به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست کارگروه تخصیص کاغذ روز گذشته (سه‌شنبه 10 دی) در ساختمان اتحادیه تعاونی ناشران سراسر کشور (آشنا) برگزار شد، در این نشست که با حضور جمعی از اصحاب رسانه همراه بود روند بررسی و تخصیص کاغذ به ناشران در حضور خبرنگاران تشریح شد.
 
در این نشست مهدی اسماعیلی‌راد مدیرعامل شرکت تعاونی ناشران سراسر کشور (آشنا) و دبیر کارگروه تخصیص کاغذ، علی جعفریه نماینده اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران و احمد کمالی‌نژاد نماینده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حضور داشتند و به سوالات خبرنگاران پاسخ دادند.
 
در ابتدای این نشست، مهدی‌اسماعیلی‌راد مدیرعامل اتحادیه ناشران آشنا درباره روند فعالیت کارگروه تخصیص کاغذ توضیح داد: این کارگروه به تناسب کاغذی که در اختیار دارد گاهی روزانه، هفتگی یا دو هفته یک‌بار با حضور نماینده‌ای از اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و اتحادیه آشنا نشستی برگزار و درباره تخصیص کاغذ به ناشران تصمیم‌گیری می‌کند.
 
وی افزود: برای این کارگروه سامانه‌ مشخصی طراحی شده است که عملکرد آن شبیه سامانه ثبت‌نام ناشران در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران است؛ ناشر پس از ورود به سایت شماره تلفن همراه خود را می‌دهد و سپس رمز عبور برای ورود به سامانه به تلفن او پیامک می‌شود.
 
اسماعیلی‌راد با اشاره به مراحل دیگر کار با این سامانه برای ناشران توضیح داد: ناشر پس از ورود به سایت مجوز نشر خود را بارگذاری کرده و سپس برای دریافت کاغذ درخواست خود را اعلام می‌کند، در این بین باید مجوز چاپ کتاب خود را نیز بارگذاری کند.
 
وی ابراز امیدواری کرد که در ماه جاری، این سامانه به درگاه اداره کتاب متصل شود تا دیگر نیازی نباشد ناشر مجوزهای خود را بارگذاری کند؛ بلکه با ورود شماره مجوز در سامانه، سیستم به صورت وب‌سرویس این شماره را گرفته و کنترل کند تا اطمینان کار بالا برود.
 
اسماعیلی‌راد با اشاره به دیگر مراحل این روند گفت: پس از این مرحله، ناشر تقاضای خود را بر اساس شمارگان کتاب به ما اعلام می‌کند و  سامانه نیز بر اساس قطع کتاب مصرف سایز و میزان کاغذ را محاسبه می‌کند.
 
وی به پیش‌بینی پرداخت الکترونیکی هزینه کاغذ در سامانه اشاره کرد و افزود: شرایطی پیش‌بینی شده است که ناشران می‌توانند از طریق درگاه الکترونیک متصل به سایت با اجازه بانک مرکزی تا سقف 50 میلیون تومان مبلغ پیش فاکتور خود را پرداخت و سپس برای دریافت حواله به تعاونی مراجعه کند.
 
اسماعیلی‌راد با اشاره به مدت زمان پرداخت‌ها گفت: کارشناسان ۷۲ساعت کاری پس از ثبت، درخواست‌ها را بررسی می‌کنند که این تقاضاها بر اساس موجودی بررسی می‌شود و در این میان ناشران ۷۲ ساعت تا یک ماه پس از صدور پیش فاکتور مهلت دارد که هزینه‌ها را پرداخت کنند و ما هم بین هفت تا ۱۰ روز حواله را به ناشر می‌دهیم.
 
وی همچنین درباره پشتیبانی سایت و پاسخگویی به ناشران توضیح داد: بارها پیش آمده بود ناشران سوالات مختلفی داشتند که با ما تماس می‌گرفتند. در این زمینه بخشی از پاسخ‌ها با عنوان تیکت در دسته‌بندی‌های مختلف در سامانه پیش‌بینی شده است تا ناشران بتوانند سوالات خود را از طریق سامانه پیگیری کنند.

میزان تخصیص کاغذ و راستی‌آزمایی
اسماعیلی‌راد در صحبت‌های خود درباره میزان تخصیص کاغذ متناسب با درخواست ناشران عنوان کرد: بستگی به ناشر و سابقه او دارد، ناشران حرفه‌ای معمولا آن میزان کاغذی که نیاز دارند را دریافت می‌کنند زیرا این درخواست با مصرف سال گذشته و شمارش کتاب‌ها همخوانی دارد.
 
