محمد‌علی آقامیرزایی به خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) درباره مستد‌نگاری خرمشهر گفت: بنیان‌های مستند‌نگاری دفاع مقدس در زمان جنگ پایه‌گذاری شد. نقش شهید حسن باقری در این زمینه بسیار با اهمیت بود. وی معتقد بود که همه رخداد‌های جنگ باید مکتوب شود و به این دلیل که قبلا خبرنگار بود، به اهمیت ثبت اسنادی رخداد‌های جنگ پی برده بود. بنابر این نسبت به ضبط توضیحات فرماندهان در هنگام عملیات‌ها اهتمام داشت و تیمی را برای این کار در نظر گرفته بود اما این تلاش‌ها سبب شد که فقط بخشی از مستند‌نگاری جنگ انجام شود و بسیاری از اسناد در کانکس‌ها و اسناد نیروهای مسلح باقی ماند.

وی افزود: از آن‌جا که وجود سند برای امر مستند‌نگاری ضروری است، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس بسیاری از این اسناد را گردآوری کرد و اقدام به حفاظت و بازیابی این اسناد پرداخت و اکنون شاهد تولیدات خوبی در این زمینه هستیم. اما به هر حال بخشی از این اسناد از بین رفت که شامل عملیات‌های بزرگی چون فتح خرمشهر نیز می‌شد. 

نویسنده ناخدای نوح اظهار کرد: روی دیگر اسناد، همان استخراج فراوده‌های سند است. اسناد مانند نفت خام هستند که باید در پتروشیمی به مواد مصرفی تبدیل شوند. مستندات نیز باید در قالب کتاب و دیگر محصولات فرهنگی به مردم عرضه شوند. رویکرد تازه مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس نیز همین است. آن‌ها درهای این مرکز را به روی پژوهشگران و مستند‌نگاران گشودند و امروزه شاهد انتشار آثار مستند خوبی در زمینه عملیات بیت‌المقدس (فتح خرمشهر) و سایر عملیات‌های مهم هستیم. 

به گفته این روزنامه‌نگار، مهم‌تر از بخش اسناد در مستند‌نگاری، بخش روایت‌هاست. ما در این زمینه نیز غفلت‌های زیادی داشتیم و مدتها فقط در پی سوژه‌های خاص بودیم. این مساله سبب شد که فقط روایت افراد و فرماندهان خاصی در زمینه فتح خرمشهر بیان شود. راویان تاریخ شفاهی جنگ، بخش مهمی از تاریخ این کشور هستند و اظهارات هر روای در کنار هم می تواند ما را با حقایق بیشتری از جنگ آشنا کند. نیاز است که روایت راویان ثبت و ضبط شود تا بعدها بتوان آثار مناسبی در این زمینه منتشر کرد. 

وی یادآور شد: غفلت یا آسیب دیگری که این روایت‌های شفاهی از عملیات‌های مهم از جمله فتح خرمشهر داشت؛ این بود که کارهای زیادی در ثبت تاریخ شفاهی راویان آن صورت گرفت اما به دلیل حرفه‌ای نبودن مصاحبه‌گر، پرسش‌ها خیلی جزیی مطرح نشدند، راویان به خواب و رویا پرداختند و .... به همین دلیل، مصاحبه‌ها ارزش اسنادی نداشتند. خوشبختانه اکنون با ورود افراد دانشگاهی به حوزه ثبت و ضبط خاطرات شفاهی، این ضعف در حال از بین رفتن است. 

آقامیرزایی در پاسخ به این پرسش که چرا بیشتر روایت‌های فتح خرمشهر، بازخوانی عملکرد سپاه در آن زمان است و حضور نیروهای ارتشی و مردمی در این عملیات کمرنگ‌تر است، توضیح داد: در جریان عملیات‌ فتح خرمشهر، قرارگاه‌های مشترک سپاه و ارتش تشکیل شد که شانه‌ به شانه یکدیگر کار می‌کردند اما بخشی از این ضعف که اشاره داشتید، ناشی از این است که بیشتر نیروهای خط‌شکن و گردان‌هایی که بدون محاسبات کلاسیک جنگ وارد میدان می‌شدند، سپاهی بودند. البته می‌دانیم که ارتش نیز در تمامی جنبه‌ها وارد جنگ شده بود.

وی ادامه داد: مساله دیگر این است که سپاه در ارایه اطلاعات به پژوهشگران و مستند‌نگاران بسیار راحت‌تر عمل کرد و علاوه بر این، مصاحبه‌های زیادی درباره هر عملیات انجام داد. این در حالی است که معمولا پژوهشگران و مستند‌نگاران برای دسترسی به اسناد ارتش با مشکلات مواجه‌اند. هرچند اکنون شرایط قدری بهتر شده است اما با آن‌که بیش از ۳۰ سال از زمان  آغاز جنگ می‌گذرد، هنوز بسیاری از اسناد ارتش از طبقه‌‌بندی محرمانه خارج نشده است. این مساله به دلیل ساختار نظامی خاص ارتش است. اما باید با رویکرد فرهنگی به این موضوع نگاه کنند و خبرنگاران، نویسندگان و پژوهشگران را برای استخراج از این اسناد فرا بخوانند. 

نویسنده مجنون هور با اشاره به فعالیت‌های روزنامه‌نگارانه خود در زمینه فتح خرمشهر، گفت: در مطبوعات پرونده‌های زیادی در این زمینه گشودیم و من یک سال برای فتح خرمشهر ۵ ویژه‌نامه ۱۶ صفحه‌ای برای روزنامه‌های ایران، همشهری، جام حم، رسالت و جوان ارایه کردم اما کار کتاب در این زمینه انجام ندادم. 

به گفته وی، آثار خوبی چون «خرمشهر در جنگ طولانی»، کتاب خرمشهراز مجموعه «قطعه‌ای از آسمان» و «خرمشهر در اسناد ساواک» در این زمنیه منتشر شده‌اند و خاطرات آقای نورانی نیز که به زودی از سوی سوره مهر منتشر می‌شود نیز اثر خواندنی در زمینه مستند‌نگاری فتح خرمشهر است. 

آقامیرزایی در پایان گفت: با آن‌که برخی دختران خرمشهری روایت‌های خودشان را از فتح خرمشهر گفته‌اند، اما هنوز خیلی سوژه‌های مستند‌نگارانه زیادی برای پرداختن در این زمینه وجود دارد. علاوه بر این، می‌توان آثار بسیار زیادی با سوژه‌های جذاب، برای مخاطب عام نیز در این زمینه تدوین کرد.