به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، تفریحات مردم ایران در ادوار مختلف تاریخی تاکنون چندان مورد توجه قرار نگرفته است. غلبه رویکرد سیاسی در پژوهش‌های تاریخی یکی از دلایل مهم این مساله است. مشکل دیگر چنین پژوهشی، کمبود جدی اطلاعات مفید در این حوزه است. تجربیات زندگی روزانه در بیشتر موارد برای مردم ما آن‌قدر اهمیت نداشته که به نگارش آن بپردازند. جالب توجه این است که در پژوهش‌های صورت گرفته در ارتباط با حوزه تفریح، سهم مطالب مربوط به دوره قاجار و پهلوی به مراتب بیش از موارد مربوط به دوره پهلوی دوم است.

اکثر پژوهش‌های تاریخی در ایران هم‌چنان معطوف به حوزه تاریخ سیاسی است و سایر حوزه‌های پژوهش تاریخی کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد. یکی از حوزه‌های نسبتا مغفول، زندگی روزمره مردم ایران در ادوار گذشته است. در کتاب ​«تاریخ تفریح در شهر تهران در دوران قاجار و پهلوی» بر جمع‌آوری اطلاعات پراکنده در انواع منابع مکتوب در مورد تفریحات رایج در دوران قاجار و پهلوی تمرکز شده است. انجام مصاحبه‌های گسترده با ساکنین شهر تهران در دوره پهلوی می‌تواند قدم بعدی باشد و اطلاعات ما را در این‌باره افزایش داده و تصویر به مراتب دقیق‌تری پیش روی ما قرار دهد.



تاریخ‌نگاری در دوره پیشامدرن به توضیح زندگی و عملکرد نخبگان سیاسی اختصاص داشت. در عصر مدرن حوزه عمل مورخان گسترش پیدا کرد و جنبه‌های اجتماعی و فرهنگی زندگی انسان‌ها در ادوار گذشته هم مورد توجه مورخان قرار گرفت. با این حال در کشور ما اکثر پژوهش‌های تاریخی هم‌چنان معطوف به حوزه تاریخ سیاسی است و سایر حوزه‌های پژوهش تاریخی کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد. یکی از حوزه‌های نسبتا مغفول، زندگی روزمره مردم ایران در ادوار گذشته است.

تفریحات مردم بخشی از زندگی روزمره آنان را تشکیل می‌دهد. تفریح یک مفهوم تخصصی در علوم اجتماعی و مطالعات فرهنگی نیست. دومازدیه «گذران اوقات فراغت» را چنین تعریف کرده است: «گذران اوقات فراغت دربرگیرنده مجموعه‌ای از اشتغالاتی است که فرد با کمال میل بدان پردازد؛ خواه به منظور استراحت، خواه برای ایجاد تنوع، خواه با هدف گسترش اطلاعات و آموزش خویشتن بدون اهداف مادی و خواه برای مشارکت اجتماعی ارادی و بسط توان آزاد و خلاقش؛ بعد از آنکه از الزامات حرف‌های خانوادگی فارغ گشت» در این پژوهش مقصود از تفریح، نوعی از گذران اوقات فراغت است که به قصد کسب نشاط انجام می‌گیرد.



این کتاب از دو بخش کلی تشکیل شده است. بخش اول مربوط به دوره قاجار است و بخش دوم درباره دوره پهلوی. اطلاعات گوناگونی از کتاب‌ها و نشریات مختلف جمع‌آوری شده و در کنار هم قرار گرفته‌اند. عناوین مربوط به دوره قاجار از این قرارند: قصه‌گویی و نقالی، میهمانی، چراغانی و آتش‌بازی، جشن‌های خاص، اعیاد و مولودی‌ها، موسیقی، رقص، نمایش، تئاتر غربی، سینما، شعرخوانی و انجمن‌های ادبی، بازی، ورزش، شکار، قمار، مواد مخدر و دخانیات، مشروبات الکلی، تفریح‌گاه‌ها و تفرج‌گاه‌ها، قهوه‌خانه‌ها، گرمابه‌ها، هتل‌ها و کافه‌ها، باغ‌ها و باغ وحش. پایان بخش کتاب نیز کتاب‌نامه و گزیده‌ای از اسناد منتشرشده است.

درج مطالب در قسمت دوم این کتاب هم بر مبنای تفکیک انواع تفریحات صورت گرفته است. در دوره پهلوی تنوع تفریحات قابل دسترسی برای افراد جامعه افزایش یافت. از جمله اینکه تعداد سینماها و سالن‌های تئاتر، کافه‌ها و پارک‌ها افزایش قابل ملاحظه‌ای یافت. اقشار مختلف اجتماعی رویکردهای گوناگونی در مقابل تغییرات تفریح اتخاذ می‌کردند. در این پژوهش تلاش بر آن است که روند این تغییرات توصیف شده و رویکرد اقشار مختلف در این زمینه بررسی گردد. در صورت وجود شواهد کافی مبنی بر نارضایتی اقشار گوناگون از اقدامات حکومت در این زمینه، بر اطلاعات موجود در مورد زمینه‌های وقوع انقلاب اسلامی افزوده می‌شود.

کتاب «تاریخ تفریح در شهر تهران در دوران قاجار و پهلوی» نوشته حامد سلطان‌زاده در 236 صفحه، شمارگان 500 نسخه و قیمت 35 هزار تومان از سوی نگارستان اندیشه منتشر شده است.