خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا حشمتی، معاون قرآن و عترت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی: «آموزش قرآن» به‌عنوان یکی از ارکان زیربنایی توسعه فرهنگ قرآن در جامعه به حساب می‌آید که با هدف تعمیم و تعمیق شناخت و ایمان به قرآن در آحاد جامعه و ارتباط و انس مستمر با آن و تحقق مضامین آیات قرآنی در رفتار فردی و اجتماعی اقشار مختلف جامعه دنبال می‌شود. از این‌رو، مجموعه فعالیت‌های قرآنی به‌ویژه «آموزش قرآن» در نظام جمهوری اسلامی از اهمیت راهبردی برخوردار است.
 
معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌عنوان یکی از نهاد‌های مسئول در توسعه زیرساخت‌ آموزش‌های قرآنی در طول سال‌های گذشته تلاش‌هایی را در این زمینه انجام داده است که یکی از مهم‌ترین این اقدامات، برگزاری منظم و سالانه آزمون‌های سراسری قرآن و عترت در کنار حمایت مادی و معنوی از فعالیت‌ها و برنامه‌های آموزشی مؤسسات و مراکز قرآنی سراسر کشور است.
 
در ادامه با تشریح و تبین نکاتی شش‌گانه، ویژگی‌های متمایزکننده آزمون‌های سراسری قرآن و عترت معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را بیان می‌کنیم:
 
1- جامعیت محتوایی نسبت به سایر آزمون‌ها و مسابقات قرآنی
در طراحی رشته‌های آزمون تلاش شده است حتی‌الامکان تمامی برنامه‌های آموزشی مؤسسات قرآنی که قابلیت ارزیابی و سنجش کتبی را دارند پوشش داده شود. بر این اساس، چهار رشته اصلی حفظ قرآن، مفاهیم قرآن (ترجمه و درک معنا)، تدبر در قرآن و معارف اهل بیت (علیهم‌السلام) تعریف شده است که هریک از آن‌ها مشتمل بر زیرشاخه‌های متعدد مجموعاً ١٨ رشته می‌باشد.

نکته قابل توجه اینکه رشته قرائت قرآن که غالباً محور تمامی آزمون‌ها و مسابقات می‌باشد جزو رشته‌های آزمون سراسری قرآن و عترت قرار نگرفته است. با این استدلال که اولاً امکان ارزیابی قرآن‌آموزان به‌صورت کتبی وجود ندارد؛ ثانیاً: با توجه به تمرکز فعالیت مؤسسات سازمان تبلیغات اسلامی به آموزش قرائت قرآن، مأموریت اصلی مؤسسات دارای مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در حوزه آموزش قرآن، مرحله بعد از آموزش قرائت (روخوانی، روان‌خوانی، تجوید و ...) تعریف شده است.
 
2- انحصار مخاطبان آزمون به قرآن آموزان موسسات قرآنی
برخلاف سایر آزمون‌ها و مسابقات قرآنی که افراد مستقیماً اقدام به شرکت می‌کنند و مخاطب آن‌ها، افراد هستند در حالی‌که در آزمون‌ سراسری قرآن و عترت، جامعه هدف مؤسسات قرآنی هستند و افراد به عنوان زیرمجموعه مؤسسات در آزمون شرکت می‌کنند. آمارها نشان می‌دهد علی‌رغم مجاز بودن شرکت افراد به‌صورت آزاد در این آزمون، ٩٦ درصد شرکت‌کنندگان، قرآن‌آموزان مؤسسات قرآنی هستند که براساس نظرسنجی‌های صورت گرفته بیش از ٧٠ درصد این افراد در هیچ آزمون رسمی دیگری شرکت نمی‌کنند. به عبارتی همپوشانی مخاطبان آزمون سراسری قرآن و عترت نسبت به سایر برنامه‌های مشابه بسیار پایین است و از طرف دیگر آزمون سراسری قرآن و عترت سالانه موجب رونق و ایجاد شور و نشاط جدیدی در فعالیت‌های آموزشی مؤسسات و مراکز قرآنی می‌شود. تلاش برای مشارکت حداکثری، کسب امتیازات برتر، سهیم بودن در جوایز پایانی، بهره‌مندی از حمایت‌های مالی معاونت قرآن و عترت همگی موجب می‌شود خون تازه‌ای در موسم برپایی آزمون در رگ‌های بسیاری از مؤسسات قرآنی دمیده شود.
 
