مهدی صالحی، دبیر انجمن ویرایش و درست‌نویسی، در ابتدای این نشست بیان کرد: دو سال است که کارگروه ویرایش ادبیات کودک و نوجوان راه‌اندازی شده است. این کارگروه به دنبال این است که جایگاه‌یابی کند برای ویرایش کتاب و متون کودک و نوجوان، و حالت تشکل‌گونه‌ای شکل بگیرد و تجربه‌ها منتقل شود و فعالان شناخته شوند و کارهایشان دیده شود.
وی افزود: بحث مهم ما این است که شیوه‌نامه و راه‌نامه‌ای در این زمینه نداریم و ناشران و ویراستاران نمی‌دانند از کدام مسیر باید بروند و در هر مسیر به چه دانش‌هایی آگاه باشند، کارگروه تلاش می‌کند این ضعف را پوشش دهد. البته ابتدا باید این ضعف شناسایی شود و برایش راه حلی پیدا شود و این امر با مشارکت فعالان محقق می‌شود. همچنین بخشی از مشکلات باید با نقد ویرایش کتاب‌های و نوجوان حل شود.
بین ویراستاری کتاب کودک و بزرگسال تفاوت زیادی وجود دارد
به گفته صالحی، آیین ویرایش کتاب کودک و نوجوان با کتاب بزرگسال و دانشگاهی متفاوت است ولی خیلی‌ها این‌ها را یکی می‌دانند و فکر می‌کنند هر ویراستاری قادر به ویراستاری کتاب‌های کودک و نوجوان است درحالی‌که این‌طور نیست. ویرایش متون کودک و نوجوان نباید به حوزه کتاب و جمله محدود شود، الان فضای مجازی و شبکه‌های تلویزیونی سهم بیشتری از کتاب دارند و باید برای این موارد هم تدابیری بیاندیشیم. زمانی که این مسیر را تقویت کنیم همزمان می‌توانیم حوزه شبکه‌های مجازی را هم فعال کنیم و ما امروز باید پاسخگوی نیاز کودکان و نوجوانان در بازی های کامپیوتری و رسانه‌ها و صدا و سیما باشیم. و تا زمانی‌که این مسائل مطرح نشود ایرادهای زبانی هم ادامه می‌یابد.
مسئولان نمی‌توانند عمق کار ویراستاران را ببینند
این ویراستار با بیان اینکه متاسفانه مسئولان ما نمی‌توانند عمق کار ما را ببینند و ما باید ویترین را به آن‌ها نشان دهیم، گفت: ما باید افرادی که کار درستی در این زمینه انجام داده‌اند را به جامعه معرفی کنیم. ما از سوی انجمن ویرایش و درست‌نویسی تا به حال 240کارگاه در 17 شهر ایران برای آموزش حدود 8 هزار نفر برگزار کرده‌ایم و امیدواریم از بین آن‌ها بتوانیم افراد توانمند را شناسایی کنیم.
دبیر انجمن ویرایش و درست‌نویسی، همچنین گفت: نکته دیگر این است که آیین‌نامه اهالی قلم در حال بازنگری است و یکی از بندهای مهم ان شناسایی ویراستاران استو بی‌تردید ویراستار کتاب کودک باید شناسایی شود و جایگاهش دیده شود و از جایی که کتاب کودک و نوجوان جایگاه متزلزلی دارد ویراستاران این حوزه جایگاه متزلزل‌تری دارند و باید تدابیری اندیشیده شود که خانه کتاب بتواند از ویراستاران کتاب کودک حمایت کند.
صالحی اظهار امیدواری کرد که این نشست‌ها کماکان ادامه یابد و کارگروه کانالی در شبکه‌های مجازی راه‌اندازی کند و هماهنگی‌هایی انجام شود و مسائلی مطرح شود و براساس آن‌ها گفت‌وگو و انتقال تجربه صورت گیرد تا کارگروه‌ها هم بتوانند اعضای جدید را شناسایی و جذب کنند و هم از اعضای پیشکسوت بهره‌مند شوند. و افراد پیشکسوت و باتجربه در این حوزه شناسایی شوند و تبادل تجربیات صورت گیرد. همچنین ارتباط‌هایی با انجمن‌های ویرایش در خارج از کشور برای تبادل تجربیات فراهم شود.
