به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در فارس، ایرانیان از گذشته‌های دور در بلندترین شب سال که آن را «یلدا» یا «شب چله» می‌نامند، با کتاب دوستی دیرینه‌ای داشته‌اند و بازار حافظ خوانی، گلستان‌خوانی و شاهنامه‌خوانی داغ بوده است اما از سوی دیگر بسیاری از نویسندگان نیز در آثار خود از زیبایی بلندترین شب سال بهره برده‌اند و کتاب‌هایی درباره یا با نام «یلدا» نگاشته‌اند.
در این میان، سعید بیابانکی، شاعری است که 40 شعر خود را با عنوان «یلدا» منتشر کرده است؛ کتابی که در یلدای 2 سال پیش رونمایی شد. اثری که البته چندن ارتباط مضمونی با شب یلدا ندارد و بیابانکی نام آن را از اسم دخترش وام گرفته است.
وی در مراسم رونمایی این کتاب درباره نام گذاری آن گفت: «سال‌ها پیش در چنین شب‌هایی با سیدعباس سجادی، مجری و کارشناس ادبی و هنری تلویزیون و دکتر علی آبان شاعر و منتقد ادبی به دعوت دانشگاه تبریز به این شهر رفته بودیم و به علت بارش برف بسیار سنگین مجبور به ماندن در این شهر شدیم. در همین ایام دخترم یلدا متولد شد و من نتوانستم کنار خانواده‌ام باشم. سجادی در آن زمان به من می‌گفت که چنین اتفاقی باعث می‌شود هیچ‌گاه تولد دخترت را فراموش نکنی. چرا که شیرینی خریده بودم و به مردم شهر شیرینی می‌دادم. اکنون نیز نام کتاب را یلدا گذاشتم تا دخترم، ناراحتی نبودنم کنارش در هنگام تولد را فراموش کند».
«یلدا» همچنین نام کتابی از مرتضی مؤدب‌پور است. این رمان، کتابی با زبانی ساده و عامه‌پسند است که مانند دیگر آثار مودب‌پور از زبان طنزآلود برای جذاب‌تر کردن داستان در آن استفاده شده است. البته این کتاب مؤدب‌پور هم ربطی به بلندترین شب سال ندارد و یلدا، فقط نام شخصیت اصلی آن است.
«افسانه شب یلدا» را هم پیمان اردشیری برای کودکان و رده سنی ب نوشته که به موضوعاتی چون شب چله، افسانهها و قصههای ایرانی پرداخته است.
علی بلوکباشی اما کسی است که یکی از شاخص‌ترین کتاب‌ها درباره شب یلدا را نوشته است. این مردم‌شناس پیشکسوت در کتابی با عنوان «شب یلدا» روایتگر داستان‌ها، اسطوره‌ها و آیین‌های این جشن ملی شده و هرآنچه را که باید از یلدای کهنسال بدانیم، در اختیارمان قرار داده است.
کتاب «فرهنگ قصه‌شناسی یلدا» اثر علی خانجانی، نویسنده پژوهشگر نیز در شب‌های یلدا برای آنها که قصههای زیادی از بر ندارند، بسیار کارگشاست! این کتاب معرف هشت هزار روایت شفاهیِ به ثبت رسیده از قصههای ایرانی است که هر صفحه از این فرهنگ، به معرفی یک روایت اختصاص پیدا کرده است.
مجموعه کتاب‌های 10 جلدی «قصههای شب یلدا» که به دبیری محمد جعفری قنوانی و قلم 10 تن از داستان‌نویسان معاصر نوشته شده، هم خیلی به کار می‌آید. نگارش داستان‌های این مجموعه را که هر یک پرداختی تازه از قصه‌ها و منظومه‌های کهن فارسی است، کورش اسدی، فارِس باقری، فرشته احمدی، فرهاد حسن‌زاده، بهناز علی‌پور گسکری، محمدرضا گودرزی، رسول آبادیان، جعفر توزنده‌جانی، ابراهیم دمشناس و محمد شریعتی به عهده داشته‌اند. برخی از این قصه‌ها نیز در کتابی مستقل به قلم یکی از داستان‌نویسان معاصر بازنویسی و بازآفرینی شده‌اند.
کتاب «یلدا و شب چله» نوشته مجتبی بُرزآبادی فراهانی نیز با بررسی منابع و مقاله‌های مختلف به تاریخ و پیشینه این رسم کهن ایرانیان می‌پردازد و نگاهی به آداب و رسوم برپایی آن در مناطق مختلف کشور دارد.
این کتاب برگرفته از اسناد و منابع بسیاری است که شماری از آنها نیز به زبان انگلیسی است و در آن تلاش شده تا از نخستین منابعی که از یلدا نام برده‌اند، نظیر کتاب «آثار الباقیه عن القرون الخالیه» ابوریحان بیرونی تا جدیدترین منابع برای نگارش این کتاب استفاده شود. این کتاب در سه فصل و بخش‌های مختلف گردآوری شده است که بخش‌های فصل نخست آن با نام‌های «شب چله و یلدا از دیرباز»، «یلدا و چله در فرهنگ‌ها و لغت‌نامه‌ها»، «آغاز سال در گاه‌شماری»، «چله بزرگ و چله کوچک»، «واژه‌شناسی یلدا و تولد حضرت مسیح (ع)»، «پیدایش و پیشینه تاریخی»، «یلدا و شب چله در آیین باستان»، «خرم‌روز و ارتباط با یلدا» و «یلدا و شب چله در منابع تاریخی و شعر شاعران» دسته‌بندی شده‌اند.
کتاب دیگر درباره یلدا، «یلدایی‌ها» است که مجموعه رباعی‌ها و دوبیتی‌های سیدمحمد طاهری است و در همه آنها به نوعی، شب یلدا ظهور و بروز دارد. این کتاب در انتشارات دانش‌نگار نشر یافته است. بر این کتاب، محمدابراهیم باستانی پاریزی و نصرت‌الله نوح مقدمه نوشته‌اند. باستانی پاریزی در پایان نوشتارش، چنین نوشته است: «خوشوقتم که این شعرهای یلدایی، شب یلدای شما را کوتاه خواهد کرد و صبح پرنوری در پی خواهید داشت.»
جمعه ۳۰ آذر ۱۳۹۷ - ۰۰:۰۰
نظر شما