خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا)، همواره تاکید می‌شود که برای توسعه فرهنگ کتاب و کتاب‌خوانی، در برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌های کلان فرهنگی به کودکان به‌عنوان جامعه هدف توجه شود و به نظر می‌رسد یکی از مهم‌ترین‌ ابزار‌های مهم تحقق این هدف، توجه به توسعه کتاب‌فروشی‌های تخصصی کودک است.

کتاب‌فروشی تخصصی کودک را باید به‌‌مثابه یک زیر‌ساخت برای تقویت فرهنگ کتاب و کتاب‌خوانی دید و پرسید آیا این زیر‌ساخت در کشورمان که حدود 24/6 درصد جمعیت آن‌ را افراد زیر 15 سال تشکیل داده‌اند، تامین شده است؟ این میزان جمعیت از ظرفیت قابل توجه بازار نشرکتاب کودک حکایت دارد اما برای چند درصد این جمعیت، امکان دسترسی به کتاب از طریق مراجعه به کتاب‌فروشی؛ آن‌هم کتاب‌فروشی تخصصی کودک و نوجوان وجود دارد؟        



براساس آمار، در سال 1397 مجموعا 15 هزار و 664 کتاب کودک، شامل 8340 عنوان چاپ اولی و 7324 کتاب تجدید چاپی (8928 عنوان تالیف و 6736 عنوان ترجمه) با مجموع شمارگان 30 میلیون و 343 هزار و 756 نسخه در کشور از سوی ناشران حوزه کودک و نوجوان منتشر و به بازار نشر عرضه شده است. این میزان تولید، نشر کتاب کودک و نوجوان را بعد از کتاب‌های کمک آموزشی و ادبیات در مقام سوم تولید کتاب کشور در سال گذشته قرار داده است. اما پرسش اینجاست که چه میزان از این کتاب‌ها مجال عرضه در کتاب‌فروشی‌های کشور را یافته‌اند و چه میزان از آن‌ها این اقبال را داشته‌اند که در ویترین‌های تخصصی به نمایش گذاشته شوند؟

آخرین حلقه نشر در سال‌‌های گذشته به دلایل مختلف از‌جمله کاهش چشمگیر مخاطب، مسائل تامین مواد اولیه تولید کتاب و افزایش قیمت کتاب، روزگار نا‌بسامانی را تجربه می‌کند. ‌هر‌چند سال گذشته در سراسر کشور، خبر‌های امید‌وار‌کننده‌ای از تاسیس چند کتاب‌فروشی منتشر و معادل 6000 متر مربع به فضای‌ کتاب‌فروشی‌های کشور اضافه شد اما همچنان موضوع کتاب‌فروشی تخصصی کودک در اولویت قرار ندارد. علاوه‌‌براین به نظر می‌رسد توجه کتاب‌فروشان در اختصاص قسمتی از کتاب‌فروشی -بزرگسال‌- به بخش کودک، بیش از آنکه تامین‌کننده نیاز کودک در دسترسی منطقی به کتاب به‌معنای ایجاد فرصت و فضای جست‌و‌جو در کتاب‌فروشی و لمس و انس با کتاب باشد، موقعیتی برای عرضه انواع اسباب‌بازی و لوازم‌التحریر شده و می‌توان ادعا کرد این بخش در بسیاری از کتاب‌فروشی‌ها جنبه فانتزی دارد و با هدف کسب سود پیش‌بینی شده است.     

بارقه‌های امید در تاسیس کتاب‌فروشی تخصصی کودک با حرکت و تلاش علاقه‌مندان و همچنین با‌‌تجربه‌های حوزه نشر و کتاب‌فروشی‌ در آسمان صنعت نشر طی چند سال گذشته با تاسیس باغ ‌کتاب در تهران، «جهان کتاب» در قم و «بو‌کتاب» در بند‌رعباس دیده شده که نباید از آن‌ها غافل شد.

نباید فراموش کنیم که بهترین مکان برای ایجاد پیوند بین کودک و کتاب، کتاب‌فروشی است؛ مکانی که باید برای حضور کودک پیش‌بینی‌های لازم را در آن انجام داد؛ از‌جمله چیدمان، قفسه‌بندی مناسب، فضای بازی همسو با اهداف توسعه کتاب‌خوانی و همچنین رنگ‌آمیزی و نور‌پردازی جذاب.

کتاب‌فروشی تخصصی کودک، همانند کتاب‌فروشی بزرگسال از ظرفیت کافی برای تبدیل شدن به یک پاتوق جذاب و در عین‌حال مفرح برخوردار است؛ البته برای تحقق این هدف، پیش‌نیاز‌هایی لازم است؛ آن‌چنانکه ایجاد کتاب‌فروشی‌های تخصصی کودک استاندارد‌ با پشتوانه مطالعاتی و بررسی تجربه‌های بین‌المللی محقق می‌شود.
 
جمع‌بندی دیدگاه پنج تن از کتاب‌فروشان و صاحبان تجربه درباره کتاب‌فروشی تخصصی کودک در ادامه آمده است.

