طرح پایتخت کتاب ایران الگویی از طرح پایتخت جهانی کتاب است. متولیان فرهنگی تلاش کردند با تاکید بر ویژگی‌های بومی و همچنین جلب مشارکت نهادهای خصوصی اجرا کنند.
افزایش همکاری و مشارکت نهادهای مختلف دولتی و غیردولتی در حوزه کتاب، جذب سرمایه‌های موجود در بخش خصوصی، فرهنگی‌تر کردن فضای بخش‌های مختلف صنعتی، اقتصادی و… کشور، ترویج غیرمستقیم آینده‌نگری و برنامه‌ریزی در حوزه فرهنگ، حمایت از ایده‌های نو و ابتکاری در حوزه کتاب، تمرکززدایی از برنامههای حوزه فرهنگ و تقویت عدالت فرهنگی، ترویج کتابخوانی، طراحی برنامههای جذاب و مردم‌پسند در حوزه کتاب و ارتقاء جایگاه مدیران فرهنگی در شهرستان‌ها، از جمله اهداف برگزاری رویداد معرفی و انتخاب پایتخت کتاب ایران است.
در آستانه برگزاری پنجمین دوره انتخاب و معرفی پایتخت کتاب ایران، نگاه کوتاهی داشتیم به چهار دوره گذشته این رویداد و در این مسیر، تاثیرات انتخاب این پایتخت‌ها را از زبان مدیران کنونی ادارات فرهنگ و ارشاد اسلامی آن‌ها جویا شدیم.
ایجاد نهضت خواندن در خوزستان
نخستین دوره برگزاری انتخاب و معرفی پایتخت کتاب ایران، با مشارکت 64 شهر از 23 استان با 390 طرح و برنامه برگزار و اهواز از بین 10 نامزد این رویداد به‌عنوان پایتخت کتاب ایران انتخاب شد. ارائه برنامههای نوآورانه، مشارکت‌جویانه، مؤثر و منسجم و استفاده از ظرفیت‌های بخش خصوصی، تشکل‌های مردمی، صنایع و مراکز ورزشی و فرهنگی دلایل انتخاب این شهر به‌عنوان پایتخت کتاب ایران بود.
محمد جوروند؛ مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان خوزستان در گفتوگو با خبرنگار ایبنا، با بیان این مطلب که در بحث ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی، طرح‌های کوچک بیش از طرح‌های بزرگ نتیجه‌بخش هستند، گفت: به مدیران فرهنگی پنجمین پایتخت کتاب ایران توصیه می‌کنم به سمت و سوی طرح‌های پیچیده نروند.
وی افزود: گاهی بیش از ماهیت برنامههای کتاب‌محور به تبلیغ آن‌ها توجه می‌کنیم. هدف اصلی در برنامههای کتاب‌محور، ترقیب جوانان به مطالعه است.
جوروند با اشاره به مهم‌ترین تاثیر انتخاب شهر اهواز به‌عنوان پایتخت کتاب ایران در سال 1394 ادامه داد: بسیاری از اهالی فرهنگ و اندیشه شهر و همچنین جوانان طی یک سال پایتختی کتاب ایران، به میدان آمدند تا در ترویج کتاب و کتابخوانی مشارکت داشته باشند.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان خوزستان گفت: انتخاب شهرها به‌عنوان پایتختی کتاب، یک مقوله حداقلی است. به‌عبارت دیگر باید به این فکر کنیم که چگونه مطالعه گسترش پیدا کند.
جوروند افزایش میزان خرید مردم از نمایشگاه کتاب استان بوشهر را یکی از نتایج تاثیر‌گذاری انتخاب این شهر به‌عنوان پایتخت کتاب ایران دانست و بیان کرد: سال گذشته 600 میلیون تومان بن خرید کتاب تخصیص داده شد و برابر این میزان نیز مردم از نمایشگاه کتاب خریداری کردند. سال جاری بن خرید کتاب 800 میلیون تومان بود و مردم برابر این میزان به خرید کتاب اقدام کردند؛ افزایش خرید نشان از تاثیر‌گذاری رویداد پایتخت کتاب ایران است.
وی همچنین استقبال از جشنواره قصه‌گویی را نشانه ایجاد نهضت کتابخوانی در استان خوزستان ارزیابی کرد.
کتاب دغدغه مردم نیشابور شده است
در دومین دوره این رویداد، مشارکت 99 شهر در مقایسه با دوره نخست قابل‌توجه است. مجموع آثار ارسالی به بیش از 870 اثر رسید. بعد از بررسی آثار ارسالی از در نهایت شهر نیشابور به‌عنوان پایتخت کتاب ایران در سال 1395 معرفی شد. شهرهای بوشهر، شیراز، یزد، شهرکرد و شهرری رقبای اصلی نیشابور در کسب پایتخت کتاب ایران بودند.
غلامحسین علی‌پور؛ رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی نیشابور در گفتوگو با خبرنگار‌ایبنا درباره تاثیرات فرهنگی انتخاب این شهر به‌عنوان پایتخت کتاب ایران گفت: تجربیات فرهنگی، تاریخی و هنری در شهر برای انتخاب شهرها به‌عنوان پایتخت کتاب به کار می‌آید. معتقدم کتاب بعد از انتخاب نیشابور به‌عنوان پایتخت کتاب ایران به دغدغه مردم تبدیل شد که این بزرگترین تاثیر است.