وی ادامه داد: مبنای تخصیص کاغذ قبل از شکل‌گیری کمیته نظارت  عملکرد، مصرف سال‌های گذشته ناشر بود اما از تیر ماه یکی از آیتم‌های ما عملکرد گذشته ناشران بوده است و یکی دیگر از آیتم‌ها نظر کمیته نظارت بر مصرف یا همان شمارش کتاب‌ها است که در اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران انجام می‌شود.
 
در این زمینه علی جعفریه نماینده اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران نیز در سخنانی گفت: درخواستی که مشکل نداشته باشد کاغذ خود را کامل دریافت می‌کند؛ در صورتی که در شمارگان شمارش شده اظهاراتشان واقعی باشد.
 
اسماعیلی‌راد همچنین درباره فروش کاغذهای دولتی در بازار آزاد توضیح داد: از تیر ماه که کارگروه تخصصی کاغذ تشکیل شد و حوزه فرهنگ و مطبوعات از هم جدا شدند، کسی که در حوزه فرهنگی درخواست کاغذ می‌دهد این شرایط را پذیرفته و به دنبال فروش کاغذ آزاد نیست.
 
وی ادامه داد: اگر قیمت‌های کنونی کاغذ در بازار آزاد رصد شود با نرخ خرید جهانی کاغذ و هزینه‌های جانبی و سرمایه‌گذاری‌های موجود، الان آنچه در بازار موجود است پایین‌تر از قیمتی است که برای واردکننده تمام شده است.
 
برخی تاجران کاغذ فرافکنی می‌کنند
اسماعیلی‌راد در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه برخی واردکنندگان کاغذ دولتی به دلیل پایین‌تر بودن نرح ارزمبادله‌ای از سوی بانک مرکزی، پس از دریافت ارز دولتی و ورود کالا به کشور، از واردات کالا با ارز دولتی منصرف می‌شوند و درخواست می‌دهند این کاغذها با ارز مبادله‌ای ترخیص شود، توضیح داد: این اتفاق مربوط به الان نیست؛ در سال ۹۷ کاغذهای زیادی به کشور وارد شد که عدد دقیقی نداریم و در خرداد ماه سال گذشته طی جلسه‌ای که در دفتر اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور برگزار شد، مصوب شد کاغذها به همان شکل باشد و برای سال جدید ۴۰ میلیارد سهیمه برای مطبوعات و ۴۰ میلیارد سهیمه برای نشر در نظر گرفته شود.
 
وی تاکید کرد: مساله اینجا است که این مصوبه اجرایی نشد و دبیر ستاد تنظیم بازار بخشنامه‌ای ابلاغ کرد که کاغذهایی که آمده باید مابه‌التفاوت بدهند و نیمایی شوند و به عنوان مثال اگر دلار نیمایی آن زمان ۱۱ هزار تومان بود نرخ مابه‌التفاوت آن را ۹ هزار تومان گرفتند که الان همان کاغذها در بازار وجود دارند و بازار را نگه داشته است.
 
اسماعیلی‌راد با بیان اینکه امسال قیمت جهانی کاغذ افزایش نداشت و حتی روند کاهش داشته است، گفت: معمولا در پایان سال میلادی قیمت کاغذ افزایش پیدا می‌کند اما امسال این قیمت‌ها کاهش داشته است. از سوی دیگر اکنون کاغذ در بازار زیاد و مصرف کم است؛درحالی‌که سال گذشته یکی از دلایل گرانی کاغذ کم بودن این کالا در بازار بود.
 
وی همچنین درباره اظهارنظر برخی کارشناسان بازار درباره ورود وزارت ارشاد به موضوع کاغذ و برهم خوردن نظم بازار نیز عنوان کرد: برای کاغذ دو مدل مصرف وجود دارد؛ فرهنگی و صنعتی و آمار سال 97 گمرک نشان‌دهنده حجم زیادی از واردات کاغذ به کشور است و به نظرم در این میان، برخی فرافکنی می‌کنند؛ مثلا می‌گفتند از میان مصرف ۳۰۰ هزار تن کاغذی در کشور، سهم حوزه نشر تنها ۲۰ درصد است و الان هم این ۲۰ درصد جدا شده است.
 