3- فراهم ساختن مشارکت عمومی در یک رویداد آموزشی قرآنی
براساس آخرین نظرسنجی صورت گرفته، بیش از ٦٠ درصد شرکت‌کنندگان در آزمون‌های سراسری قرآن و عترت، افرادی با تحصیلات دیپلم و فوق دیپلم هستند که عادتاً این افراد امکان حضور در قالب مسابقات قرآنی که بیشتر جنبه حرفه‌ای دارد را ندارند. پراکندگی سنی، جنسیتی، تحصیلی و شغلی در آمار شرکت‌کنندگان این آزمون نشان از عمومی بودن فضای آزمون می‌دهد. در نگاه سیاستگذاران و برنامه‌ریزان معاونت قرآن و عترت، آزمون‌های سراسری قرآن و عترت، به مثابه ورزش همگانی است که ضمن فراهم ساختن مشارکت عمومی، زمینه تربیت و بروز و ظهور استعدادهای قرآنی و ورود آن‌ها به رقابت‌ها و مسابقات حرفه‌ای و تخصصی را فراهم می‌کند.
 
4- جهت‌دهی فعالیت‌های آموزشی موسسات قرآنی
هیچیک از آزمون‌ها و مسابقات قرآنی موجود در کشور در روند فعالیت‌های آموزشی مؤسسات قرآنی تأثیرگذار نمی‌باشد، چراکه هیچ‌گونه نسبت ساختاری بین آن‌ها و مؤسسات به‌عنوان یکی از پایگاه‌های اصلی آموزش قرآن در کشور وجود ندارد، در حالی‌که آزمون سراسری قرآن و عترت موجب هدایت و جهت‌دهی فعالیت‌های آموزشی بسیاری از مؤسسات و مراکز قرآنی کشور می‌گردد.
 
بسیاری از موسسات قرآنی بویژه مراکز نوپا و تازه تأسیس توان برنامه‌ریزی آموزشی برای مؤسسه خود را در شروع کار ندارند و یا با منابع آموزشی متقن و استاندارد آشنایی کامل ندارد. ابلاغ سرفصل‌های آزمون و منابع آن در آغاز هر سال می‌تواند کمک شایانی را در این خصوص داشته باشد. براساس گزارش موثق و بررسی‌های میدانی بسیاری از مؤسسات در ابتدای هر سال منتظر ابلاغ معاونت قرآن و عترت هستند. این فرصت بسیار مغتنمی است تا معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی براساس سیاست‌های خود بتواند برنامه‌های آموزشی مؤسسات قرآنی را هدایت کند.
 
5- بالندگی و هدایت قرآن‌آموزان موسسات قرآنی
در تمامی مسابقات و آزمون‌های موجود در کشور، هر فرد می‌تواند بارها در یک مسابقه و حتی یک رشته قرآنی شرکت کند و خود را محک بزند، مگر آنکه جزو نفرات ممتاز اول تا سوم آن هم در برخی مسابقات رسمی کشوری باشد. بر این اساس درصد قابل توجه‌ای از آمار شرکت‌کنندگان نفراتی هستند که سالهای قبل و دوره‌های گذشته نیز حضور داشته‌اند، در حالی‌که ساختار آزمون‌های سراسری قرآن و عترت به گونه ای طراحی شده است که قرآن‌آموز پس از ورود به پایین‌ترین سطح فراگیری قرآن مثلاً در رشته حفظ؛ حفظ یک جزء قرآن کریم و شرکت در آزمون و کسب نمره قبولی، دیگر نمی‌تواند مجدداً در این رشته شرکت کند، بلکه باید در دوره بعد در صورت علاقه‌مندی به شرکت تلاش کند که در سطوح بالاتر مثلاً ٣ جزء یا ٥ جزء شرکت کند. براساس آمار موجود، بسیاری از شرکت‌کنندگان این مسیر طراحی شده را در طول دوره‌های گذشته طی کرده‌اند که این موضوع در سایر رشته‌های مفاهیم قرآن، تدبر در قرآن و .... نیز پیش‌بینی شده است. به عبارتی در هر دوره از آزمون‌های سراسری قرآن و عترت افراد جدیدی در رشته‌های متفاوت و سطوح بالاتر حضور پیدا می‌کنند.
 
6- آزمون سراسری قرآن و عترت، با ماهیت تبلیغی ترویجی
با توجه به مختصاتی که برای آزمون سراسری قرآن و عترت بیان شد، در صورتی‌که تمامی لوازم آن رعایت شود این رویداد قرآنی می‌تواند بیش از آنکه جنبه آموزشی داشته باشد در فضای عمومی جامعه جنبه تبلیغی و ترویجی به خود گیرد که این موضوع کاملاً در راستای مأموریت اصلی معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌باشد.