درباره چگونکی فعالیت ایران در نمایشگاههای بین‌المللی، گفت‌وگویی با قادر آشنا، مدیر عامل موسسه نمایشگاههای فرهنگی ایران انجام داشتیم که درادامه می‌خوانید:
امسال سیاست‌ها در حوزه شرکت در نمایشگاه بین‌المللی کتاب چیست و در نمایشگاهِ کدام کشورها، ایران غرفه خواهد داشت؟
در معاونت فرهنگی به دستور و تاکید وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی این سیاست را در پیش گرفتیم که از عقل و خرد جمعی برای فعالیت‌ها بهره بگیریم. از همین منظر در هر بخشی سعی می‌کنیم نظراهل فن و اهل خرد همان حوزه را جویا شویم تا به جمع‌بندی برسیم. در بخش فعالیت‌های بین‌المللی هم همین کار را انجام دادیم. علاوه براین با تشکل‌ها، ناشران، نهادها و آژانس‌های ادبی مکاتباتی انجام دادیم و سه جلسه کارشناسی برگزار کردیم که در آن‌ها محمد اکبری (معاون مرکز ساماندهی ترجمه و نشر معارف اسلامی و علوم انسانی)، محمود برآبادی (عضو هیات مدیره انجمن نویسندگان کودک و نوجوان)، امیر بیگ‌محمدی (مدیر آژانس ادبی تماس)، علی بوذری (مدیرعامل انجمن تصویرگران ایران)، مجید جعفری‌اقدم (مدیر آژانس ادبی و ترجمه پل)، شکوه‌السادات حسینی (مدیر همکاری‌های علمی و بین‌المللی پژوهشگاه علوم انسانی)، فریده خلعتبری (مدیر انتشارات شباویز)، احمد شاکری (مشاور امور بین‌الملل موسسه نمایشگاههای فرهنگی ایران) افشین شحنه‌تبار (مدیر انتشارات شمع و مه) علی‌اکبر شیروانی (نماینده انتشارارت سوره مهر)، محمدعلی مرادیان (مسئول امور تشکل‌های مجمع ناشران انقلاب اسلامی) علی ناظری ( رئیس هیات مدیره مجمع ناشران دفاع مقدس) و غلامرضا نوعی (مدیر بخش بین‌الملل نمایشگاههای فرهنگی ایران) حضور داشتند.
ما در این جلسات، فعالیت‌های خارج از کشور را آسیب‌شناسی کردیم تا مشخص شود که اولویت شرکت برای کدام نمایشگاههای بین‌المللی است؛ زیرا نمی‌توانیم در تمام نمایشگاههای خارجی شرکت کنیم. توان و ظرفیت موسسه نمایشگاههای فرهنگی ایران محدود است و در شرایط کنونی حتما باید منابع را مدیریت کند. سال گذشته در 14 نمایشگاه خارجی شرکت کردیم و علی‌القاعده امسال با توجه به وضعیتی که در کشور وجود دارد باید تعداد کمتری نمایشگاه شرکت کنیم اما من و همکارانم در موسسه عزم خود را جزم کردیم تا با صرفه‌جویی و مدیریت منابع، امسال بتوانیم در 16 نمایشگاه بین‌المللی شرکت کنیم.
از حضور در هیچ کدام از نمایشگاههای بین‌المللی انصراف نداده‌ایم و تصویبی صورت نگرفته است که در ادامه آن انصراف باشد. مثلا وقتی در نمایشگاه فرانکفورت ثبت نام کرده، و وجهی هم برای ثبت‌نام پرداخت کرده‌ایم، اگر در این نمایشگاه شرکت نکنیم یعنی انصراف داده‌ایم؛ اما در شرایط کنونی انصراف معنایی ندارد.
ما می‌دانیم که توان و ظرفیت محدودی داریم، پس باید بودجه خود را مدیریت و از ظرفیت‌های دیگری استفاده کنیم. اینطور هم نیست که به یک قاره توجه کنیم و به قاره دیگر توجهی نداشته باشیم؛ به جمیع کشورها توجه داشتیم و لیستی از نمایشگاه‌هایی که در آن شرکت خواهیم کرد، تهیه کرده‌ایم.