حال زبان فارسی خوب نیست
مجید راستی، از نویسندگان پیشکسوت حوزه کودک و نوجوان نیز در این نشست با بیان اینکه حال زبان فارسی خوب نیست، گفت: زبان فارسی به قدری بی‌رمق شده که انسجام بین انسان‌ةا از بین رفته است و وقتی کسی واژه‌ای را به کار می‌برد ممکن است برداشت‌های متفاوتی از آن واژه شود و هویت زبان فارسی شکسته شده است و کج‌دار و مریز راه می‌رود. وقتی حال زبان فارسی خوب نباشد حال ما هم خوب نیست.
این نویسنده در ادامه بیان کرد: من به عنوان یک نویسنده سعی می‌کنم نوشته‌هایم را چندین بار بخوانم و ویرایش کنم تا برای مخاطب جذاب‌تر باشد و مطلب را ویرایش شده به ناشر تحویل دهم اما همه نویسندگان این‌طور نیستند و متن‌شان نیاز به ویرایش دارد. ویراستار ادبیات کودک باید ویراستار ادبی هم باشد.
وی افزود: از سویی ویراستاری متون ترجمه هم باید به گونه‌ای باشد که واژه‌ها صرفا از زبان خارجی به فارسی برگردانده نشوند بلکه فارسی سازی شوند و هویت زبان فارسی در متون ترجمه حفظ شود. البته در زمینه ویراستاری، آموزش افراد علاقه‌‌مند به ویراستاری نیز اهمیت دارد این افراد حتما باید به مقوله ادبیات کودک آشنایی داشته باشند تا بتوانند تاثیرگذار باشند. و باید بهترین‌های ویراستاری مشخص شوند و تجربیات‌شان منتقل شود.
به گفته راستی، ما باید از زبانما‌ن حتی در زمان محاوره هم لذت ببریم. زبان باید ارتباط قوی بوجود آورد چون پیام ما از طریق زبان است که منتقل می‌َشود. زبان از چیزهایی است که در معرض صدمه است و باید به افرادی که بدون مشکل صحبت می‌کنند احترام بگذاریم. کسی که در زبان مشکل بیشتری دارد در فکر کردن هم مشکل دارد.
ویراستاران، زبان و ادبیات فارسی را درست نمی‌شناسند
فریبا نباتی، نویسنده و ویراستار، نیز در این نشست با بیان اینکه حال کل کشور ما خوب نیست و به طبع آن حال بزرگترها، بچه‌ها و کتاب و زبان فارسی هم خوب نیست، گفت: مقوله ویرایش هنوز در کشور ما جا نیفتاده است هرچند خیلی توسعه یافته است و از سال 1365 که من وارد این حوزه شدم تا به حال حرکت‌های زیادی انجام شده و امروزه ویراستاران خوبی داریم اما اول باید ببینیم تعریف ما از ویراستاری چیست؟
ویراستاری زبانی کار هر کسی نیست
این نویسنده افزود: خیلی از ویراستاران می‌توانند ویرایش فنی را انجام دهند اما ویراستاری زبانی کار هر کسی نیست. یکی از مشکلاتی که من با دوستان نویسنده، مترجم و ویراستار داشتم این بود که هرکدام با ویراستاری کار خودشان مشکل داشتند و نسبت به کارشان تعصب داشتند. و ویراستارانی بودند که بدون اینکه نسبت به تعصب نویسنده نسبت به اثرش خدشه‌ای وارد شود، کارش را ویراستاری می‌کردند.
باید تلاش کنیم ویراستاری را جا بیاندازیم
نباتی در ادامه به افزایش هزینه‌های نشر پرداخت و گفت: با توجه به تورمی که در بازار نشر ایجاد شده است مساله ویرایش دچار آسیب جدی خواهد شد چون هزینه آن روی قیمت تمام شده کتاب محاسبه می‌شود و ویراستاری سبب بالا رفتن قیمت نهایی کتاب می‌شود و هزینه کتاب به گونه‌ای می‌شود که مخاطب قادر به خرید کتاب نیست. باید تلاش کنیم ویراستاری را جا بیاندازیم. مهمترین مشکل ویراستاران این است که زبان و ادبیات فارسی را درست نمی‌شناسند.
استقبال فصلنامه نقد کتاب کودک از مقالات نقد ویراستاری کتاب کودک
سیدعلی کاشفی خوانساری، نویسنده و پژوهشگر ادبیات کودک هم در این نشست به تفاوت‌های ویراستاری کتاب کودک و نوجوان با حوزه‌های دیگر اشاره کرد و گفت: وقتی وارد حوزه کودکان اول دبستان می‌شویم می‌بینیم دایره واژگان کودک به جای اینکه افزایش پیدا کند، کاهش می‌یابد. چون بچه‌ها در خردسالی بسیاری از کلمات را شنیده‌اند و وقتی پدر و مادر کتابی را برایشان می‌خوانند، متوجه می‌شوند ولی وقتی در کلاس اول و دوم دبستان می‌خواهند خودشان کتابی را بخوانند دچار مشکل می‌شوند و با شکل نوشتاری کلماتی که بارها شنیده‌اند، مشکل دارند و این مساله کار را برای ویراستاران، مشکل می‌کند.
