به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، امسال مصادف با هشتادمین سالگرد شهادت و درگذشت سید حسن مدرس است؛ 10 آذر 1316،  وی  در شهر خواف به قتل رسید که اسناد قتل او هم بازیابی شده و سه نفر متهم به قتل او هستند. پیش از این اطلاع دقیقی درباره  قتل مدرس نداشتیم. اما اخیرا موزه مدرس، موفق به بازیابی بخشی از این اسناد شده است.

علی ططری- مدیر مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی- درباره  این اسناد گفت: شامل یک سری بازجویی‌ها است و برخی اعترافات که کیفیت قتل را مشخص می‌کند. باید ابتدا مشخص می‌شد که ایشان به مرگ طبیعی فوت نکرده است. موضوع قتل ایشان به دست ایادی دربار، هم‌اکنون محرز شده و به یقین نزدیک است. این نکته را هم باید مورد توجه قرار داد که در مورد موضوعات تاریخی، هیچ وقت نمی‌توان نظر قطعی داد. چون امکان دارد بعدها اسناد دیگری به دست آید که وجه  دیگری از گذشته را برملا کند.

وی در ادامه گفت: شهید مدرس نقش کم‌نظیری در تاریخ صد و یازده ساله تاریخ پارلمانی ایران داشته است. ایشان از دوره دوم تا ششم، پنج  دوره متوالی در مجلس حضور داشته و اندیشه سیاسی از خودش باقی گذاشته که در بین رجل سیاسی بعد از او، کمتر سراغ داریم. و اگر شخصیت ایشان به لحاظ سیاسی، دینی و اخلاقی بازکاوی شود، الگوی مناسبی برای رجل پارلمانی می‌تواند باشد.

مدیرمرکز اسناد مجلس شورای اسلامی گفت: شهید مدرس در موارد متنوع و متکثر سیاسی صاحب نظر است. یک شخصیت حوزوی که به نجف می‌رود و در محضر آخوند خراسانی تلمذ می‌کند. در بازگشت به عنوان یک روحانی با استعداد و برجسته، هم در اصفهان و هم در قم مورد احترام است. و در مجالس سوم، چهارم و پنجم بدون نیاز به معرفی علما، از سوی مردم تهران انتخاب می‌شود.

وی تصریح کرد: اما آن چیزی که امروز در تاریخ مدرس برای ما جذاب است؛ بحث استبدادستیزی، ضد بیگانه بودن و عرق وطن دوستی او است.  مدرس در مقابله با زور و استکبار، چه داخلی و چه خارجی هیچ ابایی نداشت. مدرس به عنوان الگویی که اعمال و رفتارش باید مورد توجه رجل سیاسی قرار بگیرد، مطرح است.  او بارها در سخنرانی‌هایش اشاره کرده که تمام مقامات مملکت را نوکر و خادم مردم می‌داند و معتقد است که حکومت بدون مردم، معنا ندارد. مدرس شاکله اصلی هر حکومتی را مردم می‌داند و می‌گوید؛ هیچ حکومتی بدون در نظر گرفتن مردم نمی‌تواند رشد کند.

این پژوهشگر تاکید کرد: شهید مدرس در حوزه سیاست خارجی هم آگاه و آشنا به امور است و بسیاری از کتاب‌های این زمینه مثل «روح القوانین» مونتسکیو و یا آثاری که شاردن و دیگران درباره ایران نوشته‌اند را مطالعه کرده بود.

ططری با اشاره به این که کمتر دیده شده که مدرس در وظیفه نمایندگی‌اش اهمالی داشته باشد، گفت:  او حتی با کسانی نظیر رضا خان که زاویه داشت هم رابطه‌اش را حفظ می‌کرد و جایی که بحث دفاع از منافع مردم پیش می‌آمد، به هیچ وجه کوتاه نمی‌آمد. در هنگام جنگ جهانی اول، علی‌رغم این که دولت، نخست‌وزیر و شاه اعلام بی‌طرفی کرده بودند، نیروهای بیگانه، کشور را در چنگ خود گرفته بودند، مجلس تعطیل شد و مدرس، در کمیته دفاع ملی یا دولت مهاجرت، نقش اصلی داشت و جزء چهار نفر اول بود.  او کسی است که دولت را به قم برد، سپس به بروجرد، کرمانشاه و بعد هم؛ استانبول.
 
وی مهم‌ترین ویژگی مدرس را مداومت و پیگیری و کوتاه نیامدن از اهدافش می‌داند و افزود:  در بحث دولت موقت، تمام هدف مدرس این است که مملکت بی‌سر  و صاحب نماند و در مواجهه با دولت بیگانه، مردم بی‌سرپرست نمانند و یک خلاء سیاسی به وجود نیاید.

مدیر مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی  درباره چهره علمی  مدرس گفت:  با وجود مشغله و کثرت سیاسی، حضور در مجلس به عنوان نماینده، سرپرست موقوفات مسجد و مدرسه سپهسالار بود و کار اداره جلسات و تلمذ  و تالیف را هم انجام می‌داد. او هرگز کار پژوهش و تحقیق را از فعالیت سیاسی جدا نکرد.

ططری در پایان با اشاره به این که نزدیک به شصت کتاب به صورت مستقیم و غیر مستقیم، بخش‌های قابل توجهی از خودشان را به شهید مدرس اختصاص داده‌اند، گفت: بسیاری از اسناد و مدارک مربوط به شهید مدرس یا منتشر شده‌ و یا در دسترس هستند و دست‌نوشته‌های تبعید، آخرین اثری ست که از ایشان منتشر شده است. در میان آثار منتشر شده، شخصیت اصلی ایشان قابل شناسایی است. و مهم‌ترین اتفاقی هم که می‌تواند در مورد این آثار منتشرشده بیافتد، این است که با تحلیل این نوشته‌ها، شخصیت ایشان برای رجل پارلمانی  الگوسازی شود.