حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی مهدوی‌راد، دبیر علمی جایزه کتاب سال در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، با اشاره به انجام مرحله نهایی داوری سی و پنجمین دوره جایزه کتاب سال، بیان کرد: انصافا جایزه کتاب سال باشکوه برگزار می‌شود. یعنی واقعا برای استادان، عالمان و دانشمندانی که در جلسات ارزیابی حاضر هستند و یا در جلسات علمی گروه حضور دارند، هیچ تعبیری جز عشق به علم و ایمان به سربلندی کشور نمی‌بینم، چون این‌کار هیچ توجیه مادی ندارد. وقتی شخصیت بزرگی که در حوزه کاری خود متخصص و چهره است و حرف اول را می‌زند، مسئولیت یک گروه علمی در جایزه کتاب سال را می‌پذیرد، جای تقدیر دارد و برای ما مهم و غرورآفرین است.
این قرآن‌پژوه ادامه داد: خوشبختانه در دو دوره اخیر، هر سال یکبار تغییرات اندکی در آئین‌نامه این جایزه اِعمال کردیم. پیشنهاد شد که پیش از آئین اختتامیه و یا بعد از آن نیز یکبار دیگر در جهت شفاف‌تر شدن، آئین‌نامه بازبینی و بازنگری شود.
سردبیر فصلنامه نقد کتاب قرآن و حدیث، درباره زمان برگزاری آئین اختتامیه سی و پنجمین دوره جایزه کتاب سال نیز گفت: احتمالا آئین اختتامیه در دهه دوم بهمن‌ماه سال جاری با هماهنگی نهاد ریاست‌جمهوری برگزار می‌شود. با توجه به اینکه جایزه کتاب سال یکی از بزرگترین رویدادهای فرهنگی کشور است، همانند دوره‌های قبل رئیس‌جمهور حضور خواهد داشت.
مهدوی‌راد با اشاره به تغییراتی در میزان جوایز در دو حوزه تالیف و ترجمه ادامه داد: ترجمه با اینکه پایگاه و نقش مهمی در گسترش دانش دارد، ولی نباید در حد تالیف به آن بها داده شود و همسنگ آن باشد. تالیف رویکرد خردمندانه نویسنده است و جهت‌گیری و تاثیر قابل‌توجهی دارد. در سال گذشته امتیاز ترجمه‌ها نسبت به آثار تالیفی تغییراتی داشت و امسال در میزان جایزه آن هم تغییراتی صورت گرفته است.
دبیر علمی جایزه کتاب سال درباره تعداد آثار برگزیده و شایسته تقدیر در گروه‌های مختلف، اظهار کرد: چون میدان کار و ارزیابی در جایزه کتاب سال بسیار گسترده است، هر گروه فقط یک برگزیده خواهد داشت، ولی در هر موضوع تا سه شایسته تقدیر می‌توانیم انتخاب کنیم. در مجموع این دوره 11 برگزیده دارد که نسبت به سال گذشته یک مورد بیشتر است. البته برخی گروه‌ها نیز برگزیده نداشته و برخی گروه‌ها متاسفانه نه تنها برگزیده، بلکه هیچ اثر تقدیری هم نداشتند.
وی در ادامه با اشاره به وضعیت نامطلوب کتاب از نظر کیفی، گفت: حرکت ما به سمت کیفی‌سازی آثار بسیار به کندی انجام می‌شود و این بسیار محسوس است. به اذعان صاحبان فن و استادان در همه حوزه‌ها تقریبا وضع به همین صورت است، البته در برخی حوزه‌ها مانند علوم محض، اوضاع کمی بهتر است. جالب این است که مثلا در علوم انسانی در برخی شاخه‌های دیگر شرایط بسیار خشک می‌شود و گمان می‌کنم باید تدابیری اندیشیده شود که جامعه ما به سمت تولید بیشتر حرکت کند.
