محمدسعید ذکایی، نویسنده، مترجم و استاد جامعه‌شناسی دانشگاه علامه طباطبائی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، درباره تاثیر کرونا بر کیفیت و کمیت عرضه کتاب در جامعه گفت: هرچند باتوجه به درجریان بودن کرونا، نمی‌توان درباره ادامه فعالیت کتاب‌فروشی‌ها -به‌عنوان مجاری اصلی عرضه حضوری کتاب- نظر درست و قطعی داد و به وقت بیشتر و ارزیابی دقیق‌تر روندها نیازمندیم، اما روشن است که در دو ماهه اول امسال و اسفندماه سال گذشته که تقریبا رکود و تعطیلی کامل بر کتاب‌فروشی‌ها حاکم بود، بازار کتاب رونقی نداشت.
 
این جامعه‌شناس ضمن اشاره به استقبال خوب مردم از کتاب به‌عنوان یکی از تاثیرات غیراقتصادی کرونا، گفت: سویه غیراقتصادی تاثیر کرونا بر کتاب، به عموم مردم برمی‌گردد. طی ایام کرونا، خانه‌نشینی اجباری و فراغت‌ها به لحاظ کمیت و تاحدودی به لحاظ کیفیت، گسترش پیدا کرد. این شرایط اغلب افراد را راغب کرد که به سمت مطالعه روی بیاورند؛ تاجایی که الان یکی از گزینه‌های جدی برای طبقه متوسط شهری در هنگام خانه‌نشینی، سرگرم شدن با اشکال مختلف مطالعه است.
 
مترجم کتاب «مفاهیم کلیدی در مطالعات فراغت»، توجه مردم به مطالعه کتاب را به‌عنوان یک گزینه اجتناب‌ناپذیر برای گذران اوقات فراغت و از توفیقات اجباری کرونا دانست و اظهار کرد: دسترسی تقریبا آزاد و مجانی به کتاب از سوی کتاب‌فروش‌ها و تعدادی از ناشران در ایام کرونا، محرک و مشوق خوبی برای مطالعه در این ایام بوده و هست. با این شرایط، مطالعه یک فرصت و گزینه جذاب و تا حدودی اجتناب‌ناپذیر است که خیلی‌ها به آن می‌اندیشند و طبیعتا در چند ماه اخیر تعداد بیشتری را به خود جذب کرده است.
 
مطالعه کتاب در صدر لیست اوقات فراغت
ذکایی با تاکید بر اینکه قرنطینه و شرایط ناشی از کرونا موجب تغییر درک مردم از اوقات فراغت شده است، اضافه کرد: فراهم کردن اوقات فراغت کیفی، تجربه‌ای است که این ایام به‌لحاظ اجتماعی به ما تحمیل کرد. این توفیق اجباری که حاصل یک تجربه تلخ در ایران و جهان بود، باعث تحت‌شعاع قرارگرفتن درک ما از اوقات‌فراغت شد.
 
وی افزود: خانه‌نشینی اجباری و طولانی‌مدت مردم در ایام کرونا و تعطیل‌شدن مراکز تفریح و فراغت عمومی، آن‌ها را به این فکر انداخت که مصرف، خیابان و هیجاناتی که با نمایش و دیگر گونه‌های فراغتی تظاهری همراه است، می‌تواند با فراغت‌های اصیل و ناب‌تر، که پاداش بیشتری را برای فرد و اجتماع دارند، جایگزین شوند و قطعا مطالعه کتاب در صدر این لیست قرار می‌گیرد.
 
این جامعه‌شناس با بیان اینکه شرایط کرونایی تاحدودی ظواهر را عوض کرده است، اضافه کرد: هنوز نمی‌توان آمار یا مطالعه و تحقیقات سیستماتیکی به دست داد؛ ولی در حد خرد می‌توان بااطمینان گفت این ایام فرصتی برای انجام کارهای معوق مانده‌ بود؛ کارهایی که آدم‌ها حسرت نداشتن تمرکز، انرژی و زمان لازم برای معطوف کردن به آن‌ها را داشتند که مطالعه یکی از پررنگ‌ترین این کارها بود.
 
کرونا شیوه عرضه کتاب را تغییر داد
استاد جامعه‌شناسی دانشگاه علامه‌طباطبایی در بخش دیگر صحبت‌های خود به تاثیر کرونا بر نوع عرضه کتاب اشاره کرد و گفت: تجربه این چند ماه، بسیاری از کتاب‌فروشی‌ها را واداشت که غیر از عرضه حضوری و کلاسیک کاغذی کتاب، با شیوه آنلاین و تجارت مجازی هم در بازار حضور داشته باشند و غیر از اینکه نسخه کاغذی کتاب هست، نسخه دیجیتال آن را هم ارائه کنند.
 
مولف کتاب «فرهنگ مطالعات جوانان» صنعت نشر را ناگزیر از رفتن به سمت نشر الکترونیک دانست و اظهار کرد: مشکلات ناشران در سال‌های اخیر، به‌خصوص به لحاظ هزینه کاغذ و دستیابی به امکانات تولید، عملا به پایین آمدن حداکثری تیراژ و پرهزینه شدن تولید و استقبال کم خوانندگان انجامیده است. گرچه عادت کتاب‌خوانی در کشور ما خیلی عمیق و فراگیر نیست و کارکردن با این سلیقه‌ها نیاز به مقداری تغییر ارزش‌ها، نگاه‌ها و سلیقه‌ها دارد اما شاید بتوان این بحث را مطرح کرد که با گشوده شدن امکانات مجازی تولید کتاب الکترونیک به موازات کاغذی، عرضه مجازی آثار هم می‌تواند گزینه‌ای باشد و حداقل بخشی از ناشرها را به بقا و دوام این بازار آسیب‌پذیر امیدوار نگه می‌دارد.