خدمات ویژه مهندسی و عمرانی
شیخ بهایی بیش از 30 سال از عمرش را در سفر به شهرهای مختلف از جمله مصر، سوریه، حجاز، عراق، فلسطین، افغانستان و ... گذراند و با علما و مردم آن مناطق به گفتگو پرداخت. در عرف مردم ایران، شیخ بهایی به مهارت در ریاضی و معماری و مهندسی معروف بوده و هنوز هم به همین صفت معروف است، طراحی کاریز نجف آباد معروف به قنات زرین کمر، تعیین دقیق قبله مسجد امام اصفهان، طراحی نقشه حصار نجف، طراحی و ساخت شاخص ظهر شرعی در مغرب مسجد امام اصفهان و نیز در مسجد گوهرشاد حرم مطهر حضرت رضا (ع)، طرح دیواری در صحن حرم حضرت علی (ع) در نجف اشرف به قسمی که زوال شمس را در تمام ایام سال مشخص می‌کند، طراحی صحن انقلاب اسلامی حرم مطهر به صورت یک شش ضلعی، اختراع سفیدآب که در اصفهان به سفیدآب شیخ معروف است، ساختن منارجنبان، طراحی گنبد مسجد امام اصفهان که صدا را هفت مرتبه منعکس می‌کند و ساختن ساعتی که نیاز به کوک کردن نداشت، ساخت گلخن گرمابه‌ای كه هنوز در اصفهان مانده و به حمام شیخ بهایی یا حمام شیخ معروف است، از دیگر آثار عمرانی این فیلسوف و معمار است.
وقف چهار هزار نسخه خطی و چاپ سنگی
علاوه بر اقدامات عمرانی شیخ بهایی، قرآن‌های منسوب به دستخط امام علی، امام حسن و امام حسین (ع) که به خط کوفی و بر روی پوست آهو کتابت شده‌اند، در سال 979 شمسی توسط شاه عباس اول صفوی و با وقفنامه‌ای به خط شیخ بهایی وقف آستان قدس رضوی شده است، شیخ بهایی علاوه بر وقف‌نامه‌هایی که خودش روی قرآن‌های خطی گنجینه قرآن حرم مطهر نوشته شد، در سال 996 هجری قمری 36 نسخه خطی را وقف کتابخانه آستان قدس رضوی کرد. او همچنین وصیت کرد کتابخانه شخصی‌اش به حرم امام رضا (ع) هدیه شود که این میراث گرانقدر و وقفی شامل چهار هزار نسخه خطی و چاپ سنگی است که بیشتر آن‌ها در زمان حیات شیخ بهایی نوشته شده و وقفنامه آن به دستخط، مهر و امضای شیخ می‌باشد. یکی از قرآن‌های وقف شده توسط شیخ بهایی، قرآن منسوب به دستخط امام موسی کاظم (ع) است. این مصحف شریف 425 سال پیش توسط شیخ بهایی وقف شده است و اکنون در کتابخانه آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود. در صفحه اول این مصحف، وقفنامه‌ای به خط و امضاء شیخ بهایی، در سال 1009 دیده می‌شود. این قرآن دارای 83 برگ است که در قطع بیاضی، و در اندازه 28 ×17 سانتی‌متر به رشته تحریر درآمده است. مجموعه بی‌نظیری شامل 4 هزار نسخه از آثار شیخ بهایی در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود که بیشتر آن‌ها، در زمان حیات شیخ توسط خود وی شرح و تصحیح شده و وقفنامه آن، به دستخط و مهر و امضای وی است.
شیخ بهایی؛ نویسنده و مولفی چیره‌دست
شیخ بهایی، همچنین بیش از 90 کتاب و رساله در سیاست، فقه و حدیث، ریاضی، اخلاق، نجوم، عرفان و تصوف، فقه، مهندسی و هنر و فیزیک نگاشته و اشعار بسیاری نیز به زبان‌های عربی و فارسی از او به یادگار مانده است. از جمله نسخه‌های نفیس آثار شیخ بهایی، کتابی با عنوان «اربعین حدیث» معروف به «اربعین» به زبان عربی و تاریخ کتابت 1010 است. همچنین «منتخب تأویلات» او اثری است در تفسیر قرآن کریم که سال 1014 کتابت شده است. یکی از برجسته‌ترین آثار شیخ بهایی در حوزه علوم و معارف اسلامی که سال 1017 در اصفهان کتابت شده، «مشرق‌الشمسین و اکسیر السعادتین» یا «مجمع‌النورین و مطلع‌النیرین» است که مؤلف در آن، با بهره‌گیری از آیات الاحکام و روایات فقهی، به ارائه فقه استدلالی شیعه پرداخته است. آثار دیگری از شیخ بهایی به نام‌های جامع عباسی، شرح صحیفه سجادیه، نان و حلوا، مشرق الشمسین و اکسیر السعادتین، الکشکول، الحبل المتین، رباعیات شیخ بهایی و القواعد الصمدیه به جای مانده است.«کشکول»، مهجور مانده از دیدگاه نسل امروز
اما شاید متفاوت‌ترین اثر شیخ بهایی «کشکول» است که این کتاب به صورت جُنگی آزاد، شامل شعرها و نثرهای مورد علاقه بهایی است. این روزها با پیشرفت تکنولوژی روزانه حجم زیادی از کتاب‌های مختلف در تمامی زمینه‌ها به مرحله چاپ و سپس انتشار می‌رسند، حجم کتاب‌هایی که باید بخوانیم آن چنان زیاد شده است که کتاب‌های اصیلی که بن‌مایه و اساس علوم و ادبیات است از نگاه بسیاری از مردم مهجور مانده است؛ هرچند که پیشروی با تکنولوژی روز و خواندن جديدترين کتاب‌ها و مقالات دایره‌ای عظیم از اطلاعات به روز شده را برای ما فراهم می‌کند، اما شاید آنچنانکه باید نمی‌تواند خلاقیت را در ما به وجود آورد؛ بنابراین در این مواقع خواندن کتاب‌های اصیل و قدیمی است که نگاهی جدید به ما داده و یاد آوری می‌کند که نخستین و ساده‌ترین کندوکاوهای بشری در جهان چگونه رخ داده است. «کشکول» شیخ بهایی نیز ازجمله این کتاب‌های ارزشمند است که شامل موضوعات مختلفی از جمله مناجات، تاریخ، تفسیر، اخلاق در قالب شعر، نثر و حکایت می‌شود.
