به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، دین مقدس و آیین فراگیر اسلام بنا به ضرورت مسئله و اهمیت آن، چه در مسائل درشت و کلان آن و چه در ریزترین مسائل بطور دقیق الگوهای رفتاری را مشخص کرده و بعد از پیامبران که اوصافی از الگوهای رفتار آنها را ذکر کرده، ائمه اطهار را که امامان و پیشوایان هدایت بشری به سمت رشد و تعالی و نجات از ضلالت و گمراهی هستند را به جامعه معرفی کرده است. در مرحله بعد نیز صالحان از مؤمنان و افراد با تقوی را با ذکر خصوصیات آنها به جامعه معرفی می‌کند که در کتاب «نمادهای رفتاری در شخصیت‌های قرآنی» هر مرحله با شرح و تفصیل بیشتری بیان شده است. با نگاهی اجمالی به احادیث وارده از پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) به درستی درمی‌یابیم که اسلام در پرتو این راهنمایان و الگوهای نیک بشری از ریزترین مسائل هم چشم‌پوشی نکرده و حتی از نحوه آب خوردن، خوابیدن، نشستن، گفتن، کنترل هوا و هوس و هدایت کردن صفات درونی به سمت خیر و صواب برای همه آنها طریقه و الگویی را معرفی کرده است. در ادامه گفت‌وگو با امین علاءالدین برغمدی، مؤلف کتاب «نمادهای رفتاری در شخصیت‌های قرآنی»، استاد دانشگاه و فعال اقتصادی و اجتماعی را می‌خوانید.
 
هدف شما از تألیف کتاب «نمادهای رفتاری در شخصیت‌های قرآنی» چیست و چرا این موضوع را برای نوشتن انتخاب کردید؟
کتاب «نمادهای رفتاری در شخصیت‌های قرآنی»، به کاراکترهایی که در قرآن کریم استفاده شده اشاره می‌کند و به شخصیت‌هایی که توسط خداوند به این کاراکترها داده شده می‌پردازد، همچنین در این کتاب به 96 پیامبر بزرگ که اولوالعظم هستند، اشاره شده است. شیوه‌هایی که مد نظر این کتاب قرار دارد شامل ایجاد ارتباط با طرح سؤال، مناظره به شیوه جدال احسن، روش مقایسه‌ای و یکسری از عناوین که برای جذب مردمان استفاده می‌شود، همچنین یک سری شیوه‌ها مخصوص پیامبران و ائمه بوده که احساس خلاء آنها  در حوزه نشر وجود داشت و در این کتاب گنجانده شده است.
 
شخصیت‌های قرآنی که در قرآن کریم وجود دارد، مثل حضرت یوسف(ع) که بحث احترام به پدر و مادر، صبر و به یاد خدا بودن و تأثیراتی که منجر می‌شود زلیخا که مسیر بسیار سختی را در عشق ورزیدن به حضرت یوسف(ع) داشته با شیوه رفتاری حضرت به اصل جریان عشق خداوند هدایت می‌شود، اینکه چطور یک فرد در کالبد انسان، رفتارهای خود را مدیریت می‌کند که باعث رسیدن به هدف الی‌الله می شود، از جمله شیوه‌های رفتاری ائمه است که در این کتاب به آنها اشاره شده است.
 
اسوه و الگوهایی که قرآن آنها را معرفی کرده دارای چه ویژگی‌هایی هستند و اساساً چه تفاوت‌هایی با عامه مردم دارند؟
ویژگی شخصیت‌های قرآنی به صورت مستقیم و غیر مستقیم در کتاب آسمانی بیان شده است. درمورد شخصیت افراد بصورت مستقیم و آشکارا اشاره شده و بصورت غیر مستقیم در قالب داستان بیان می‌شود.
 
خداوند متعال در قرآن برای معرفی شخصیت‌ها یکسری ویژگی‌ها مانند عنصر صحنه‌پردازی، کشمکش، شگفت‌انگیزی، نماد، گفت‌وگو، حادثه و حرکت بیان کرده است. عنصر صحنه، شامل صحنه‌هایی است که انسان به طور طبیعی همیشه با محیط و اشیاء پیرامون خود در ارتباط است و خداوند این را در اختیار فرد قرار داده و در راه نشان دادن صحنه راه‌های مختلفی هم برایش قرار داده، درمورد زمان و عصر وقوع حادثه نیز در یک زمان خاص یکی از پیامبران باید می‌آمده و مأموریتی را انجام می‌داده و همه این‌ها نشان از برنامه‌ریزی و دقت خداوند در چیدمان این عنصرهاست که انسان را به هدف نهایی برساند.
 