حق‌بین: کتابفروش متخصص کتاب کودک نداریم

محمدتقی حق‌بین، مدیر انتشارات کتاب یک و انتشارات رنگین‌کمان و از ایده‌پردازان باغ‌کتاب تهران ضمن تشریح جریان شکل‌گیری و توجه تدریجی فعالان حوزه صنعت نشر به کتاب‌فروشی تخصصی کتاب به دلیل توجه خانواده‌ها و ظهور ناشران تخصصی کودک در ایران به‌ویژه بعد از انقلاب، همچنان با نقاط ضعف قابل‌توجهی همراه است.

وی درباره دلایل وجود فاصله کتاب‌فروشی تخصصی کتاب کودک در ایران با استاندارد‌های جهانی را در نبود نظارت بر استفاده دریافت‌کنندگان تسهیلات می‌داند وی معتقد است:

«صنف کتاب‌فروشان از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دیده نشده است.»   
  
حق‌بین توجه چند سال گذشته بخش خصوصی به ایجاد کتاب‌فروشی تخصصی کودک را با عنوان «نهضت خود‌جوش تاسیس کتاب‌فروشی در ایران» توصیف می‌کند و درباره اهمتی و جایگاه کتاب‌فروش ماهر در کتاب‌فروشی تخصصی به‌عنوان یکی از پایه‌های اصلی این فضا می‌گوید: «شغل کتاب‌فروشی در جریان این نهضت به‌عنوان شغلی جذاب و تا حدودی سرپا که ظرفیت درآمد‌زایی دارد شناخته می‌شود و به ایجاد کتاب‌فروشی تخصصی کودک در این نهضت توجه ویژه شده است.»  

طوسی: تنها 30درصد ناشران کودک امکان عرضه کتاب در کتاب‌فروشی‌ها را دارند

محمد مجری‌سازان طوسی، مدیر‌عامل شرکت دنیای ماه‌پیشونی نیز در گفت‌و‌گو با ایبنا به صراحت معتقد است: «کتاب‌فروشی تخصصی کودک نداریم» وی می‌گوید: «در حال حاضر تنها حدود 30 درصد ناشران کتاب کودک، امکان عرضه کتاب‌های خود در کتاب‌فروشی‌ها را دارند.»   

این ناشر همچنین نیم‌نگاهی به تاثیر بازار نشر کتاب کودک و تاثیر آن بر چرخه مالی کتاب‌فروشی دارد و معتقد است: «باید توجه داشته باشیم عرضه صرف کتاب کودک ادامه فعالیت کتاب‌فروشی را از نظر مالی تضمین نمی‌کند.»

وی بر نقش دولت به‌عنوان حامی بخش خصوصی علاقه‌‌مند به توسعه کتاب‌فروشی‌ها به‌ویژه کتاب‌فروشی تخصصی کودک تاکید دارد.

محمدی: ​کتاب‌فروشی تخصصی کودک به‌مثابه کلینیک است

محمدحسین محمدی، مدیر نشر مهاجر نیز با طوسی، درباره نبود کتاب‌فروشی تخصصی کودک همسو است. وی ضمن تشریح ویژگی‌های این نوع کتاب‌فروشی از نظر چیدمان کتاب و استفاده از قفسه‌‌های متناسب با قد و قامت کودک می‌گوید: کتاب‌فروشی تخصصی کودک به‌مثابه کلینیک است. وی همچنین درباره تاثیر بازار صنعت نشر بر شکل‌گیری کتاب‌فروشی تخصصی کودک با مدیر‌عامل شرکت دنیای ماه‌پیشونی هم‌عقیده است و می‌‌گوید: «با توجه به شرایط فعلی صنعت نشر، با کتاب‌فروشی‌های تخصصی کودک فاصله زیادی داریم.»
 
کتاب‌فروشی تخصصی کودک را باید با کتاب جذاب کرد نه اسباب‌بازی

مرجان حجازی‌فر، مدیر نشر راز بارش نیز در گفت‌و‌گو با ایبنا با دو همکار خود، طوسی و محمدی درباره نبود کتاب‌فروشی تخصصی کودک هم‌عقیده است و تاکید دارد: «معیار‌ی برای تاسیس این مکان در نظر گرفته نشده است.»

وی مهم‌ترین خصیصه کتاب‌فروشی تخصصی کودک را در عرضه صرف کتاب کودک می داند.

نرم‌افزار جستجو در کتاب‌فروشی تخصصی کودک لازم است

 فاطمه واحدی، مدیرخانه کتاب جم در گفت‌وگو با ایبنا مانند دیگر همکاران خود معتقد است: «حضور فروشنده متخصص از هر مولفه دیگری از کتاب‌فروشی تخصصی کودک مهم‌تر است و متاسفانه این مولفه وجود ندارد.»  

وی عرضه کتاب‌های چند ناشر منتخب را عملکرد اشتباه کتاب‌فروشان حوزه کودک می‌داند و می‌گوید: «در جریان انتخاب کتاب باید زمان قابل‌توجهی را صرف کرد تا از ابعاد مختلف از‌جمله محتوا و تصویری‌سازی و قطع کتاب، کتاب با کیفیت انتخاب شود.»
واحدی نیز مانند طوسی نقش حمایت‌های دولتی را در توسعه کتاب‌فروشی‌ها مهم ارزیابی می‌کند.