مرادی معتقد است: «بچه‌ها درکلاس درباره مسائل و موضوعات زیادی سخن می‌گویند و به بحث و تبادل نظر می‌پردازند. آن‌ها توانایی بازگو کردن محتوای جامعه را بدون روتوش دارند. سخنانی که جالب و شنیدنی است. هرچند انسان‌ها پیوند ارگانیک با جامعه دارند اما بچه‌ها بخشی از این اندام واره هستند».
این روزها که کودکان و نوجوانان در خانه‌نشینیِ اجباری به سر می‌برند و فضای پراسترس و پراضطرابی برای آنان ایجاد شده و از حال و هوای شاد نوروزی دور مانده‌اند، مهدی مرادی به چند سوال ما درباره نقش کتاب در سپری کردی این دوران پاسخ داده است. مشروح این گفت‌وگو در زیر از نظر مخاطبان می‌گذرد.
با توجه به مشکلاتی که از شیوع ویروس کرونا برای جامعه پدید آمده است، به نظر شما کودکان و نوجوانان چگونه می‌توانند از دوران خانه‌نشینی بهره بیشتری برده و به مطالعه تشویق شوند؟
متاسفانه با شرایط ِپیش آمده، دوره‌ی در خانه ماندنِ کودکان و نوجوانان سرزمین من طولانی شده است. البته این فرصتی است برای کتاب‌ها، تا دوستی‌شان را به بچه‌ها ثابت کنند! بچه‌ها هم دست دوستی کتاب‌ها را بفشارند و اگر خدای ناکرده قهرند، آشتی کنند. کتاب‌ها، خلاء دوری از همسالان را پُر می‌کنند و با به اشتراک‌گذاری گستره‌های ناب تخیل، بچه‌ها را با خود به دنیاهای تازه می‌برند؛ جهان‌هایی که کودکان و نوجوانان تاکنون تجربه نکرده‌اند و در بستر شعر و داستان می‌توانند آن‌ها را بیازمایند. از این منظر، کتاب‌ها در شرایط دشوار ِزندگی، «کارکرد جبرانی» دارند.
بیماری و بلایای طبیعی همواره در کمین انسان است و در درازنای تاریخ بارها آدمی حیات خود را در خطر دیده است. در بسیاری موارد کودکان و نوجوانان یا به علت ِناآگاهی پدران و مادران قربانی شده‌اند و یا جامعه و نهادهایی که باید فضایی امن را برای‌شان ایجاد کنند، تعلل و قصور کرده‌اند. بر همین اساس با وجود این شرایط بحرانی باید والدین تلاش کنند تا نقش تاثیرگذاری را برای بچه‌ها ایفا کنند و زمان بیشتری را به آنان اختصاص دهند.
این فرصت خوبی برای گردش کتاب در دست بچه‌ها است؛ نه‌تنها به صرف در خانه ماندن نقش مسکن را برای آن‌ها بازی کنند، بلکه بتوانند تنهایی خلاق پیش گرفته و ذهن و زبان خود را سرشار و به بازآفرینی واقعیت بپردازند. هنگام مطالعه کتاب آنان درمی‌یابند که می‌توانند عناصری به واقعیت افزوده و گاه چیزهایی از آن بکاهند. ادبیات دو هدف عمده «التذاذ ادبی» و «فهم» را دنبال می‌کند که در ضمیرِ پاک کودکان و نوجوانان به‌خوبی می‌نشینند. بله! بچه‌ها تشنه لذت بردن و فهمیدن‌اند.
در این ایام، شما خواندن چه کتاب‌هایی را به بچه‌ها توصیه می‌کنید؟
قفسه کتابفروشیها و کتابخانه‌های عمومی پُر از کتاب‌هایی است که خواندن آن‌ها می‌تواند سودمند باشد. با این همه، من و بچه‌ها خوب می‌دانیم که هر کتابی را نباید بخوانیم! چرا؟ زیرا وقت ما محدود است و فرصت اشتباه نداریم! خوشبختانه چند نهاد خصوصی و عمومی در کشور همت کرده‌اند و در سالیان اخیر، فهرست‌های بلندبالایی از کتاب‌های مناسب برای بچه‌ها تهیه کرده‌اند.
