به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، سه‌شنبه (۲۰ آذر ۱۴۰۳)، یکی از جلسات سلسله‌نشست‌های «سه‌شنبه‌های طلایی» با موضوع تصویرگری و طراحی گرافیک کتاب برگزار شد. این رویداد که به کوشش خانه کتاب و ادبیات ایران، مرکز نوآوری امید و مجموعه کتاب‌آرا برگزار می‌شود، محفل ارزشمندی برای هنرمندان، تصویرگران و علاقه‌مندان به این عرصه است. موضوع این هفته، دورهمی تصویرگری بود که با حضور سمیه محمدی، تصویرگر کتاب کودک به میزبانی کاظم طلایی، ناشر و مدیر هنری، برگزار شد.

این نشست فرصتی برای انتقال تجربه، نقد و تحلیل آثار سمیه محمدی برای تصویرگران جوان و ارائه دیدگاه‌هایی درخصوص حرفه تصویرگری بود. کاظم طلایی، میزبان جلسه، صحبت‌های خود را با اشاره به اهمیت انتقال تجربه و شناخت مسیر حرفه‌ای هنرمندان آغاز کرد. او تأکید کرد که چنین نشست‌هایی می‌تواند به عنوان پلی میان هنرمندان جوان و حرفه‌ای عمل کند.

او گفت: انتظارات و سؤالاتی که شما در این جلسه از مهمان دارید، بسیار مهم است. باید ببینید سمیه محمدی چگونه مسیر خود را انتخاب کرده است، چه عواملی باعث پیشرفتش شده و چگونه توانسته است به این سطح از حرفه‌ای‌گری برسد. این نشست‌ها تنها برای شنیدن مباحث نظری نیست؛ بلکه فرصتی است برای مشارکت، یادگیری عملی و نقد متقابل.

همچنین طلایی به اهمیت نقش نقد در این جلسات اشاره کرد و گفت: ما اینجا هستیم تا نقاط ضعف خود را بشناسیم و ارتقا پیدا کنیم. باید قدرت نقدتان را افزایش دهید؛ اگر اینجا ایرادات خود را نشنوید، در جای دیگری خواهید شنید. نقد سالم و سازنده بخشی ضروری از هنر است.

سمیه محمدی، تصویرگر کتاب کودک، در ادامه برنامه از آغاز مسیر هنری‌اش و چالش‌های اولیه سخن گفت. او که متولد سال ۱۳۶۴ و اهل تهران است، از دوران کودکی به هنر علاقه‌مند بوده است. محمدی خطاب به حضار بیان کرد: من از همان ابتدا آرزو داشتم در رشته هنر تحصیل کنم؛ اما در آن‌زمان خانواده‌ها چندان این مسیر را نمی‌پذیرفتند. در نهایت توانستم در رشته صنایع دستی تحصیل کنم، هرچند علاقه زیادی به آن نداشتم. پس از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه، با همسرم آشنا شدم و ازدواج کردیم. او به من پیشنهاد داد که تصویرسازی را امتحان کنم و ببینم چگونه است. من اصلاً نمی‌دانستم تصویرسازی به چه معناست؛ اما گفتم که بدم نمی‌آید. همسرم نیز تدریس می‌کرد و من چند دوره چاپ دستی را زیر نظر او گذراندم. سپس به جهاد دانشگاهی رفتم و در آنجا نیز تعدادی کلاس گذراندم. مسیر حرفه‌ای من زمانی آغاز شد که همسرم، من را تشویق کرد که تصویرگری را تجربه کنم.

سمیه محمدی از نخستین تجربه‌های خود در عرصه تصویرگری یاد کرد و توضیح داد که چگونه تلاش و پشتکار او را به جلو برد: اولین کارم را در مجله «کیهان‌بچه‌ها» چاپ کردم. هر هفته از کرج به تهران می‌رفتم تا آثارم را ارائه دهم. برای هر تصویر ۱۵ هزار تومان دستمزد می‌گرفتم؛ اما آن تجربه‌ها به من اعتمادبه‌نفس و انگیزه دادند.

او همچنین به حضور خود در کلاس‌های جهاد دانشگاهی اشاره کرد و گفت: در این کلاس‌ها بسیار تلاش می‌کردم. اگر استاد می‌گفت ۱۰ کار بیاورید، من ۳۰ کار می‌بردم. به‌تدریج، با پیشرفت کارهایم، به انتشارات سوره مهر مراجعه کردم و در عصرانه‌های تصویرگری آن‌ها شرکت کردم. در این جلسات با تصویرگران حرفه‌ای و آماتور آشنا شدم و متونی را دریافت می‌کردیم تا بر اساس آن‌ها کار کنیم. همین سخت‌کوشی باعث شد که اولین کتابم را تصویرگری کنم. نخستین کتاب من در سوره مهر چاپ شد و با وجود اینکه کار اولم بود، به آن علاقه زیادی داشتم. با گذشت زمان، سفارش‌های بیشتری از ناشران دیگر دریافت کردم. برخی ناشران به من گفتند که چون تنها یک کتاب دارم، نمی‌توانند کار دیگری به من بدهند و متنی را که قبلاً چاپ شده بود، ارائه کردند تا روی آن کار کنم. اگر کارم خوب بود، وعده می‌دادند که کتاب جدیدی به من خواهند داد. این روند ادامه داشت تا اینکه خدا خواست و کم‌کم کارهایم آغاز شد.