خداوند متعال برای معرفی کردن الگوها چه اسباب و لوازمی را همراه آنها فرستاده است تا امکان اشتباه و خطا در رهبری جامعه به وجود نیاید؟
خداوند متعال اولین کاری که انجام داده این است که همه این عناصر در کالبد انسان قرار داده است، یعنی همه پیامبران از جنس انسان هستند و اسبابی که در اختیارشان قرار داده همان اسبابی است که در اختیار ما انسان‌های امروزی هم هست. حال چه چیزی باعث شده که این‌ها ویژگی‌هایی خاص داشته باشند؟ استفاده از شخصیت‌هایی است که خداوند در اختیار آنها قرار داده مثل ساده‌زیستی، به یاد خدا بودن، احترام به پدر و مادر و میانه‌روی که یکسری اسبابی است که در اختیار همه انسان‌ها قرار داده شده، ولی نحوه بکارگیری آنها باعث می‌شود که یک نفر پیغمبر و امام می‌شود و یک نفر در حالت معمولی می‌ماند.
 
لذا اسبابی که خدای متعال با رعایت عدالت و مساوات بین ائمه و انسان‌ها قرار داده یکی است و چه بسا بزرگان دین و ائمه معصومین(ع) کم زرق و برق‌تر زندگی می‌کردند و حتی نوع پوشش آنها هم به مردم گوشزد می‌کند که ساده‌زیست باشید و دنیا را به چشم جهان باقی نگاه نکنید و می‌خواستند انسان را به این باور برسانند که انسان زمان زیادی در این دنیا نخواهد بود و دنیا بهترین مزرعه آخرت است.
 


آيا اطلاق شخصيت قرآنی به حافظان، قاريان و مفسران قرآن به شيوه مصطلح كنونی صحيح است؟
تشبیه با شخصیت‌های پاک و معصوم اشتباه است و خدای متعال انسان‌های پاک و معصوم را در قالب انسان آورده که به انسان‌ها در دوره‌های قبل و بعد این را ثابت کند که انسانی که بتواند دستورات اسلام را رعایت کند، می‌تواند امام باشد، ولی بحث معصومیت فقط مربوط به پیامبر(ص) و ائمه(ع) است که از انسان فراتر می‌رود و نمی‌توان با قاریان و حافظان تشبیه کرد.
 
از نظر قرآن کریم الگوهای منفی کدام‌اند؟
قرآن کریم در عین حال که با رمز و راز صحبت کرده شفاف هم هست. اول نکات منفی را می‌گوید و نکات مثبت را نیز سپس بیان می‌کند، مثلاً آنچه جامعه امروز با آن مواجه است بحث احتکار است. یکی از الگوهای منفی، حرص و طمع است که درهیچ یک از شخصیت‌های قرآنی وجود ندارد. از دیگر الگوهای منفی، دروغگویی، به یاد خدا نبودن و غفلت‌هاست و هرگونه اموری که باعث شود از یاد خدا غافل شویم به عنوان الگوی منفی معرفی شده که نتیجه آن را هم بیان کرده که به بهشت نمی‌رسید.
 
قرآن کریم چه انتظاری از عامه مردم در رابطه با الگوها و برگزیدگان و معرفی شدگان دارد و در چه مواردی مردم وظیفه دارند که از آن الگوها تبعیت کنند؟
فلسفه قرآن این است که باید خوانده شده و به آن عمل شود. وقتی خدای متعال که مؤلف این کتاب است از افراد ناب خود مثل پیامبر اکرم(ص) نام می‌برد و این الگوها را بیان کرده و مدام تکرار می‌کند، توقع این را دارد که انسان به طبع آن الگوهای مثبت از آنها طبعیت کنند و از الگوهای منفی دوری گزینند. متأسفانه انسان امروزی به این کتاب آسمانی در حد یک کتاب دعا توجه می کند و الگوبرداری از این کتاب ضعیف است و همین انسان را از شخصیت قرآنی دور می‌کند و وقتی از شخصیت قرآنی دور شوید، الگویی وجود ندارد که بتوانید از آن پیروی کنید و خود را رشد دهید.
 
شهید سلیمانی، یکی از نمادهای رفتاری انسان عصر امروز است، ایشان به عنوان حجت در روی زمین دارای نمادهای رفتاری بسیاری بود و شخصیت والای مذهبی، بروز و دوست داشتنی داشت و شخصیت قرآنی ایشان باعث شد شهادتی که سال‌ها دنبالش بود نصیبش شود و شهادتش میلیون‌ها قلب شکسته را متأثر کرد. همچین انسانی که دنبال راه خداست، چشمش را به مادیات می‌بندد و صرفاً رضای خدا مد نظرش قرار دارد، یک نماد رفتاری است که ما باید از آن پیروی کنیم. مسلماً شهید سلیمانی شخصیت‌های قرآنی را درک کرده و با اتکا به خدا و تأسی از این شخصیت‌ها در سال 2020 چنان وجهه‌ای پیدا می‌کند که شهادتش باعث می‌شود قلب‌ها جریحه‌دار شود، بنابراین نمادهای رفتاری فقط در قرآن نیست و در اطراف ما زیاد هستند، باید چشمان خود را باز کنیم.
 
کتاب «نمادهای رفتاری در شخصیت‌های قرآنی»، تألیف بهزاد بسطامی و امین علاءالدین برغمدی در 251 صفحه، با شمارگان 2000 نسخه از سوی انتشارات ایران جام روانه بازار نشر شده است.