محمدرضا ناجیان، مدیر انتشارات رسا در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، با اشاره به عوامل موثر در کتابسازی گفت: به نظر من در ایجاد پدیده کتابسازی باید همه جوانب را در نظر گرفت که از جمله مهم‌ترین آن‌ها، شیوه مساله صدور پروانه نشر است.
 
وی افزود: ما در کشور ۱۷ هزار مجوز نشر داریم و بخش عمده‌ای از این افراد به بوی کباب و با هدف سودجویی به عرصه کتاب وارد شده‌اند؛ وگرنه ۱۷ هزار عاشق کتاب و عاشق کار فرهنگی آمار عجیب و غریبی است.
 
ناجیان با بیان اینکه کنترل مجوزهای نشر اهمیت ویژه‌ای دارد، عنوان کرد: معتقدم در این زمینه باید متقاضیان دریافت پروانه نشر توسط افراد پیشکسوت و صاحب‌نظر حوزه نشر مصاحبه شوند تا مشخص شود آیا این فرد می‌تواند کار فرهنگی انجام دهد، زیرا من شاهد ناشرانی بودم که امضای چک آن‌ها، نقاشی بوده است.
 
وی تاکید کرد‌: این موضوع نشان می‌دهد که ورود برخی افراد به حوزه نشر و کار کتاب به دلیل دریافت رانت و استفاده از تسهیلات حمایتی بوده است و همین مساله در ایجاد کتاب‌سازی موثر است. بنابراین معتقدم باید از سوی مسئولان و دست‌اندرکاران روی این موضوع نظارت جدی شود.
 
ضرورت نظارت بر عملکرد ناشران
مدیر انتشارات رسا همچنین درباره ضرورت نظارت بر عملکرد ناشران، گفت: علاوه بر بررسی کتاب که یک موضوع در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است، بررسی عملکرد ناشران نیز اهمیت ویژه‌ای دارد. متاسفانه درباره عملکرد ناشران هیچ کنترلی در کشور وجود ندارد و هیچ مجموعه‌ای متولی بررسی فعالیت ناشران نیست.
 
ناجیان توضیح داد: عموما فردی که برای دریافت پروانه نشر اقدام می‌کند، یک آموزش کوتاه مدت می‌بیند و بعد از او سابقه کار می‌خواهند و معمولا فرد باید از یک ناشر نامه بیاورد که دو یا سه سال در یک موسسه انتشاراتی کار کرده است. این مساله می‌تواند آسیب‌هایی را درپی داشته باشد زیرا گواهی‌ها ممکن است صوری باشند.

وی تاکید کرد: مساله اینجا است که سودجویان از مجوزهای خود استفاده‌های دیگری می‌کنند. در این زمینه، بیشتر رانت‌های مربوط به کاغذ مطرح است اما کارهای دیگری هم انجام می‌شود، مثل استفاده از معافیت مالیاتی ناشران یا امکان استفاده از مکان مسکونی برای فعالیت‌ تجاری به اسم نشر.
 
مدیر انتشارات رسا با بیان اینکه نظارت در کشور ما عامل ترویج فساد است، گفت: نظارت فساد می‌آورد زیرا متاسفانه کسی که می‌خواهد نظارت کند باید صلاحیت داشته باشد. در هر عرصه‌ای که به نظارت نیاز دارد در ایران مرسوم است که رسیدگی‌کننده شکایت، رسیدگی را به فردی که از او شکایت شده است احاله می‌دهد و طبیعی است که در این شرایط کسی دنبال شکایت نمی‌رود و این از روال‌های نادرست رسیدگی به امور است.
 
ناجیان با بیان اینکه این وضع تا حدودی در همه مجموعه‌ها وجود دارد، افزود: البته خوشبختانه در هیات مدیره جدید اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران این وضعیت رو به بهبود است و اکنون با بسیاري از این موارد برخورد می‌شود. مساله اصلی این است که این موضوعات در طول سالیان مختلف به صنعت نشر آسیب زده است.

نقد جلوی کتابسازی را می‌گیرد
ناجیان با اشاره به اهمیت نقد در کاهش کتابسازی گفت: زمانی که کارشناسان یک کتاب را نقد کنند بسیاری از آسیب‌ها مثل کتابسازی، کپی و اقداماتی از این قبیل که اکنون در حوزه نشر وجود دارد به‌خوبی دیده می‌شود و می‌توان جلوی آن‌ها را گرفت اما تا وقتی نقد و بررسی کتاب و نظارت بر عملکرد ناشر در اتحادیه و دولت نداریم این روند هم ادامه دارد.

وی تاکید کرد: ما ناشری داریم که مترجمش در متن ترجمه کتاب‌ها دست برده و در هر قسمت که مترجم نتوانسته ترجمه کند، خودش بخشی به کتاب اضافه کرده یا بخش‌های پراکنده‌ای از یک کتاب را ترجمه کرده است که به نظر من این موضوع نخستين گام از تحریف یک کار فرهنگی است.
 
