الهام عبادتی: دکتر  علی شمیسا، مولف اثر با حضور در غرفه‌ خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، در نمایشگاه کتاب به پرسش‌های ما درباره نوکیسه‌گی و وضعیت نشر آثار روان‌شناسی پاسخ داد، مشروح این گفت‌وگو در ادامه می‌آید.
 
*در آغاز درباره کتاب «تازه‌ به دوران رسیده‌ها؛ رفتارشناسی نوکیسه‌ها» و روند تدوین آن توضیح دهید.

من علاقه‌مند به ادبیات بودم و از دل ادبیات وارد حوزه روانشناسی شدم. چندسالی هم در حوزه هنری مشغول به فعالیت بودم و یکی از دغدغه‌های من ادبیات عامه‌پسند بوده و هست اما از سوی دیگر نمی‌توانستم با روان‌شناسی محض ارتباط برقرار کنم اما دوست داشتم به عنوان یک ایرانی و شرقی بنویسم بنابراین تلاش کردم متناسب با فرهنگ ایران بنویسم . کتاب «بازی‌های روانی مردم» یکی دیگر آثار من است که چندین بار تجدید چاپ شده است. من روی ادبیات عامه ایران تحقیق کردم و نزدیک به 208 بازی را در ایران استخراج کردم و کتاب مرجعی در این حوزه است. در این کتاب بازی‌ها، کلک‌ها و حقه‌ها در ارتباطات میان ایرانیان شرح داده شده است. من سعی کردم در حوزه نوشتن حرفه‌ای شوم و خودم را تجربه کنم و می‌خواهم هر سال چندین کار جدید داشته باشم چون نویسندگی را از روی تفنن انجام نمی‌دهم. نویسندگی شکلی از تاریخی کردن خود است و تلاش می‌کنم در این مسیر حرکت کنم. طی این چند ساله اخیر که فضا باز شده شرایط کار هم بهتر شده است. در حوزه ژورنالیستی کتاب «تازه‌ به دوران رسیده‌ها؛ رفتارشناسی نوکیسه‌ها» را منتشر کردم و پیش‌بینی من این است که این کتاب بتواند جایگاه خوبی مانند کتاب «بیشعوری» را کسب کند. در ایران هجمه‌ این آدم‌ها وجود دارد و گروه‌هایی توانستند یک شبه شرایط مالی خود را خوب کنند اما از نظر فرهنگی همچنان پایین مانده‌اند. تفکر آنها سنتی، عقب مانده، متعصب و بدوی است اما از لحاظ مالی اشرافی‌گری می‌کنند. این موضوع در همه حرفه‌ها مانند پزشکان، روشنفکران، ورزشکاران، سیاستمداران و ... وجود دارد. من در کتاب تازه به دوران رسیده‌ها را تقسیم‌بندی کردم و به طور مثال از تازه به دوران رسیده‌های اقتصادی، ورزشی و ... نام بردم. گاهی این تازه به دوران رسیده‌ها وارد حوزه سیاست می‌شوند و تمام ساختار و فرهنگ ایرانی را به چالش می‌کشند. ما به لحاظ تمدنی به فرهنگ خود افتخار می‌کنیم اما نسل تازه به دوران رسیده‌ها با این مفاهیم آشنا نیستند. ما از اصالت، ملیت و قومیت خود فاصله گرفتیم و به خودباختگی فرهنگی رسیدیم و فکر می‌کنیم با رفتارهای سلطه‌جویانه می‌توانیم ابراز هویت کنیم. بنابراین این یک کتاب اعتراضی نسبت به فضای جامعه است. حتی در کتاب حافظ هم به این‌ها به عنوان «نودولت» اشاره شده است. بر همین اساس من در کتابم هندسه کلمه‌ها را شرح دادم. کافی است در اطرافمان دقیق شویم تا مصادیق نوکیسه‌هایی که توسط رانت‌ها به ثروت رسیده‌اند را ببینیم. البته من مخالف ثروتمند بودن نیستم. اما در قشر فرهنگی میان هنرمندان این موضوع را می‌بینید کسانی که به چیزهایی به غیر از هنر می‌اندیشند. در سینما، ورزش و .... نیز این مصادیق را می‌توان دید. قسمت پایانی کتاب نیز درباره این است که ما چگونه می‌توانیم با این موضوع برخورد کنیم.