در گذشته، مجله محبوب نوجوانان یعنی «سروش نوجوان»، عهده دار این مسئولیت بود و بزرگانی مانند بیوک ملکی و فریدون عموزاده خلیلی، که عمرشان طولانی باد و زنده‌یاد قیصر امین‌پور که هر سه سردبیر آن مجله بودند، هر سال شماری از کتاب‌های خوب را با وسواس برای بچه‌ها انتخاب و معرفی می‌کردند. خوب یادم هست که با کنجکاوی مجله‌ها از جمله کیهان بچه‌ها را ورق می‌زدم و در بخش معرفی کتاب، دنبال کتاب‌های دلخواهم می‌گشتم. شوربختانه، سنت مجله‌خوانی در ایران از رونق افتاده است و بچه‌ها این روزها کمتر مجله می‌خوانند و بهتر است بگویم اصلا نمی‌خوانند! شمارگان مجله‌ها هم کاهش یافته، چندتایی تعطیل شده‌اند و نفسِ الباقی هم به شماره افتاده! خدا به خیر بگذراند!
بچه‌ها در کتاب خواندن باید نخ علاقه خود را بگیرند و بروند و در این راه از پیشنهادهای دیگران هم بهره‌مند شوند. مثلا فهرست کتاب‌های مناسب آموزش و پرورش که آخر کتاب‌های درسی آمده یا برگزیده‌های «شورای کتاب کودک» و «لاک پشت پرنده»، کتاب‌هایی که جایزه کتاب سال و یا کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان را کسب کرده‌اند، این‌ها کتاب‌هایی است که نگاه متخصصان ادبیات کودک و نوجوان را به خود جلب کرده و به‌همین علت با کتاب‌های بازاری متفاوت‌اند.
به عنوان کسی که سال‌ها به‌عنوان معلم با جامعه کودکان و نوجوان در ارتباط بوده و همچنین نویسنده‌ای که برای این نسل قلم زده‌اید، چه راهکاری برای استفاده مناسب کودکان و نوجوانان از فضای مجازی و نیز دور نشدن از مطالعه پیشنهاد می‌کنید؟
نباید بچه‌ها را از اینترنت محروم کرد، اینترنت کارکردهای فراوانی دارد و چه بخواهیم چه نخواهیم بخش عمده‌ای از منابع معرفتی به اینترنت نقل مکان کرده‌اند. کودکان و نوجوانان، درک و دریافت‌های بسیاری از اینترنت می‌گیرند. اینترنت آن‌ها را سرگرم می‌کند و جهان آینده از آن‌هاست. ماییم که از قافله عقب می‌مانیم و نمی‌دانیم چه‌کار کنیم. اینترنت به‌جای خود، کتاب خواندن هم به‌جای خود! تازه، فرمت‌های پی دی اف پاره‌ای کتاب‌ها را می‌توان از اینترنت خریداری کرد و خواند.
آیا در این ایام دیده‌اید که رسانه ملی بچه‌ها را به کتاب خواندن تشویق کند؟
قدر مسلم پاسخ منفی است. در کشور رسانه‌ها در این زمینه کوتاهی می‌کنند و اگر کتابی معرفی شود، که به ندرت این اتفاق رخ می‌دهد، سلیقه‌ای و گزینشی است. لذا من به پدر و مادرها توصیه می‌کنم خودشان در خانه کتاب بخوانند تا بچه‌ها از آنان، مطالعه را بیاموزند وگرنه تجویز مطالعه به صرفِ رفع تکلیف راهی از پیش نمی‌برد. پس روی سخن نخست من با والدین است و سپس بچه‌ها. اگر پدر و مادری فرزندش را غافلگیر کند و به او کتاب هدیه دهد، اتفاق فرخنده‌ای رخ داده است. در این شرایط که نمی‌توانیم به‌علت کرونا به کتابفروشیها برویم، می‌توانیم کتاب‌های مورد نظرمان را انتخاب و به صورت اینترنتی خریداری کنیم. این امکان فرصت بیشتری برای گزینش بهتر کتاب‌ها می‌دهد تا با آرامش به ما کمک می‌کند با آرامش به سبد خانواده اضافه کنیم.
نظر شما