به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نشست «مارک در ایران؛ از آموزش تا واقعیت» عصر چهارشنبه 26 آبان‌ماه، با حضور مرتضی کوکبی و فاطمه پازوکی از پژوهشگران حوزه علم اطلاعات و دانش‎شناسی و جمعی از علاقه‌مندان به این حوزه در سرای اهل قلم خانه کتاب برگزار شد.

مرتضی کوکبی در این نشست با ارائه تعریفی از «مارک» گفت: واژه «مارک» (MARC)  مخفف فهرست‌نویسی ماشینی است؛ ما در فهرست‌نویسی مناطق مختلفی داریم که «مارک» برای هریک از این مناطق یک فیلد مجزا اختصاص می‌دهد و به این ترتیب مناطق و عناصر داده‌های فهرست‌برگه کدگذاری می‌شود.

وی افزود: اولین «مارک» در سال 1960 در آمریکا به‌وجود آمد. همزمان با پیدایش «مارک» آمریکا، گروهی از کتابخانه بریتانیا در کتابخانه کنگره آمریکا روی «مارک» بریتانیا کار می‌کردند. بنابراین ابتدا «مارک» آمریکا و «مارک» بریتانیا در دنیا مطرح شدند که البته با هم تفاوت‌هایی داشتند و در ادامه سایر کشورها نیز به تبعیت از این دو «مارک» مارک‌های دیگری را ایجاد کردند.

این پژوهشگر حوزه علم اطلاعات و دانش‌شناسی در ادامه با اشاره به پدید آمدن «یونی مارک» اظهار کرد: با پدید آمدن انبوهی از مارک‌های متفاوت، «ایفلا» تصمیم گرفت با ایجاد «یونی مارک» یک قالب کلی را برای همه مارک‌های موجود ارائه دهد. «یونی مارک» در واقع یک فرمت تبادل جهانی بود تا تمام مارک‌های موجود بتوانند از آن به‌عنوان یک فرمت تبادل استفاده کنند.

کوکبی درباره قابلیت‌های «مارک» نیز توضیح داد: «مارک» می‌تواند جزئی‌ترین اطلاعات یک فهرست‌برگه را به گونه‌ای کدگذاری کند که بتوان به ساده‌ترین شکل و تنها با یک جستجوی ساده و ترکیبی، به منبع موردنظر دست یافت. البته بسیاری از صاحبنظران محدودیت‌هایی چون مسطح بودن و وابسته به فهرست‌برگه بودن را برای «مارک» قائل هستند. اما به‌طورکلی باید بگویم که «مارک» در ایران چندان موفق نبوده که این موضوع نیز دلایل بسیاری دارد.

در ادامه این نشست، فاطمه پازوکی با اشاره به روند شکل‌گیری «مارک» و ارائه «یونی مارک» از سوی «ایفلا»، به اشکالات موجود در «یونی مارک» اشاره کرد و گفت: «یونی مارک» بسیار وابسته به همان ساختار گذشته «مارک» بود. در حالی‌که امروز تعریف منبع اطلاعاتی به سمت محتوای اطلاعاتی پیش رفته، اما «یونی مارک» تأکید بسیاری بر بسترهای کتابخانه‌ای دارد، در حالی‌که امروز هم کتابخانه، هم موزه و هم مرکز اسناد در این موضوع مطرح است.

وی افزود: با این‌که آقای پروفسور کوکبی در سال 1995 در پایان‌نامه دکترای خود سعی کردند این تغییر محیط و تغییر مسیر را بررسی کنند، اما از یک جایی به بعد روی برخی از اشکالات «مارک» چشم پوشیدند؛ همین اشکالات باعث شد تا در سال 2013 گروهی در کتابخانه کنگره، فرمت جدید ارائه دهند تا آن‌را جایگزین «مارک» کنند. قبول کنیم که نباید تعصبی روی هیچ فرمتی داشته باشیم، چراکه مطمئنا با پیشرفت علم، نسخه‌های جدیدتری نیز ارائه خواهد شد.

کوکبی در پاسخ به این موضوع عنوان کرد: من واقعا تعصبی روی «مارک» ندارم و حتی پایان‌نامه بسیاری از دانشجویانم را نیز در نقد به «مارک» ارائه دادم، اما باید قبول کنیم که «مارک» روی واقعیت‌ها کار می‌کند. ما سال‌های سال فهرست‌نویسی کردیم و میلیاردها میلیارد پیشنه «مارک» در جهان وجود دارد. مادامی که پدیده جدیدی ارائه نشود که بتواند همه این میلیاردها میلیارد پیشینه را پوشش دهد، نمی‌توانیم «مارک» را نادیده بگیریم.