این تصویرگر کتاب کودک به برخی دیگر از کلاس‌ها و دوره‌هایی که گذرانده بود اشاره کرد و ادامه داد: پس از این دوره‌ها، دیگر کلاسی نرفتم و خودم به کار پرداختم و شروع به فعالیت کردم. همیشه این را به تصویرگران جوان توصیه می‌کنم. این تجربه من است و نمی‌دانم شاید دیگران این‌گونه فکر نکنند. من بسیار کار می‌کردم؛ به‌گونه‌ای که همزمان ۶ یا هفت کتاب را در دست داشتم. به‌خاطر علاقه‌ای که به چاپ کتاب داشتم و دغدغه‌های مالی، تند و سریع کار می‌کردم. اکنون فکر می‌کنم اگر آن کارها را انجام نمی‌دادم، وضعیت بهتری داشتم؛ اما نمی‌دانم، شاید همان مسیر باعث رشد کارهایم شده باشد. فکر می‌کنم بالای ۶۰ یا ۷۰ کتاب کار کرده‌ام؛ دقیقاً نمی‌دانم، اما چندتایی از کتاب‌هایم به‌قدری برایم خجالت‌آورند که آرزو می‌کنم هیچ‌کس آن‌ها را نبیند. همچنین، تجربه کار با پروژه‌های خارجی را نیز داشته‌ام که به همین صورت کار می‌کردم. هشت یا ۹ سال پیش، حدود ۷ کتاب با ناشرانی از لبنان و امارات و دیگر کشورها کار کردم که بسیاری از آن‌ها واقعاً کیفیت خوبی نداشتند. نمی‌دانم؛ علتش واقعاً هم دغدغه مالی بود و هم اینکه به آن پختگی لازم نرسیده بودم و نمی‌دانستم دقیقاً چه کاری انجام دهم.

در ادامه، کاظم طلایی به‌عنوان کارشناس گفت: در کار تصویرگری، برخورد اول مخاطب و برخورد آخر او با تصویر نیست. برخی از تصویرگران تنها در برخورد اول و آخر کارشان تمام می‌شود. موفق‌ترین تصویرگر کسی است که ارتباط قوی‌تری با مخاطب برقرار کند؛ به‌طوری‌که اگر اثر را به یک کودک بدهید، او هر بار جزئیات بیشتری را در تصویر کشف کند و در ذهنش داستانی خلق کند.

طلایی در پاسخ به سؤال یکی از حضار که «آیا محتوا در انتخاب داوران جوایز تصویرگری تأثیر دارد یا خیر؟» گفت: چیزهایی مانند خونریزی و خشونت نباید وجود داشته باشد؛ زیرا ما برای کودکان کار می‌کنیم. اما محدودیتی وجود ندارد. آن‌هایی که داوری می‌کنند در حوزه تصویرگری و تصویرسازی، اصلاً نمی‌دانند موضوع کتاب چیست. اما اگر شما کاری کنید که به تابلو نقاشی شباهت داشته باشد، آن‌گاه آن‌ها متوجه می‌شوند و اثر شما را کنار می‌گذارند. تصویرسازی باید روایت داشته باشد؛ اگر روایت نداشته باشد، تصویرسازی نیست؛ اما داوران اصلاً سؤالی درباره اینکه دقیقاً بدانند ماجرا چیست و این شخصیت کیست، نمی‌پرسند. غیر از این، محتواهایی که برای هر کشوری وجود دارد، باعث می‌شود که شما تصاویری خلق کنید که ویژه کشور خودتان است.

او افزود: اما یک نکته را به شما بگویم. این‌گونه نیست که شما فکر کنید یک کار به جشنواره‌ای مانند بولونیا رفته و جایزه اول را گرفته، پس اکنون چقدر از آن چاپ می‌شود. نه، این‌طور نیست؛ چون داوری که آنجا نشسته، از نظر هنری نظر می‌دهد. حتی برخی از آن‌ها بهره کمی از دانش روان‌شناسی دارند. این‌ها تصویرسازانی هستند که کارشان به‌خوبی دیده شده است. ممکن است یک داور علم روان‌شناسی کودک نداند و تعلیم و تربیت کودکان را نشناسد. آن‌ها بر اساس سلیقه خودشان داوری می‌کنند. نگاه داورهای جشنواره‌های بزرگ بیشتر جنبه هنری دارد تا فروش. می‌گویند: «این هنرمند خوب است» یا «این هنرمند ترکیب‌بندی خوبی دارد.» ولی چه‌کسی می‌تواند بگوید این اثر فروش بیشتری خواهد داشت؟ این شمِّ ناشر است که تشخیص می‌دهد کدام کار همه مؤلفه‌های موردپسند مخاطبان را داراست و پرفروش خواهد بود.