لیست نمایشگاههای کتاب خارج از کشور 1398 (تاریخ‌ها قطعی نیست)
| ردیف | نام نمایشگاه | کشور | تاریخ |
| 1 | بلونیا | ایتالیا | 11 - 14 فروردین 1398 |
| 2 | تورین | ایتالیا | 19-23ارديبهشت 1398 |
| 3 | سئول | کرهجنوبی | 29 خرداد تا 2 تیر 1398 |
| 4 | پکن | چین | 30 مرداد تا 3 شهریور 1398 |
| 5 | مسکو | روسیه | 13-17 شهريور 1398 |
| 6 | دمشق | سوریه | 21 تا 31 شهریور 1398 |
| 7 | باکو | آذربایجان | 5 تا 7 مهر 1398 |
| 8 | فرانکفورت | آلمان | 24 تا 28 مهر 1398 |
| 9 | استانبول کتب عربی | ترکیه | 6 تا 9 مهر 1398 |
| 10 | کودک شانگهای | چین | 24 تا 26 آبان 1398 |
| 11 | بیروت | لبنان | آذر 1398 |
| 12 | دوحه | قطر | آذر 1398 |
| 13 | دهلینو | هند | دی 1398 |
| 14 | بغداد | عراق | بهمن 1398 |
| 15 | مسقط | عمان | اسفند 1398 |
| 16 | کابل | افغانستان | نیمه دوم شهریور |
آیا پایان تفاهمنامه میان ایران و اتریش و نبود غرفه رایگان باعث شده که در نمایشگاه کتاب این کشور شرکت نکنیم؟
در تصمیم‌گیری ما چند شاخص مطرح بود. هزینه و فایده کردیم تا مشخص شود شرکت در نمایشگاه آن کشور برای ما چه منافعی خواهد داشت، چه جمعیتی پشت زبان آن کشور هستند و اینکه آیا زبان انگلیسی پشتوان آن زبان است یا نه، چه ناشرانی در آن حوزه فعالیت می‌کنند و با کدام کشورها می‌توانیم مبادله غرفه داشته باشیم. بنابراین بااتفاق نظر، تصمیم بر این مبنا شد که اتریش و صربستان در اولویت‌های امسال نباشند اما حذف معنی ندارد. کما اینکه در نمایشگاه پاریس حضور پیدا کردیم و موضوع تصمیم برای شرکت کردن در این نمایشگاه برای سال 99 معنی پیدا می‌کند. در عین حال همکاران بین نمایشگاه مسکو، پاریس و بولونیا، بررسی‌هایی انجام دادند و تصمیم بر این شد که بولونیا برای ما هدف اول باشد؛ اگرچه مسکو نیز نمایشگاه بزرگ و مهمی است.
رویکرد ایران از شرکت در نمایشگاههای بین الملل چیست؟
رویکرد امسال ما یک رویکر منعطف به مشرق زمین است. نگاه ما امسال این است که به کشورهای شرقی توجه بیشتری داشته باشیم. اولویت‌های امسال ما در بخش بین‌الملل به چین، دهلی نو و حوزه تمدنی ایران کهن (این جملات معنی دارد) و حوزه محور مقاومت است. وقتی می‌گویم تمدن ایران کهن و حوزه تمدنی ما که با دنیا ارتباط داشتیم؛ یعنی با کشورهای هندوستان، ترکیه، عراق، مسقط، دوحه، قطر و چین (به دلیل جاده ابریشم) ارتباط برقرار کنیم. وقتی از محور مقاومتی صحبت می‌کنیم، یعنی ارتباط با کشورهای لبنان سوریه و عراق.
