاب‌ها بسیار اندک است؛ به‌عنوان مثال مدارک علمی پژوهشگران ایرانی در کتابی مانند «طب داخلی هاریسون» که در پنج قاره دنیا تدریس می‌شود بسیار ناچیز است؛ البته این امکان وجود دارد که نتایج پژوهش‌های ایرانیان مقیم دیگر کشور‌ها در کتاب‌های مطرح رشته پزشکی منتشر شده باشد.
نقش اندک ایرانیان در تولید کتاب‌های پزشکی
یزدینژاد با بیان نمونه‌هایی از انتشار مستندات پژوهشگران ایرانی در کتاب‌های اصلی رشته پزشکی اظهار کرد: به‌عنوان مثال در حوزه هپاتیت پژوهش‌های دکتر علویان یا درباره غدد نتایج مستندات علمی دکتر عزیزی همچنین مطالعات مرکز گوارش ایران زیرنظر دکتر ملک‌زاده در کتاب‌های بینالمللی منعکس شده که البته چشمگیر نیست.
وی با اشاره به رشد مقالات علمی در شاخه‌‌های پزشکی افزود: پژوهشگران ایرانی بیشتر نتایج علمی خود را در قالب مقاله منتشر می‌کنند که جریانی رو به رشد است. مقالات علمی برای ارائه در شکل کتاب نیازمند داوری و بررسی صحت علمی هستند بنابراین در این حوزه ورودی نداشتیم؛ البته نباید فراموش کرد که سال‌ها قبل مرحوم دکتر محسن ضیائی، به‌عنوان متخصص اطفال و داماد مرحوم دکتر قریب در ایالات متحده آمریکا، کتابی درباره تشخیص‌هایی بالینی منتشر کرد که در سراسر دنیا شناخته و مطالعه شد؛ علاوه براین در حوزه طب داخلی، دکتر سمیعی و در حوزه جراحی، مستندات علمی دکتر فرخ سعیدی نیز در قالب کتاب‌های بینالمللی منتشر شده است؛ اما با توجه به رشد جمعیت پزشکان و مدرسان پزشکی مستندات علمی ایرانی در حاضر چندان در کتاب‌های بینالمللی منعکس نمی‌شود.
تولید کتاب پزشکی مستند نیازمند پشتوانه تجربی است
یزدینژاد درباره راهکار‌های توسعه دانش پزشکی بومی در قالب کتاب ادامه داد: تایید علمی تحقیقات حوزه پزشکی نیازمند پژوهش‌های گسترده است به‌عبارت دیگر محتوایی به‌عنوان دانش پزشکی به ثبت میرسد که دارای پشتوانه تجربی قوی، مطالعه دقیق و حجم نمونه قابل استناد باشد. مطالعاتی مانند «سرطان‌های دستگاه گوارش در استان گلستان» که به همت دکتر ملک‌زاده به مدت 25 سال در استان گلستان در حال پیگیری است به‌عنوان یک پژوهش جهانی به تدریج وارد کتاب‌های درسی شده است.
وی با اشاره به ملزومات توسعه دانش پزشکی در قالب کتاب گفت: حمایت شرکت‌های بزرگ دارویی و ساخت آزمایشگاه‌های مجهز و تخصیص بودجه کافی برای پژوهش، مولفه‌هایی مهم برای تحقق انتشار مستندات علمی در قالب کتاب هستند.
مدیرمسئول انتشارات میر‌ماه درباره وضعیت کتاب‌های دانشگاهی طب سنتی نیز اظهار کرد: بخشی از کتاب‌هایی که از سوی انتشارات دانشکده‌‌های طب سنتی منتشر می‌شود تصحیح متون قدیمی از جمله «قانون» ابوعلیسینا، «تحفه حکیم مؤمن» یا «رساله وبائیه» است. درباره میزان تولید کتاب در حوزه طب سنتی مطابق با معیار‌های پژوهشی براساس اطلاعاتی که در اختیار دارم به نظر میرسد که مستندات درباره تاثیر روش‌های درمانی با طب سنتی ناقص است؛ به‌عبارت دیگر مولفان این شاخه پزشکی برای تالیف کتاب مجبورند به منابع اصلی مراجعه کنند و به‌عنوان مثال درباره حجامت به‌صورت توصیفی به تولید محتوا بپردازند.
یزدینژاد ادامه داد: اگر هدفمان تولید و انتشار مطلبی درباره مقوله حجامت در کتاب‌های بینالمللی است باید به رفع نیاز اساسی یعنی مطالعه دقیق و امروزی توجه کنیم. به‌عنوان مثال باید براساس پژوهش آزمایشگاهی ثابت کنیم روش حجامت بر درمان بیماری موثر است یا خیر. برای تجدید حیات طب سنتی باید حرف‌ها و مستندات تازه‌ای وجود داشته باشد. یادآور می‌شوم که طب مدرن ادامه طب سنتی است؛ به‌عنوان مثال شرح چگونگی گردش خون در بدن به تدریج بعد از جالینوس از سوی ابن‌سینا و سپس از سوی ویلیام هاربی به تکامل رسیده، بنابراین جدا کردن طب قدیم و جدید رویکردی اشتباه و به تعبیری دیگر طب مدرن فرزند طب سنتی است.
وی با اشاره به لزوم دوری از نگاه تعصبی به طب سنتی افزود: باید توجه داشته باشیم که بین طب فولکلور، طب سنتی و طب اسلامی تفاوت وجود دارد. کتاب‌های طب سنتی همچنان در برخی از مدارس کراچی کشور پاکستان تدریس می‌شود؛ اما پژوهش کافی درباره این طب صورت نگرفته است؛ به‌عنوان مثال تفاوت بین خون‌دهی با سرنگ و «فصد» چندان مشخص نیست. کدام دانشکده طب سنتی به‌صورت مستند به انتشار نتایج این تفاوت اقدام کرده است؟ در صورتی که این پژوهش‌ها به‌صورت علمی و دقیق منتشر شود می‌توان در قالب کتاب دانشگاهی به عرضه آن‌ها اقدام کرد.
بیشتر مترجم هستیم تا مولف
این فعال حوزه نشر دانشگاهی درباره نقاط قوت نشر پزشکی گفت: در حوزه جراحی با توجه به تجربیات دوران دفاع مقدس و بعد از آن در مقایسه با رشته‌های داخلی و عفونی، دانش قابل‌توجهی کسب شده اما در بخش تولید کتاب تلاش‌‌ها بیشتر به ترجمه و به‌عبارت دیگر پیوند دادن ترجمه کتاب‌های مختلف محدود شده که با تعریف تالیف کتاب بومی متفاوت است.
یزدینژاد با اشاره به سابقه تولید کتاب فارسی در کشور اظهار کرد: در سال 1313 و بعد از آن کتاب‌های درسی مانند «بیماری زنان» نوشته دکتر جهانشاه صالح، «نشانه‌شناسی بیماری‌ها» نوشته دكتر صادق فيروز عزيزی، در حوزه چشم‌پزشکی کتاب‌های مرحوم دکتر نصرت‌الله باستان، در حوزه هورمون‌‌شناسی کتاب‌های دکتر نصرت‌الله کاسمی یا کتاب پاتولوژی دکتر حبیبی گلپایگانی در اختیار دانشجویان بود اما در حال حاضر کتاب تالیفی در این حوزه کمتر نوشته می‌شود و کتاب‌های ترجمه نیز چندان مورد تایید استادان دانشگاه نیست.
دوشنبه ۱ شهریور ۱۳۹۵ - ۰۸:۲۰
نظر شما