شیوا مقانلو؛ نویسنده، مترجم و استاد دانشگاه در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) درباره تلاش‌های گروهی و صنفی برای ارتقاء قراردادهای ترجمه بیان کرد: تنظیم قراردادِ کاملا یک‌دست و یک‌شکل نه تنها در حوزه نشر، بلکه در حوزه‌‌های دیگر نیز امکان‌پذیر نیست، اما می‌توان درباره اصول مهم به یک‌سری شروط لازم و کافی دست پیدا کرد. علاوه‌بر این افزایش مفاد و تبصره‌ها -در عین رعایت اصول کلی- با مسئولیت طرف‌های قرارداد میسر است که مانع از بروز برخی مشکلات و شلختگی‌ها خواهد شد.
وی در تشریح شروط لازم و کافی در قرارداد ناشر و مترجم ادامه داد: طبعا منظور من از شروط اولیه، بندهای مربوط به آدرس و ...نیست؛ بلکه برخی شروط لازم و کافی مثلا از این دست که آیا کتاب از حمایت کپی‌رایت برخوردار است؟ اگر بله؛ این وضعیت تا چه میزان در دستمزد مترجم موثر خواهد بود. یا این مساله در شمارگان کتاب چه تاثیری می‌گذارد. یا مثلا ظرف زمانی ناشر برای شروع به کارهای اجرائی چاپ کتاب شامل چه موارد مشخصی است(گرفتن فیپا، ویرایش یا ...)؟ یا مثلا اگر مترجم کتاب را در زمان تعیین شده تحویل نداد، چه خسارتی متوجه اوست؟
زمان دریافت فیپا در قرارداد منعکس شود
مقانلو با اشاره به تاثیر تنظیم دقیق قراردادهای ترجمه در پیشگیری از کاهش آسیب‌های ناشی از پدیده «ترجمه‌های موازی» افزود: یکی از مشکلات حوزه نشر، ترجمه یک کتاب از سوی چند مترجم است. اگر زمان عرضه کتاب اول از سوی ناشر اول با کمی تاخیر انجام شود و ترجمه مترجمان دوم و یا سوم زودتر به بازار برسد، زحمات مترجم اول به هدر می‌رود. بنابراین به نظرم زمان دریافت فیپا -برای کتاب کامل- یا ارسال کتاب کامل برای ارشاد باید در قرارداد پیش‌بینی شود و این زمان از سوی ارشاد هم رسمی تلقی شود.
مولف کتاب «آن‌ها کم از ماهی‌ها نداشتند» با تاکید بر نقش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در بهبود وضعیت تنظیم قراردادهای ترجمه گفت: یکی از پایه‌های مهم در ارتقاء تنظیم قراردادهای ترجمه، وجود تضمین‌هایی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌ویژه در حوزه صدور مجوز است؛ چرا‌که به هرحال یک ضلع چرخه نشر وزارتخانه است و ما هر تصمیم درون‌گروهی هم که بگیریم بخشی از ضمانت اجرائی آن با آن‌هاست. البته عملکرد کتابخانه ملی در جریان صدور فیپا نیز اهمیت دارد.
پدید‌آورندگان به معیار‌های فعالیت در حوزه نشر پایبند هستند
این مترجم بیان کرد: واقعیت این است که مترجمان و نویسندگان به اصول و معیار‌های فعالیت در حوزه نشر پایبند هستند. حرف اصلی، لزوم تعامل بیشتر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با پدید‌آورندگان است. به نظر من بهتر است این تعامل بیش از آنکه به ممیزی معطوف، باشد به لزوم ایجاد تدوین موازین قانونی برای پیشگیری از انتشار ترجمه‌های موازی، معطوف شود.
مقانلو با بیان این مطلب که رقم قراردادهای ترجمه باید متفاوت باشد، بیان کرد: نباید فراموش کرد که عدالت به معنای این نیست که دستمزد همه مترجمان برابر باشد. به‌عبارت دیگر رقم قرارداد هر مترجم با توجه به جایگاه و میزان اعتبار، سختی و تخصصی بودن متن‌ها، حوزه و ژانر مورد ترجمه، احتمال پرفروش بودن کتاب، وضعیت بازار و تاییدات بین‌المللی کتاب و ... باید تعیین شود.
وی افزود: موضوعات دیگری در حوزه حق و حقوق ناشر، ازحمله تعیین عنوان کتاب، اعمال نظر درباره طرح جلد کتاب یا آوردن نام ویراستار و سرپرست روی جلد هم باید به شکل شفاف و بی‌تعارف در قرارداد قید شود.
مقانلو با اشاره به آسیب انتشار ترجمه یک کتاب با عنوان‌های مختلف ادامه داد: انتشار یک کتاب با عنوان‌های مختلف، جدا از آن دلخوری و سوءتفاهم بین مترجمان و ناشران که قبلا گفتم، به معنای بی‌توجهی به حقوق مخاطب هم است که ممکن است فکر کند با کتاب متفاوتی روبه‌روست. به نظرم برای رفع این مشکل ناشر باید اجازه داشته باشد عنوان اصلی و خارجی کتاب را هم عیناً روی جلد و کنار عنوان فارسی بزند.
کاهش حق ترجمه به دلیل حق‌رایت عادلانه نیست
مترجم «بام تا شام مشاهیر» درباره تاثیر خرید رایت کتاب بر میزان تعیین حق ترجمه گفت: کاهش دستمزد مترجم، به دلیل هزینه ناشر برای خرید رایت جریان عادلانه‌ای نیست.
وی درباره دلایل ناعادالانه بودن کاهش دستمزد مترجم به دنبال خرید رایت کتاب بیان کرد: چون ممکن است درعین خریدن کپی‌رایت توسط ناشر اول، چند ناشر دیگر هم به چاپ آن کتاب مبادرت کنند و بنابراین ترجمه مترجم اول به چاپ دوم هم حتی نرسد! یعنی مترجم زمانی می‌تواند قبول کند که پول خرید کپی‌رایت از دستمزد او کم شود که مطمئن باشد ناشر دیگری به چاپ کتابش اقدام نمی‌کند. به‌عبارت دیگر اگر در چاپ نخست، میزان قرارداد قابل‌توجه و یا راضی‌کننده نیست اما او با اطمینان به این موضوع که رقیبی وجود ندارد، امیدوار باشد در چاپ‌های بعدی این میزان جبران خواهد شد.
مقانلو با اشاره به امیدوار بودنش برای آمادگی لازم در بدنه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای تحلیل تخصصی‌تر وضعیت قراردادهای نشر، و با تاکید بر اهمیت تلاش انجمن صنفی مترجمان بیان کرد: البته من ازآنجاکه هنوز عضو انجمن نشده‌ام در جریان جزئیات و ریز فعالیتهایشان نیستم.
این نویسنده افزود: با توجه به قدم‌های مثبت و تلاش‌های مستمری که از ایشان در طول این مدت دیده‌ام، امیدوارم این انجمن با ایده‌‌های قابل‌توجهی که از جمیع همکاران مترجم گرد بیاورد، آن شروط لازم و کافی را در عقد قراردادها تبیین کند و به اجماع عرفی و عقلانی قابل قبولی برسد. بی‌شک من هم هر کمکی از دستم بربیاد کوتاهی نخواهم کرد.
دوشنبه ۱۷ دی ۱۳۹۷ - ۰۹:۲۸
نظر شما