دبیر کارگروه تخصیص کاغذ تاکید کرد: اینکه برخی تاجران می‌گویند که ما قیمت کاغذ را پایین آوردیم و ارشاد موجب بالا رفتن قیمت‌ها شده بود، درست نیست، زیرا ارشاد اواخر سال ۱۳۹۷ به حوزه کاغذ ورود پیدا کرد و سیستم توزیع را از آبان سال گذشته راه‌اندازی کرد. نگاهی به قیمت کاغذ در آن زمان گویای همه چیز است.
 
کاغذهای احتکار شده در گاوداری‌های زنجان
در ادامه این نشست علی جعفریه نماینده اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران نیز با اشاره به بحث گرانی و ارزانی کاغذ در بازه‌های زمانی مختلف گفت: سال‌ها است که عده‌ای از  تجار در کار واردات کاغذ به کشور هستند و در انبارهایشان همیشه کاغذ دارند، پس از شروع تحریم‌ها و سه برابر شدن قیمت‌ها عده زیادی از این افراد در انبارهای خود را بستند و دیگر کاغذ نفروختند.
 
وی ادامه داد: حتی در این زمینه خبر داریم که بسیاری از این کاغذها را از تهران خارج کرده و به شهرهای مختلف بردند و از آنجایی که سازمان تعزیرات انبارها را بازرسی می‌کرد، متوجه شد برخی محموله‌های کاغذ در گاوداری‌هایی در زنجان انبار شده بود.
 
جعفریه با بیان اینکه این افراد فکر نمی‌کردند که وزارت ارشاد و ناشران می‌توانند قیمت کاغذ را پایین بیاورند، گفت: در آن دوره به ناشران پیشنهاد دادیم که کاغذ آزاد و حتی نیمایی خریداری نکنند زیرا ما به آن‌ها کاغذ دولتی می‌دادیم و بخش زیادی از کاغذهای احتکار شده روی دست واردکنندگان باقی ماند.
 
وی یادآور شد: به‌دنبال این موضوع، کاغذها در انبارها ماند و طی دو–سه ماه گذشته، قیمت‌ها کاهش یافته است زیرا بسیاری از همین محتکران کاغذها را به بازار تزریق می‌کنند و برخی ناشران حتی می‌گویند حواله کاغذشان را از زنجان یا سایر شهرها گرفته‌اند.
 
اسماعیلی‌راد در این زمینه توضیح داد: سامانه انبارهای کشور سال گذشته ساماندهی نشده بود و در مرکز تجارت الکترونیک وزارت صنعت، معدن و تجارت تمام انبارها را در سامانه‌ها ثبت کردند و به صورت آنلاین موجودی این انبارها با هر نوع کالایی رصد می‌شود.
 
به گفته وی، تاجران اکنون متوجه شده‌اند که نمی‌توانند احتکاری داشته باشد و مجبورند کاغذ را به بازار تزریق کنند زیرا اگر از یک زمانی بگذرد، از آن‌ها درباره کاغذها سوال می‌شود و باید پاسخگو باشند و در کنار آن توزیع هدفمند ارشاد کمک کرده تا نیاز به کاغذ در بازار نشر برطرف شود.
 
اسما‌عیلی‌راد با اشاره به برخی از سوءاستفاده‌ها در این زمینه توضیح داد: موردی پیش آمد که یک تاجر برای فرار از پرداخت مالیات مقداری از کاغذهای خود را به نام یک ناشر فاکتور زده بود و زمانی ک ناشر برای محاسبه مالیات خود به سازمان مالیاتی مراجعه کرد متوجه شد که باید ۱۴ میلیارد تومان مالیات بپردازد و پس از پرس‌و‌جو به این نتیجه رسید که پارت‌هایی از کاغذهای وارداتی بدون اطلاع ناشر به نام او ثبت شده است.
 
نگاهی به آمار و ارقام
بخش دیگر این نشست به آمار و ارقام فعالیت کارگروه تخصیص کاغذ اختصاص داشت، در این زمینه اسماعیلی‌راد با اشاره به این آمار گفت: از زمان شکل‌گیری کارگروه یعنی ۵ آبان سال ۹۷ تا ۱۷ تیر امسال یعنی قبل از شکل‌گیری کارگروه تخصصی ۱۹۰۵ ناشر درخواست دریافت کاغذ دولتی ثبت کردند که تناژ درخواستی آن‌ها به کیلوگرم معادل 20میلیون و 590هزار و 932 کیلو بوده است.
 