این نویسنده و پژوهشگر حوزه قرآن و حدیث افزود: به‌عنوان مثال در کشور ما در حوزه فلسفه اسلامی نسبت به فلسفه غرب تخصص بیشتری وجود دارد، لذا در فلسفه غرب ترجمه بیشتر داریم، البته گاهی با ترجمه‌های خیلی خوب می‌توان خلأهای موجود در این حوزه را پر کرد، ولی تالیف در حوزه فلسفه اسلامی و یا کلام اسلامی به آن‌صورت دیده نمی‌شود. به‌نظر من باید دولت و بانیان پژوهش و دانش، عالمان و متفکران برای این مسائل چاره‌اندیشی کنند و درباره این موضوع بنویسند که اوضاع علم اینگونه شده و در این زمینه پیشنهادهای عملی و راهگشا ارائه دهند؛ این دغدغه بسیار مهمی است.
مهدوی‌راد بیان کرد: معتقدم نوع امتیازبندی برای ارتقاء در مراکز علمی از جمله عواملی است که مشکل ایجاد کرده است؛ در این بین مقالات ملاک قرار می‌گیرند نه کتاب تالیفی. البته بر همان مقالات نیز کمیت حاکم است و کیفیت چندان مورد توجه نیست. به یک مقاله فقط صرف اینکه در یک مجله علمی - پژوهشی چاپ شده، امتیاز داده می‌شود و به کیفیت مقاله آنطور که باید توجه نمی‌شود. اتفاقات عجیبی در این زمینه رخ می‌دهد. به‌عنوان مثال تخصص فردی فلسفه است، ولی به‌طور اشتراکی با فردی دیگردرباره فقه مقاله چاپ کرده است. امکان دارد به ظاهر فردی ذات‌الابعاد بوده و بر حوزه‌های مختلف نیز دستی داشته باشد، ولی همه می‌دانیم که در حقیقت اینگونه نیست. روی بسیاری از مقالات پژوهشی اسم استادان کنار دانشجو چاپ می‌شود.
سردبیر نشریه «آئینه پژوهش» ادامه داد: اخیرا با موضوعی بسیار شگفت‌انگیز برخورد کردم. همایشی درباره یکی از شخصیت‌های بزرگ کشوری برگزار شده که در آن نزدیک 40 مقاله برتر را در قالب مجموعه مقالات چاپ کرده بودند و از این تعداد تنها دو یا سه مورد تک‌نویس بوده و دیگر مقالات مشارکتی بود که مشخصا کارهای استاد و شاگردی است. البته این را هم می‌دانم که تعداد زیادی از استادان از این موضوع حتی اطلاعی ندارند. نتیجه همین پژوهش‌هاست که در ادامه خود را در تالیف نشان می‌دهد و وقتی این آثار تالیفی روی میز داوری قرار می‌گیرند، عرق بر پیشانی ما می‌نشیند! در جایزه کتاب سال هم این موارد دیده می‌شود. آثاری برای داوری ارسال می‌شوند که نام چند نفر روی آن درج شده است. این کتاب حتی قابل مطالعه نیست در این شرایط چگونه می‌تواند به‌عنوان کتاب سال معرفی شود.
دبیر علمی جایزه کتاب سال گفت: گاهی آنقدر اوضاع عجیب می‌شود که برخی استادان و متولیان پیشنهاد می‌دهند بساط جایزه کتاب سال با این کیفیت آثار برچیده شود و فقط سالیانه به یک یا دو مورد برتر پژوهشی امتیاز و جایزه‌ای بدهیم. اثری که قرار است به‌عنوان کار برتر پژوهشی انتخاب و معرفی شود، باید بتواند یک یا دو قدم علم را جلو ببرد. این وضعیت درد خیلی بزرگی است که باید به نوعی آن‌را مرتفع کرد. در مدت یک سال گذشته حدود چهار مقاله تالیف و در مجلات غیر علمی - پژوهشی چاپ کردم، البته با دانشجویان هم به‌طور اشتراکی مقالاتی را در مجلات علمی - پژوهشی چاپ کردیم، ولی با این‌حال آن مقالات را به‌طور دقیق بررسی و ارزیابی می‌کنم. برای تالیف یکی از این مقالات دقیقا دو ماه کار کردم و برای مقاله دیگر چون کمی زاویه تاریخی داشت، یک دور بخش تاریخی ابن ابی‌الحدید را از اول تا آخر مرور کردم، در حالی‌که تعداد زیادی از مقالاتی که در نشریات علمی - پژوهشی چاپ می‌شوند در مدت چند روز تدوین می‌شوند.
چهارشنبه ۲۰ دی ۱۳۹۶ - ۱۱:۲۹
نظر شما