سمیه محمدی در پاسخ به سؤال خبرنگار ایبنا درباره اینکه چه بازخوردی از مخاطبان کودک و نوجوان درباره آثار منتخب خود در جشنواره‌های خارجی دریافت کرده است و آیا اثر منتخب داور موردپسند کودکان نیز است یا خیر؟ گفت: استاد گلدوزیان همیشه به ما می‌گفت که اصلاً برای جشنواره کار نکنید؛ بلکه برای کودک کار کنید و باید آن‌قدر خوب کار کنید که آثار شما به‌دلیل رنگ، بزرگ‌نمایی و جزئیات دیگر به گونه‌ای باشند که تصویر شما کشف‌کردنی باشد و با یک بار نگاه کردن تمام نشود. بلکه بار دوم، سوم و چهارم که به آن نگاه می‌کنید، چیزهای دیگری از آن کشف کنید. به نظر من، این موارد کمک می‌کند تا مخاطب کودک اثر را بپذیرد.

محمدی درباره اینکه تا چه اندازه از مشورت مؤلف اثر در تصویرگری استفاده می‌کند، گفت: تاکنون تنها یک یا دو بار پیش آمده است که از میان ۶۰ یا ۷۰ کتابم با نویسنده آن گفت‌وگو کنم. راستش را بخواهید، گاهی اوقات نویسنده به کار من آسیب زده است. مثلاً من برای شخصیت اتود زدم و فرستادم؛ اما نویسنده گفت نه، این قسمت را این‌گونه نکن و کار دیگری انجام بده. سپس من تغییرات لازم را اعمال کردم و کار را تمام و اجرا کردم. پس از اتمام کار، گفت: «کاش تغییرش نمی‌دادیم.».

کاظم طلایی در ادامه صحبت‌های محمدی افزود: در این زمینه نکته‌هایی دارم. ببینید، اینکه نویسنده متنی می‌نویسد و باید با تصویرگر درباره دنیای متن خود سخن بگوید، امری مهم است. گاهی اوقات نویسندگان وارد می‌شوند و می‌گویند: «این‌گونه کن، آن‌گونه کن»؛ اما بهتر است بگویند دنیای تخیلی من به این شکل است. در این صورت، گفت‌وگو خوب است؛ اما باید به اندازه و به‌جا باشد.

یکی دیگر از موضوعات مطرح‌شده در این نشست، نقش فضای مجازی در معرفی آثار هنری بود. سمیه محمدی در پاسخ به سؤال خبرنگار ایبنا مبنی بر اینکه «شما اشاره کردید ناشران خارجی تصاویر آثار شما را در اینستاگرام مشاهده کرده و به شما پیشنهاد کار داده‌اند. من با یکی از ناشران که در زمینه کارهای بین‌المللی فعالیت می‌کند، صحبت کردم. او بیان کرد متأسفانه پدیدآورندگان، چه مؤلف و چه تصویرگر، برای آثار خود تولید محتوا نمی‌کنند؛ حتی اگر این محتوا به اندازه به اشتراک‌گذاری تصاویرشان در فضاهای مجازی باشد. می‌خواهم بدانم شما چقدر به این موضوع معتقدید و چقدر اهمیت می‌دهید؟» توضیح داد: بله، امروزه استفاده از فضای مجازی بسیار مهم است. اگر بخواهید کار بین‌المللی انجام دهید، باید به این موضوع توجه داشته باشید. صفحه من به‌ندرت شامل عکس‌های شخصی است و معمولاً کارهایم را در آن منتشر می‌کنم. به‌علاوه، معمولاً دو زبانه عمل می‌کنم و صفحات ناشران را بررسی کرده، آن‌ها را دنبال می‌کنم. این موارد واقعاً اهمیت دارند؛ زیرا باید آن‌ها بتوانند شما را پیدا کنند.

سمیه محمدی همچنین به هنرمندان جوان توصیه کرد: رزومه حرفه‌ای تهیه کنید و آن را به ناشران ایمیل کنید. اگر به دنبال کار بین‌المللی هستید، باید صفحه‌ای دو زبانه داشته باشید و با ناشران خارجی ارتباط برقرار کنید. این‌گونه اگر خودتان ارتباطی نگرفتید، آن‌ها می‌توانند شما را پیدا کنند.

کاظم طلایی در پایان جلسه، ضمن تأکید بر اهمیت نقد سازنده، گفت: هدف ما این است هنر تصویرگری ایران را به جایگاهی شایسته برسانیم. این جلسات فرصتی است برای یادگیری متقابل و رشد همه‌جانبه هنرمندان.