کشکول که در لغت به معنا کاسه‌ای است که درویشان به دوش می‌کشند، در اصطلاح به کتاب‌هایی شامل مباحث پراکنده گفته می‌شود. کشکول نویسی از جمله کارهای مورد علاقه نویسندگان از دیرباز بوده است، کشکول شیخ بهایی شامل پنج دفتر است که بهایی به بهانه تهیه منتخبی از مطالبی که دل و دیده را لذت بخشد، آن را گردآوری کرده است. این کتاب که اطلاعات بسیاری در زمینه تاریخ ادب عرب پیش و پس از عصر کلاسیک دارد، طی سال‌ها بارها و بارها به جاپ رسیده است. علاوه بر این شیخ بهایی که در علوم غربیه نیز شهرت دارد، در کتاب کشکول خود درباره ارتباط این علوم با طلسم‌ها و ارواح می‌نویسد. این کتاب ارزشمند که از دیرباز برای ما بر جا مانده است، امروز توسط نشرهای مختلفی مانند پارمیس، جمهوری اسلامی و نگاه به چاپ رسیده است و حجم آن نیز حدود 650 است. بی‌شک خواندن چنین آثاری نه‌تنها ما را در آشنایی با ادبیات و تاریخ گذشته یاری می‌کند، بلکه برای زندگی آینده‌مان نیز تجربیات ارزشمندی را در اختیار می‌گذارد.
آرامگاه شیخ بهایی؛ رواق روزهای درس
شیخ بهایی سرانجام در 12 شوال سال 1030 هجری -قمری در سن 77 سالگی دار فانی را وداع گفت و بیش از پنجاه هزار نفر مردم اصفهان در تشییع جنازه او شركت داشتند و سپس پیكرش را به مشهد مقدس بردند و بنابر وصیتش او را در خانه‌اش كه نزدیك حرم مطهر رضوی قرار داشت، به خاك سپردند. اكنون آرامگاه شیخ بهایی در یكی از رواقهای حرم مطهر که به‌نام خود اوست، قرار دارد. رواق شیخ بهایی از جمله رواقهای جنوب شرقی حرم مطهر و مدفن شیخ بهاءالدین عاملی معروف به شیخ بهائی است، مقبره او از شمال به صحن آزادی، از جنوب به رواق امام خمینی (ره)، از مشرق به رواق دار العباده و از مغرب به رواق دارالزهد محدود است. راه اصلی ورود به رواق شیخ، راهرویی است در زاویه جنوب غربی صحن آزادی که با چند پله به صحن آزادی مرتبط می‌شود. در ضلع غربی راهروی رواق شیخ بهایی، کتیبه‌ای به صورت یک تابلو بر کاشی معرق، عبارت‌‌های مکتوب بر سنگ قبر شیخ را دربردارد و نیز در سه طرف رواق شیخ، زیر سقف، بر دیوار آرامگاه کتیبه‌ای به طول 8.30 متر و عرض 40 سانتی‌متر به خط ثلث وجود دارد که 70 اثر از آثار و تألیفات شیخ بهایی را معرفی می‌کند، همچنین تمام دیوارهای رواق از بالای ازاره و سقف آن با آینه زینت یافته است و سقف این رواق به طور مقرنس آویز و سبک شطرنجی و دارای کاربندی و 25 چشمه است. این رواق که روزهایی کلاس درس شیخ‌الاسلام اصفهان در مشهد بوده، در حال حاضر زیارتگاه مردمی است که نه تنها از گوشه گوشه ایران اسلامی به زیارت این عالم شیعی آمده‌اند، بلکه توریست‌های اروپایی که آوازه مهندسی‌ها و طراحی‌های این ریاضیدان بزرگ را شنیده‌اند، مشتاق دیدن مقبره وی هستند.
نظر شما