وی با تاکید بر لزوم توجه به ظرفیت‌های مردمی، برای اجرای برنامههای پایخت کتاب به آثار فرهنگی این انتخاب برای شهر نیشابور افزود: یکی از آثار انتخاب شهر نیشابور به‌عنوان پایتخت کتاب ایجاد تشکل‌های مردمی است. تشکیل انجمن کتاب «پرواز سیمرغ» نشان از ایجاد موج متاثر از انتخاب نیشابور به‌عنوان پایتخت کتاب ایران است.
رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی نیشابور ادامه داد: تاسیس هفت کتابخانه روستایی طی سه ماه گذشته از نتایج فعالیت انجمنی مردمی است. مطمئنم افتتاح کتابخانه، روستاها را متحول می‌کند.
علی‌پور، بیان کرد: فعالیت‌های مردمی متاثر از انتخاب نیشابور به‌عنوان پایتخت کتاب ایران، کم هزینه، بدون حاشیه و بسیار تاثیر‌گذارند. تاسیس چند کتابخانه روستایی از برگزاری چند همایش موثر‌تر خواهد بود. به نظر من با انتخاب نیشابور به‌عنوان پایخت کتاب، صدای کتاب بلند‌تر شنیده شد.
بوشهر سومین پایتخت کتاب ایران
بوشهر در مجموع با 32 طرح نوآورانه عنوان پایتخت کتاب ایران را به‌عنوان سومین شهر از آن خود کرد. نیمی از آثار نوآورانه این شهر جنوبی کشور، شامل 10 طرح در قالب شهری و 6 طرح در قالب ملی بوده است. اجرای 78 طرح کتاب‌محور طی سه سال، یکی از معیار‌های اصلی انتخاب این شهر برای کسب این عنوان بود.
یکی از ویژگی‌های این دوره براساس مصوبه شورای برنامه‌ریزی انتخاب شهرهای برگزیده استانی از سوی هیات داوران در استان‌های مختلف بود. این شهر در جریان رقابت با شهرهای شهرکرد، کاشان، زرند و اوز با نظر هیات داوران به این عنوان دست پیدا کرد.
براساس آمار 100 شهر با ارسال برنامههای متنوع در سومین دوره رویداد پایتخت کتاب ایران مشارکت داشتند.
امضا پیمان‌نامه مروجان کتابخوانی در کاشان
هیات داوران چهارمین دوره انتخاب و معرفی پایتخت کتاب ایران کاشان را با 40 طرح نوآورانه به‌عنوان پایتخت کتاب ایران1397 معرفی کردند. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این دوره تاکید بر مستند‌سازی تجربیات اجرای برنامههای فرهنگی کتاب‌محور است. کاشان با پشت سر گذاشتن 150 شهر از 30 استان کشور به این عنوان دست پیدا کرد.
میثم نمکی؛ رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی کاشان درباره تاثیرات فرهنگی کسب این عنوان بر فضای شهری بیان کرد: به‌عنوان مثال می‌توانم به برگزاری برنامههای صبحگاه کتاب در مدارس اشاره کنم. در قالب این برنامه دانش‌آموزان فرصت پیدا کردند با نویسندگان و اهل قلم ارتباط برقرار کنند؛ علاوه‌بر این، اشتراک این تجربه با اعضای خانواده، تاثیرات فردی و اجتماعی قابل‌‌توجهی به دنبال داشت.
وی افزود: یکی از آثار باقی‌مانده از انتخاب کاشان به‌عنوان پایتخت کتاب ایران، امضاء پیمان‌نامه مروجان کتابخوانی از سوی دانش‌آموزان کاشانی است. دانش‌آموزان با امضا این پیمان‌نامه، تاکید کردند که در عرصه ترویج کتاب و کتابخوانی فعالیت مستمر داشته باشند. بنابراین انتخاب کاشان به‌عنوان پایتخت کتاب ایران، موج‌آفرین بوده است.
نمکی درباره مهم‌ترین تجربایات قابل ارائه به مسئولان فرهنگی پنجمین پایتخت کتاب ایران گفت: همه طرح‌ها و ایده‌های فرهنگی کتاب‌محور در کاشان پیش از اجرا دارای پوپوزال و پشتوانه مطالعاتی تدوین شد؛ بنابراین توصیه می‌کنم به این موضوع توجه شود.
تجربه‌نگاری و ارتقاء برنامه‌ها
با توجه به برگزاری چهار دوره از رویداد پایتخت کتاب ایران، و همچنین تاکید بر اهمیت مستند‌نگاری تجربیات مسئولان فرهنگی هر یک از شهرهای اهواز، نیشابور، بوشهر و کاشان، متولیان فرهنگی شهر‌هایی که در آینده به این عنوان دست پیدا می‌کنند باید به فکر دریافت این تجربیات و همچنین ثبت تجربه‌های اجرای ایده‌های خلاقه خود طی یک سال مدیریت پایتخت کتاب ایران باشند.
چهارم اسفند‌‌‌ماه سال جاری پنجمین پایتخت کتاب ایران با حضور معاون اول رئیس جمهوری و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در کتابخانه ملی معرفی می‌شود و باید دید این بار این عنوان به کدام‌یک از شهرهای کشور خواهد رسید.
نظر شما