باید توجه داشت نمایشگاه افغانستان ظرفیت خیلی بالایی دارید. گاهی به اشتباه تصور می‌کنیم که افغانستان شرایط خاصی دارد و باید به دیگر کشورها، توجه بیشتری داشت. امسال می‌خواهیم به کشورهای مجاورمان که در حوزه‌های تمدنی با ما اشتراک بیشتری دارد، خصوصا کشورهای فارسی زبان، سرمایه‌گذاری کنیم؛ یعنی باید جهت‌گیری داشته باشیم. برای مثال رویکرد ما در نمایشگاه مسکو توجه به ادبیات کهن و تاریخ کهن ایران زمین با محوریت شاهنامه خواهد بود. تصویرگران، سخنرانی‌ها و نشست‌ها در همین حوزه خواهد بود. در سوریه و لبنان رویکرد ما پرداختن به حوزه مقابله با ناظم سلطه در فرهنگ است که «ادبیات پایداری» نام دارد. نظام سلطه از کشورهای جهان چه می‌خواهد؟ ادبیات پایداری چه نسبت و تقابلی با آن دارد. کل آنچه در آن نمایشگاه خواهد گذشت در حول این محور است؛ یعنی ما برای خود برنامه‌ریزی انجام داده‌ایم. رویکرد ما و کتاب‌هایی که به این دو کشور می‌بریم در حوزه ادبیات پایداری، ادبیات انقلاب اسلامی، محور مقاومت و برای مقابله با نظام سلطه است. در هر صورت فرهنگ هم وظایفی دربرابر تخریبگری نظام سلطه دارد که افغانسان، سوریه و .. را به خاک و خون کشیده است. ما در حوزه فرهنگ سهمی داریم و آن بیداری جهان اسلام درباره شأن و جایگاه اجتماعی خود است. وحدت به معنی واقعی و آگاهی‌بخشی و پرهیز از افراط گری از وظایف ماست.
آیا بودجه برای نمایشگاههای بین‌المللی، نمایشگاههای استانی و نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به صورت جداگانه در نظر گرفته شده است؟
قطعا بودجه برای هر کدام از این نمایشگاه‌ها منفک است، اما به این دلیل که فراز و فرود مسائل مالی مطرح است، حداقل‌هایی به ما اعلام شده و ما با آن حداقل‌ها خود را تنظیم می‌کنیم. برای مثال برای نمایشگاه فرانکفورت مبلغ یک میلیارد و 200 میلیون تومان در نظر گرفته شده است. سال گذشته هم همین اندازه بود و سعی می‌کنیم با همان هزینه نمایشگاه فرانکفورت را برگزار کنیم. البته سال گذشته بیش از این مبلغ هزینه شد چراکه مابه‌تفاوت ارزی هم دریافت شد که در بودجه نیامده و مبلغ قابل توجهی بود.
آیا بودجه در نظر گرفته شده برای اقدامات مورد نظر شما کافی است؟
نه کافی نیست، اما هنر این است که با همان بودجه این کار انجام دهیم. باید نداریم‌ها، نمی‌توان‌ها و نمی‌شودها را باید از ذهن بیرون کنیم. باید سعی کنیم از همه منابع استفاده کنیم. در بخش استانی، سال گذشته 28 نمایشگاه برگزار کردیم و امسال تصمیم داریم 31 نمایشگاه استانی برگزار کنیم. در بحث نمایشگاههای داخلی امسال می‌خواهیم نمایشگاههای همه استان‌ها را برگزار کنیم؛ مگر اینکه استانی خود نخواهد.
سال گذشته هر نمایشگاه برای ما به صورت میانگین 150 میلیون تومان هزینه داشت. بررسی کردیم، کجا می‌توانیم صرفه‌جویی کنیم که به نمایشگاه آسیبی نزند، در نتیجه به میانگین 100 میلیون تومان برای هر نمایشگاه استانی رسیدیم؛ یعنی اگر 30 نمایشگاه برگزار کنیم، هزینه آن سه میلیارد تومان خواهد بود.
به دستور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار شد جلسه‌ای با مسئولان وزارت کشور داشته باشیم. همچنین قرار شد با استانداران گفتگو شود تا آن‌ها هم در برگزاری نمایشگاه کتاب استانی نقشی داشته باشند، این رویداد را مدیریت کنند تا نمایشگاه استانی برگزار شود. این کار را پیگیری می‌کنم تا ابلاغ شود. خیلی از استاندارها و شهردارها پیش از این هم دربرگزاری نمایشگاههای استانی فعالیت داشتند. از طرفی در نظر داریم، از راه گرفتن اسپانسر و روش‌های دیگری بتوانیم هزینه‌ها را کاهش دهیم تا وزارتخانه همه هزینه‌ها را پرداخت نکند.