ناجیان نبود ویراستاری را یکی دیگر از نشانه‌های کتابسازی خواند و افزود: بسیاری از کتاب‌ها اکنون با غلط‌های فراوان منتشر می‌شوند آن‌وقت ما می‌گوییم چرا مردم کتاب نمی‌خوانند! وقتی کتابی پر از غلط است و مخاطب با خواندن ۱۰ صفحه چیزی از آن متوجه نمی‌شود، آن کتاب را کنار می‌گذارد و به همین دلیل است که می‌گویم ما نیازمند نظارت بر فعالیت ناشران هستیم.
 
مردم مطالبه‌گری کنند
ناجیان با بیان اینکه نظارت بر فعالیت ناشران و کتاب‌ها باید توسط مردم پیگیری شود، گفت: باید زمینه‌های نقد کتاب را ایجاد کنیم تا مردم مطالبه‌گر باشند و در صورتی که کتابی ایراد و اشکال دارد از ناشران سوال کنند و بپرسند که چرا این کتاب را منتشر کرده است.
 
این ناشر کپی کتاب از ناشران دیگر را یکی دیگر از آسیب‌های جدی کتابسازی برای صنعت نشر کشور خواند و گفت: ما کتابی را در ۴۰۰صفحه منتشر کرده‌ایم اما یک ناشر دیگر همان کتاب را با ترجمه ضعیف‌تر و با درشت کردن حروف و بیشتر کردن فاصله سطور در ۶۰۰صفحه منتشر کرده و با قیمت دو برابر می‌فروشد که این موضوع موجب سردرگمی مخاطبان ما شده است.
 
وی افزود: مردم باید بدانند و آگاه شوند که وقتی یک کتاب را با حروف درشت به دو برابر صفحه می‌رسانند و بعد با دو برابر قیمت می‌فروشند، کاملا مشخص است که این ناشر به بهانه سودجویی این کار را انجام می‌دهد.
 
مدیر نشر رسا با بیان اینکه عدم نظارت و مطالبه‌گری زمینه رشد فعالیت این افراد سودجو را فراهم کرده است، گفت: باید عملکرد ناشران به صورت جدی نقد شود تا ایرادات کار نشر از سوی رسانه‌ها بررسی شود و هر رسانه‌ای به نقد به‌عنوان یک مقوله جدی نگاه کند و با استفاده از کارشناسان حرفه‌ای نقد کتاب به این موضوع بپردازند.
 
ناجیان با اشاره به برخی از نقدها که در رسانه‌ها انجام می‌شود، افزود: برخی از نقدهایی که اکنون انجام می‌شود با ارتباطات خاص است یعنی کتابی که می‌خواهد نقد شود بیشتر از اینکه دلایل ارتقای فرهنگی جامعه در آن دخیل باشد مسائلی مثل دوستی بودن نقاد با مترجم و نویسنده و ناشر کتاب در آن مطرح است و این‌ها از آسیب‌های فرهنگی جامعه ما به شمار می‌آید.
 
تخفیف‌های 50 درصدی، ترجمه‌های موازی و...
ناجیان با بیان اینکه برخی نهادها و سازمان‌ها به کتابسازی کمک می‌کنند، گفت: به‌عنوان مثال  شهرداری برای اینکه کارآفرینی کرده و از اماکن عمومی مترو بهر‌ه‌‌برداری کند مکان‌هایی را به فروش کتاب با ۵۰درصد تخفیف می‌دهد که این موضوع کمر نشر را می‌شکند.
 
وی افزود: وقتی کتابی با ۵۰ درصد تخفیف در مترو به فروش می‌رسد دیگر کسی به سراغ کتاب‌فروش نمی‌رود، کتاب‌فروشی که سال‌ها عمر و سرمایه خود را در این حرفه گذاشته است برای ادامه حیات نیازمند مشتری است اما مشتری‌های او به سراغ مراجع دیگر می‌روند و کمتر کسی به این نکته‌های ریز دقت می‌کند.
 
ناجیان با بیان اینکه اکنون بسیاری از کتاب‌های چاپ شده مشابه هم هستند، گفت: کسی دقت نمی‌کند چرا ده‌ها ناشر باید به سراغ یک کتاب ترجمه شده بروند و از آن کتاب جدید منتشر کنند.
 
وی ادامه داد: ما در گذشته نه چندان دور کتابی را داشتیم که توسط ۱۲۰ ناشر چاپ شده بود که این موضوع نشان‌دهنده نابسامانی در حوزه نشر است؛ وگرنه مگر ما ۱۲۰ مترجم داریم که یک کتاب را ترجمه کنند؟ این‌ها  افرادی هستند که از ترجمه‌های هم رونویسی می‌کنند یا ناشرانی که از روی کتاب دیگری کتاب چاپ می‌کنند و از مصداق‌های کتابسازی به شمار می‌آیند.
 
مدیرانتشارات رسا در پایان بار دیگر ریشه همه این موضوعات را عادت نداشتن مردم به مطالبه‌گری و سوال از مسئولان دانست و گفت: مصداق‌های کتابسازی در صنعت نشر ما بسیار زیاد است و در این میان باید با شناسایی دقیق، راه را برای سوءاستفاده‌گران ببندیم.