وی افزود: در این میان پس از شکل‌گیری کارگروه یعنی از ۱۸ تیرماه امسال تا دوم دی ماه سال جاری ۳۹۶۶ ناشر تقاضای کاغذ داشتند که تناژی به اندازه 9میلیون و 701هزار و 563 کیلوگرم در میان آن‌ها توزیع شده است.
 
به گفته اسماعیلی‌راد، در مجموع آمار توزیع کاغذ از زمان تشکیل کارگروه کاغذ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی 30میلیون و 292هزار و 494 کیلوگرم بوده است.
 
وی با بیان اینکه از مجموع 40 هزار تن کاغذ نشری که امسال باید به حوزه نشر اختصاص داده شود، 25 درصد وارد کشور شده است، گفت: البته توجه داشته باشید که امکان دارد ناشری چند نوبت کاغذ گرفته باشد، بنابراین ۱۹۶۰ ناشر تقاضا داده‌‌اند اما ۴۰۷۴ فاکتور صادر شده است.
 
اسماعیلی‌راد با بیان اینکه طبق آمارهای خانه کتاب در سال ۱۳۹۷ حدود ۴۸ هزار تن کاغذ مصرف کرده‌اند، عنوان کرد: یعنی در یک بازه هشت ماهه حدود نیمی از این کاغذها را توزیع کرده‌ایم و از زمانی که کمیته نظارت بر مصرف راه‌اندازی شده است و تخصیص کاغذ را به شمارش منوط کرده‌ایم فکر می‌کنیم که تقاضاهای ناشران منطقی‌تر شده‌است و تقاضای اضافه نمی‌دهند.
 
وی در این زمینه توضیح داد: حجم درخواست‌ها به دلیل نزدیکی به نمایشگاه کتاب تهران در حال افزایش است و با توجه به زودتر برگزار شدن نمایشگاه این تقاضاها بیشتر شده است.
  
همچنین علی جعفریه درباره تخصیص کاغذ و فساد‌هایی که در این زمینه رخ داده است، گفت: قبل از اینکه نظارتی وجود داشته باشد، کاغذ  در اختیار دلالان و کاغذفروشان قرار داشت، اما شرایطی در شش ماه گذشته ایجاد شده است که ۹۰ تا ۹۵ درصد کاغذهای توزیعی به‌دست مصرف‌کننده واقعی رسیده، به‌دست دلال نیفتاده است و ناشران از بازار آزاد کاغذ تهیه نمی‌کنند و همین موجب باقی ماندن کاغذ در انبارها شده است.
 
وی افزود:‌ به نظر من قیمت کاغذ طی یک ماه آینده 20 تا 30 هزار تومان نیز پایین‌تر خواهد آمد، طی یک هفته اخیر کاغذ بالکی حدود ۵۰ هزار تومان کاهش داشته و از ۲۶۰ هزار تومان به ۲۱۰ هزار تومان رسیده است.
 
جعفریه درباره امکان تخلف در سیستم توزیع کاغذ گفت: برخی ناشرنماها در سال ۹۷ کاغذ گرفتند و آن را فروختند چون گزارش بازرسی و نظارت نداشتیم، اما الان این ناشران دیگر نمی‌توانند کاغذ بگیرند و پرونده‌هایی در کمیته انضباطی تشکیل شده است.
 
مدیر نشر ثالث به پیشینه توزیع کاغذ دولتی اشاره و عنوان کرد: در دولت نهم نامه‌ای با امضای ۱۵۰ ناشر منتشر شد و ناشران اعلام کردند که کاغذ یارانه‌ای نمی‌خواهند، زیرا سود کتاب چاپ نکرده آن زمان بیشتر از کتاب چاپ کرده بود.
 
به گفته وی، ما در کارگروه کاغذ تلاش کردیم به گونه‌ای عمل کنیم که سود کتاب چاپ نکرده بیشتر از کتاب چاپ کرده نباشد. اکنون می‌توان به جرئت ادعا کرد که نسبت به اوایل فعالیت کارگروه از بین همه درخواست‌هایی که برای دریافت کاغذ به‌دست ما می‌رسد ۵ تا ۶ درصد درخواست‌ها غیر واقعی است.
 
از کاغذهای سلطان کاغذ چیزی نگرفته‌ایم
در ادامه این نشست اسماعیلی‌راد در پاسخ به سوال ایبنا درباره سرنوشت کاغذهایی که از محتکران کشف شده است نیز گفت: تاکنون هیچ کاغذی که توسط نهادهای مربوطه از ابزارهای احتکار کشف و شناسایی شده به سیستم توزیع کاغذ دولتی وارد نشده است و تا جایی که می‌دانیم حدود ۵۰۰ تن به مطبوعات اختصاص پیدا کرد.
 