سردبیر فصلنامه نقد کتاب کودک، در ادامه به نشریات تخصصی کتابی که در زمینه نقد کتاب از سوی موسسه خانه کتاب منتشر می‌شود اشاره کرد و گفت: ما در فصلنامه نقد کتاب کودک و نوجوان به دنبال نقد ویراستاری کتاب کودک هستیم اما کمتر مقالاتی در این زمینه به دست ما می‌رسد ولی از این مقالات استقبال می‌کنیم و از انجمن ویرایش و درست‌نویسی دعوت می‌کنم در این زمینه با ما همکاری کند.
نوشتار و گفتار کودکان و نوجوانان فاجعه است
نازنین سرکارات‌پور، از ویراستاران کتاب کودک، نیز در این نشست شاخه گفتاری و نوشتاری را دو شاخه مهم در حوزه ادبیات کودک و نوجوان برشمرد و گفت: وقتی از کنار کودکان در خیابان عبور می‌کنیم و زبان گفتاری آن‌ها را می‌شنویم، می‌بینیم که با فاجعه گفتاری مواجهیم از نظر نوشتاری هم با فاجعه روبه‌روایم. مخصوصا الان که با وجود شبکه‌های مجازی، کودکان در معرض بمباران بیشتر ادبیات و نوشتار غلط هستند. براین اساس چگونه می‌توانیم با استفاده از ادبیات فاخر، کودکی را که گویش و نوشتار این‌چنینی دارد، را به سوی زبان و ادبیات فارسی بکشانیم.
بزرگ‌ترین چالش در ویرایش ادبیات کودک و نوجوان پیدا کردن زبان مشترک است
این ویراستار افزود: در این میان به زبان واسطه‌ای نیاز داریم تا با رعایت و درنظرگرفتن خط قرمزهای موجود به زبان بچه‌ها هم نزدیک باشد و بتوانند با آن ارتباط برقرار کنند و به نظر من بزرگ‌ترین چالش در ویرایش ادبیات کودک و نوجوان پیدا کردن زبان مشترک است.
ویراستاران آثار ترجمه باید به زبان مبدا مسلط باشند
مریم رضایی خوشوقت، مترجم، ویراستار و ناشر کودک و نوجوان نیز در این نشست به ویراستاری آثار ترجمه اشاره کرد و گفت: ویراستار این‌گونه آثار باید افرادی باشند که به زبان مبدا تسلط داشته باشند. ویراستاری که از حوزه ترجمه اطلاعاتی نداشته باشد نمی‌تواند کتاب را به درستی ویرایش کند چون از اصطلاحاتی که مورد نظر نویسنده اصلی کتاب بوده بی‌خبر است و متن را به گونه‌ای تصحیح می‌کند که با متن مورد نظر نویسنده متفاوت است.
بی‌توجهی به ویرایش محتوایی در ویراستاری کتاب کودک
حسن اسماعیلی طاهری، از ویراستاران کتاب کودک نیز در این نشست بیان کرد: در ویرایش ادبیات کودک هم ویرایش جدی گرفته نمی‌شود هم ادبیات کودک. و وقتی بحث ویرایش ادبیات کودک مطرح می‌شود مساله کاملا روشن است. متاسفانه در کشور ما به سراغ هر ویراستاری بروید فکر می‌کند از پس ویرایش کتاب کودک برمی‌آید درحالی‌که این‌طور نیست، ویرایش کتاب کودک کار بسیار سختی است، علی‌رغم اینکه در ظاهر بسیار ساده به نظر می‌رسد و در ابتدا باید این نگاه عوض شود.
این ویراستار گفت: مساله بعدی این است که ما پژوهش در ویراستاری را جدی نگرفته‌ایم و همه ویرایش کتاب کودک را در ویرایش زبانی خلاصه کرده‌ایم و توجهی به ویرایش محتوایی که باید از سوی افراد اگاه به نوشتن و نویسندگی صورت گیرد نکرده‌ایم. مشکل دیگر این است که ما فکر می‌کنیم هرچیزی در حوزه ویرایش ادبیات کودک می‌دانیم کافی است و نیاز به مشورت و آگاهی بیشتر نداریم.
نظر شما