نوروز جشن کشاورزان و چوپانان، نوروز سالگرد آفرینش انسان، دیدگاه دکتر ژاله آموزگار، گاهنبارها، نوروز و نیایش ایزد رپیتوین (رپیهوین)، پیوند جمشید با نوروز، ثابت ماندن نوروز از دوره داریوش هخامنشی، جمشید همزاد زمینی میترا، دیدگاه دکتر مهرداد بهار، درونمایههای نوروز، نوروز و بحارالانوار مجلسی، نوروز در زمان ساسانیان، نوروز و موسیقی، اسامی سی روز ماه در ایران باستان، اسامی و معانی دوازده ماه سال، درباره فرودین/ فروشی‌ها، دیدگاه ابوریحان بیرونی، جیمز فریزر و آیین کوسه بر نشین، دیدگاه کریستن سن و سیزده بدر و نمادهای آن از جمله بخش‌های کتاب است.
«در روزگارانی بس کهن، در این سرزمین نیز همچون بسیاری از سرزمین‌های دیگر گاهشماری بر مبنای «ماه» بود... گاهشماری بر مبنای ماه در ایران در حدود پنج قرن پیش از میلاد با گاهشماری خورشیدی که رهاوردی از مصر، به دنبال کشورگشایی‌های ایران بود، درآمیخت و نوعی گاهشماری باستانی بر مبنای باورهای دینی نیز بر آن تاثیر گذاشت و پایه گاهشماری ایران با سیصد و شصت روز، متشکل از دوازده ماه سی روزه، به علاوه پنج رو کبیسه است.» آنچه بازگو شد بخشی از دیدگاه ژاله آموزگار درباره نوروز بود که در این کتاب به آن اشاره شده است.
مهرداد بهار نیز درباره حاجی فیروز بر این باور است که سیاوش در واقع خدای شهید شونده گیاهی بوده و حاجی فیروز نماد آن است؛ روی سیاهش یعنی بازگشت از جهان مردگان و لباس سرخش نشانه‌ای از خون اوست و این که چرا نامش حاجی فیروز است؟
انسان روزگاران کهن معتقد بود نام نخستین انسان کیومرث است. البته تلفظ کهن آن گیه مَرَتَن یعنی زنده میرا بوده و امروزه به آن کیومرث می‌گوییم. اهوره‌مزدا کیومرث را می‌آفریند اما هر چه را که خدای نیکی می‌آفریند اهریمن این اندیشه پلید از بین می برد پس کیومرث را هم می‌کشد و نقطه او بر خاک می‌ماند، سرانجام از نطفه کیومرث گیاهی می‌روید که دو شاخه مساوی از آن پدیدار می‌شود. این گیاه شبیه انسان بوده و اولین زن و مرد با جان بخشیدن اهوره مزدا به نام‌های مشی و مشیانه از آن گیاه به وجود می‌آیند.
نوروز همواره گسترده‌ترین، ماناترین و باشکوه‌ترین جشن ملی ایرانیان در درازنای تاریخ پرپیچ و خم سرزمین اجدادی ما بوده است. جشنی که هنوز پرتوان و با صلابت در حوزه فرهنگی ایران بزرگ با آمدن هر باره بهار و روییدن دوباره سبزه‌زارها به بزرگی و گستردگی دشت‌ها و کوه‌ها و به وسعت قلب‌های مهربان مردمان باورمند به آن هر سال برگزار می‌شود. درباره نوروز دو پایه گاهشماری یعنی اخترشناسی و ریاضیات بسیار مهم هستند.
به‌راستی چگونه است که این جشن؛ چندین هزار سال تداوم یافته و با سخت جانی در خانه میلیون‌ها انسان را در ساعتی معین و مشخص در هر فروردین به صدا در می‌آورد و مردمان نیز با رویی گشاده؛ با شادمانی و از دل و جان پذیرای او می‌شوند؟ نوروز از کجا می‌آید؟ ریشه‌های تاریخی آن از کی و از کدامین سرچشمه مایه می‌گیرد؟
چگونه مردمان باستان ایران کهن با آن ابزارهای ساده توانسته بودند این‌گونه دقیق و شگفت‌انگیز گردش زمین به دور خورشید را محاسبه کنند؟ وجود چارتاقی‌ها در پهنداشت ایران گواه روشنی از شناخت آن مردمان در روزگاران کهن از نجوم و گاهشماری است. به گونه‌ای که هنوز با پیشرفت روزافزون علمی ما در این دوران تفاوت‌های چندانی ندارد.
هر چند نوروز دیگر خود را با نیازهای امروزین مردمان سرزمین‌ها و با دگرگونی‌ها اجتماعی و اقتصادی این مردمان سازگار کرده و دیگر شاید کمتر کسی از مبنای فلسفی و ساختار اسطوره‌ای و تاریخی آن اطلاعی درخور داشته باشد اما بر ماست که عناصر تشکیل‌دهنده آن را بشناسیم و نوری بر زوایای تاریک آن بتابانیم تا چهره زیبای آن را بهتر ببینیم. در این میان بایسته است که اندکی از باورها و اعتقادات مردم پیش از تاریخ را واکاویم و درک و تلقی نیاکانمان را که امروز نیز آنها را خودآگاه و یا ناخودآگاه به کار می‌بریم بشناسیم.
کتاب «ریشه‌های تاریخی و اساطیری نوروز» در 80 صفحه با شمارگان هزار نسخه از سوی نشر نامه خسروان منتشر شد.
نظر شما