در این زمینه کمالی‌نژاد نیز در سخنانی عنوان کرد: البته برخی از ناشران به ما اعلام کردند اگر کاغذها مصادره‌ای است، ما این کاغذها را نمی‌خواهیم و بنابراین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اساساً به دنبال این نرفت که کاغذ‌های کشف شده را به سیستم توزیع وارد کند.
 
خیال ناشران راحت باشد
بخش دیگر این نشست به بررسی درخواست کاغذ ناشران در هفته‌های اخیر اختصاص داشت. در این زمینه اسماعیلی‌راد به درخواست‌های ۱۶ آذر تا ۸ دی ماه اشاره کرد و گفت: ۶۴۴ ناشر از استان‌های کشور به جز قم، اصفهان و خراسان تقاضای دریافت کاغذ داشتند که این تقاضا در جلسه امروز بررسی می‌شود.
 
علی جعفریه همچنین در پاسخ به سوال ایبنا درباره میزان کاغذ تخصیص یافته به ناشران تا پایان سال گفت: آمار مشخصی نمی‌توان در این زمینه ارائه کرد اما خیال ناشران راحت باشد هر ناشری که اکنون ثبت‌نام کند کاغذ می‌گیرد و هر ناشری که برای نمایشگاه کتاب به دنبال کاغذ است می‌تواند کاغذ داشته باشد.
 
وی افزود: خوشبختانه هیچ مشکلی برای تهیه کاغذ مورد نیاز ناشران وجود ندارد و اصلا نیازی نیست که کاغذ مورد نیاز خود را از بازار آزاد تهیه کنند و تا اواسط ماه‌های چهارم و پنجم کاغذ خواهند داشت.
 
اسماعیلی‌راد درباره تخصیص کاغذ به ناشران آموزشی نیز توضیح داد: ناشران آموزشی طبق تصمیم کارگروه کاغذ معاونت فرهنگی در اولویت نیستند اما اگر موجودی داشته باشیم به آن‌ها کاغذ هم‌ می‌دهیم.
 
با کتابسازی‌ها برخورد خواهیم کرد
یکی از موضوعاتی که هنگام تخصیص کاغذ به ناشران در این کارگروه بررسی شد بررسی مصداق‌های کتابسازی بود. جعفریه با اشاره به جمع‌آوری ۷۵۰ هزار جلد کتاب قاچاق در سال گذشته توسط کمیته صیانت گفت: کاغذی که با ارز دولتی وارد کشور می‌شود، در حقیقت ارز آن از ارز دارو حاصل شده است، بنابراین از بودجه‌ای که برای دارو در نظر گرفته بودند کاسته شد تا کاغذ از ارز بهره‌مند شود.
 
وی افزود: در این میان شایسته نیست که این ارز در اختیار کسانی قرار گیرد که اقدام به کتاب‌سازی و قاچاق کتاب می‌کنند.
 
کمالی‌نژاد نیز در سخنانی با بیان اینکه هنگام تخصیص کاغذ کتاب‌هایی که ناشران پیش از این چاپ کرده‌اند بررسی می‌شود گفت: مساله اینجا است که کتابسازی در قوانین تعریفی ندارد و نمی‌توان بر اساس یک تعریف مشخص و کامل اعلام کنیم که کاغذ به ناشران کتاب‌ساز نمی‌دهیم.
 
وی ادامه داد: ما در شرایط تخصیص اعلام کردیم که پروانه نشر معتبر، مجوز اداره کتاب و عملکرد ناشر در سال‌های گذشته به ما در تصمیم‌گیری کمک می‌کند که چه میزان کاغذ به ناشر بدهیم.
 
کمالی‌نژاد با بیان اینکه پیشنهاد دادیم در آئین‌نامه به کتابسازی‌ها اشاره شود، عنوان کرد: همان‌طور که گفتم از آنجایی که کتابسازی تعریف مشخصی ندارد، قبول نکردند که در آیین‌نامه گنجانده شود و به همین دلیل ما در بررسی‌های دقیق عناوین و کتاب‌های ناشر این موضوع را بررسی می‌کنیم و در مشورت نماینده‌ها با یکدیگر به نتیجه نهایی می‌رسیم.