* چرا کتاب‌های روانشناسی عامه‌پسند مثبت‌اندیشی و موفقیت با اقبال عمومی مواجه شده‌اند؟!
 پس از جنگ به دلیل احساس ناکامی که در مردم به وجود آمده بود، کتاب‌های موفقیت مورد اقبال قرار گرفت و کتاب‌های آنتونی رابینز و تریسی بیش از آثار دیگر این حوزه خوانده شد. هر چند میل به موفقیت، پیشرفت و کمال‌گرایی در همه ما وجود دارد اما روان‌شناسی یکی از دغدغه‌های نسل امروز ما شده است. در ایران روان‌شناسی موفقیت و ارتباطات بیش‌ترین فروش را داشته چون مردم می‌خواهند تجارت و رشد کنند اما سردرگم هستند چون ساختارهای جامعه ناامن است. بنابراین این کتاب‌ها طرفداران بسیاری پیدا کردند.

*موجی که توسط کتاب‌های ترجمه‌ شده این حوزه ایجاد شد آیا پیامدهای منفی هم به دنبال داشت؟
 
روان‌شناسی علم نوظهور و جوانی است و از غرب وارد کشور شده است. این کتاب‌ها موجی را در کشور ما ایجاد کردند و با وجود ویژگی‌های مثبت، تبعات منفی هم داشتند. برخی از این کتاب‌ها سوء استفاده کردند. متاسفانه هر چیزی وارد ایران می‌شود پس از مدتی از آن سوء استفاده می‌شود به طور مثال مفاهیم سیاسی که وارد واژگان ما شده مورد سوء استفاده قرار گرفته است. اکنون شرایط در کشور به گونه‌ای است که همه شعر می‌گویند یا این‌که در حوزه روا‌ن‌شناسی افراد بسیاری هستند که دانشکده روان‌شناسی نرفتند اما از این کار تجارت می‌کنند. بسیاری با استفاده از همین کتاب‌های ترجمه شده کارگاه برگزار می‌کنند و مردم هم اطلاعات کافی در این زمینه ندارند.
 
*بسیاری از کتاب‌های ترجمه‌ای روانشناسی عامه پسند با رویکرد موفقیت راهکارهایی را ارائه می‌دهند که واقع‌گرا نیست. به طور مثال در این کتاب‌ها بهشتی برای مخاطب تجسم می‌شود که در مدتی کوتاه می‌تواند به آن دست پیدا کند. این موضوع چه پیامدی دارد؟

روانشناسی علم وابسته به فرهنگ است و بسیاری به این توجه نمی‌کنند، بنابراین روان‌شناسی علمی مانند ریاضی، فیزیک و ... نیست چون برآمده از فرهنگ است. روان‌شناسی آمریکایی و روسی هم بر اساس فرهنگ خودشان بنا شده است. بنابراین وقتی با الگوهای غربی برای روابط زن و مرد ایرانی معیارهایی را تجویز می‌کنند، در ایران جواب معکوس می‌دهد. روان‌شناسی حتی شهر به شهر متفاوت است. درست است که مفاهیم مشترکی در بین فرهنگ‌ها وجود دارد اما این‌ها باید پس از ورود به کشور مقصد بومی شود، البته من به ترجمه اعتقاد دارم چون باعث بالندگی فرهنگی می‌شود.

*به همین دلیل در کتاب‌هایتان و به ویژه این اثر جدید «تازه‌ به دوران رسیده‌ها؛ رفتارشناسی نوکیسه‌ها» سعی کردید روی فرهنگ ایرانی متمرکز شوید؟
 
دقیقاً چون من دانش آموخته علم غرب هستم و به آن احترام می‌گذارم اما فلسفه و فرهنگ شرق را دوست دارم چون ما از لحاظ علوم انسانی و معنویت از غرب برتر هستیم. جالب است غربی‌ها مدیتیشن را از شرق یاد گرفته‌اند اما آن را در بسته‌های جذاب به خود ما تحویل می‌دهند. ایرادی که در فرهنگ غربی است این است که موفقیت را فقط به پول و مادی‌گرایی مرتبط می‌دانند و این خطری است که در ادبیات موفقیت وجود دارد. پول خوب است اما باید با معنویت همراه و هماهنگ باشد وگرنه نتیجه‌اش افسارگسیختگی می‌شود.

*برای افزایش آثار تالیفی روان‌شناسی چه باید کرد؟
 ما باید نویسنده تولید کنیم من هم محصول آموزش هستم. من چون با ادبیات آشنا هستم به این فکر کردم که علاقه‌مندان به حوزه روان‌شناسی را آموزش بدهم تا چندین سال  دیگر صاحب اهل قلم در این حوزه شویم. در ادبیات هم بسیاری از قصه‌نویس‌های ما آموزش دیدند و تاثیر گرفتند. متاسفانه ما الان اساتیدی داریم که تنها هنرشان کتاب ترجمه است.