آیا پیرو خبری که پیشتر به ما دادید، کتابفروشی‌ها دراین دوره نمایشگاه کتاب شرکت خواهند کرد؟
این پاسخ من بیرون از نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران است. در سال‌های گذشته، به‌محض اینکه نمایشگاه استانی برگزار می‌شد، دستگاه‌های کارتخوان را در کتابفروشی‌ها مستقر می‌کردند و مراجعه‌کنندگان همزمان می‌توانستید از آن‌ها خرید کنند. گام دوم ما این است که کتابفروشان بتوانند در نمایشگاههای استانی شرکت کنند و غرفه داشته باشند. تنها شرط این است که از ناشرانی که در نمایشگاه شرکت کرده‌اند، کتاب در غرفه خود نفروشند، آن‌ها باید کتاب را از ناشران دیگر تهیه کنند. طرح سوم که بر روی آن مطالعه می‌کنیم این است که آیا می‌توانیم برگزاری نمایشگاه کتاب در چند استان را به خود کتابفروشی‌ها واگذارکنیم تا ناشران به آن استان‌ها نروند؟ این مساله باید بررسی شود که آیا وزارت ارشاد قبول می‌کند؟ آیا روندی به این شکل برای ناشر به صرفه است؟ آیا استاندار قبول می‌کند.
در گفتگویی که با 31 استاندار داشتم، همه اعلام کردند که برگزاری نمایشگاه کتاب از اولویت‌های ماست. هیچ کدام نگفتند که امسال نمی‌خواهند نمایشگاهی در استان خود برگزار کنند. نظرهای استاندارها را در این رابطه و نظرهای 31 معاون فرهنگی را گرفتیم و با دستگاه‌های متناظر در تهران مکاتبه کردیم و از آن‌ها خواستیم درباره نمایشگاه استانی نظر خود را بیان کنند. جمع نظر کتابفروشان را هم جمع‌آوری کردیم. همانطور که در بخش بین‌الملل از خرد جمعی استفاده کردیم در بخش استانی هم از خرد جمعی استفاده کردیم تا بتوانیم نمایشگاههای خوب و آبرومندانه‌ای برگزار کنیم.
یکی ار صرفه جویی‌هایی که در این زمینه انجام دادیم، جلوگیری از انتشار بن اهدایی بود. خود در استان مدیر کل بودم، معمولا بن‌های اهدایی به افرادی داده می‌شود که وضعیت مالی خوبی دارند؛ اما دستور وزارتخانه است که باید به سمت صرفه‌جویی رویم. امسال هیچ بن اهدایی در استان‌ها نخواهیم داشت. میان انجام دادن و ندادن خیلی تفاوت است و اگر بتوانیم با صرفه‌جویی یک نمایشگاه را برگزار کنیم خیلی بهتر از برگزار نکردن آن است. در شرایط کنونی باید روح امید به مردم دهیم. برای اینکه سیاست‌های وزارتخانه، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و آنچه به آن باور دارم را انجام دهم، لازم است صرفه‌جویی‌های لازم را برای برگزاری نمایشگاه‌ها انجام دهیم، پس در ستاد موسسه نمایشگاههای فرهنگی 50 درصد هزینه‌ها را برای برپایی نمایشگاه کاهش دادیم. این‌ها معجره نیست؛ بلکه کارهایی است که می‌توان انجام داد. باید بدانیم که منابع برای بیت‌المال است و باید به بودجه مانند آنچه برای خود است نگاه کنیم.
تصمیم بر این بود که امسال اقدامات مربوط به نمایشگاه بین‌المللی کتاب زودتر از سال‌های قبل شروع شود، آیا چنین شد؟
درباره نمایشگاه کتاب تهران کار را شروع کردیم، اصلاح آیین‌نامه را انجام می‌دهیم و جلسات را برگزار کردیم. هرچه انجام می‌دهیم باید براساس قانون باشد. در شورای سیاست‌گذاری جلسه برگزار شد و باید بحث زمان را مشخص کنیم و در آینده نزدیک کار را شروع خواهیم کرد.
آیا حکم شما امضا شده است؟
انشااله در آینده نزدیک این اتفاق خواهد افتاد. ما فعالیت‌های نمایشگاه را از هفته بعد از پایان سی‌ودومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب شروع کردیم.
نظر شما