محمد‌تقی حق‌بین، مدیر کتاب‌فروشی «خانه شفق» در گفت‌و‌گو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا)، درباره مقوله تولید انواع محتوا از سوی کتاب‌فروشی‌ها در فضای مجازی با اشاره به آغاز تحول در مدیریت و تاسیس کتاب‌فروشی‌ها در ایران از دهه 70 بیان کرد: کتاب‌فروشی‌های بزرگ را باید «سوپر مارکت  فرهنگ و هنر» بدانیم که کارکرد آن‌ها فقط عرضه کتاب نیست، بلکه تلاش مدیران این کتاب‌‌فروشی‌ها، عرضه انواع کالا‌ها در حوزه فرهنگ و هنر است. تحول و توسعه فعالیت کتاب‌فروشی‌ها، خود‌به‌خود نیاز به ابزار‌های متفاوت برای معرفی را ایجاد می‌کند.
 
وی با اشاره به انواع ابزار‌های تولید محتوا‌ برای کتاب‌فروشی‌ها، افزود: یکی از نخستین برنامه‌های محتوایی در کتاب‌فروشی‌ها که چند سال گذشته مورد توجه قرار گرفت، برگزاری نشست‌های معرفی، نقد و بررسی و یا جشن امضا کتاب است که عمدتا در قالب‌های دوستانه اطلاع‌رسانی می‌شد؛ در‌حالی‌که امروزه ابزار‌هایی نوین به کمک تجارت کتاب‌فروشی‌ها آمده است. این ابزار‌ها نه‌تنها در معرفی بهتر و دیده شدن آثار و خدمات موثر است؛ بلکه بر تقویت جریان کسب‌و‌کار کتاب‌فروشی‌ها نیز تاثیر دارد.
 
تولید محتوا کتاب‌فروشان را در کرونا نجات داد
حق‌بین، شیوع ویروس کرونا را موقعیت قابل‌توجهی برای ارزیابی میزان تاثیرگذاری تولید محتوا از سوی کتاب‌فروشان دانست و گفت: آن دسته از کتاب‌فروشانی که پیش‌تر به تولید محتوا در حوزه کسب و کار فرهنگی خود توجه کرده بودند، در بحران کرونا موفق‌تر عمل کردند. تولید محتوا در فضای دیجیتال، موجب نجات کتاب‌فروشی‌ها در بحران کرونا شد. 
 
وی افزود: این ابزار که قبلا تنها‌ در حوزه معرفی فعالیت‌ها و کتاب‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت، در روز‌‌های تعطیلی ناشی از شیوع کرونا به کمک بازار فروش کتاب‌فروشان آمد و کتاب‌فروشانی که توجهی به ابزار‌های تولید محتوا نداشتند، عقب ماندند.
 
مدیر کتاب‌فروشی خانه شفق، ورود به حوزه تولید محتوا را در شرایط کنونی برای کتاب‌فروشان یک ضرورت دانست و ادامه داد: محتوا برای یک کتاب‌فروشی باید براساس روحیه مخاطبان و با هدف رفع نیاز آن‌ها و در قالب‌های جذاب تولید شود. تولید محتوای مناسب موجب خواهد شد تا کتاب‌فروشی در ذهن مخاطب یا به‌عنوان کتاب‌‌فروشی مرجع در یک حوزه شناخته شود و یا برای خرید حضوری و غیر‌حضوری در ردیف انتخاب‌‌ مخاطب قرار بگیرد.
 
حق‌بین، تولید محتوا از سوی کتاب‌فروشی‌ها را مستلزم دانش و تکنیک دانست و بیان کرد: امروزه تنها انتشار یک تصویر از کتاب‌‌‌فروشی در فضای مجازی به‌عنوان تولید محتوا، کافی نیست؛ بلکه باید به امکانات موثرتر نیز توجه کرد. به‌عنوان مثال؛ تولید محتوای متناسب با تقویم‌‌ فرهنگی از‌جمله روز‌های بزرگداشت چهره‌های فرهنگی و هنری یا حتی مناسبت‌های تاریخی و ملی مثل دفاع مقدس و یا محیط‌زیستی مثل روز گل و‌گیاه.  
 
وی مخاطب‌سنجی در تولید محتوای مناسب برای کتاب‌‌فروشی را اساسی دانست و افزود: محتوای مناسب یعنی توجه به نوع مخاطب؛ و اینکه آیا تخصصی است یا غیر‌تخصصی. این شناخت، به کتاب‌فروش کمک می‌کند تا به‌عنوان مثال در روز بزرگداشت حافظ برای مخاطب تخصصی، محتوایی درباره حافظ‌شناسی و برای مخاطب عام که این روز را با فال حافظ و یا شعر‌خوانی پیوند می‌دهد، تولید کند. تولید محتوای مناسب از‌جمله فیلم کوتاه و یا انیمیشن برای کودک و یا هر گروه سنی دیگر نیز نیازمند توجه به مختصات بومی است. این میزان توجه، مشوق حضور کودک در کتاب‌‌فروشی‌ها خواهد شد؛ بنابراین تولید محتوا برای کتاب‌فروشی، مستلزم کسب دانش و آموختن تکنیک‌ها است.      
 
مدیر کتاب‌‌فروشی خانه شفق با بیان اینکه تکنیک در تولید محتوا، به‌معنای تسلط بر هنر‌های عکاسی، فیلم‌‌برداری نویسندگی است، افزود: تولید محتوا براساس مناسبت‌های تقومی به این معنا نیست که کتاب‌فروش منتظر رسیدن رویدادها بنشیند؛ بلکه باید از مدت‌ها قبل به تولید محتوا فکر کرده باشد. کتاب‌‌فروشان و حتی دیگر فعالان حوزه نشر که تولید محتوا در فضای مجازی را به‌عنوان ابزار جدی برای معرفی فعالیت‌‌های کتاب‌فروشی انتخاب کرده‌اند با دیگران که فقط نگاه ظاهری به این امکان دارند و می‌خواهند صرفا حضور داشته‌ باشند، متفاوت است.

تولید محتوا برای کتاب‌فروشی گردش مالی می‌آورد
حق‌بین، افزود: تولید محتوا، امروز یکی از ابزار‌های جدی بهبود کسب و کار و فراتر از معرفی کتاب یا دیگر فعالیت‌های کتاب‌‌فروشی محسوب می‌شود؛ به‌عبارت دیگر بخشی از سهم فروش و گردش مالی قروشگاه کتاب به تولید محتوا مربوط می‌شود که منجر به جذب مشتریان جدید می‌شود.

وی، استفاده از دانش تولید محتوا برای کسب و‌کار‌های فرهنگی از‌جمله کتاب‌‌فروشی را نیازمند نیروی انسانی متخصص دانست و گفت: فضای مجازی، یک فضای جدید و نیازمند دانش جدید است و مدیران فروشگاه‌های کتاب مطمئنا به‌طور کامل به این دانش تسلط ندارند. از سوی دیگر؛ تولید محتوا برای فضای مجازی بسیار پیچیده است. به‌عنوان مثال؛ افزایش تعداد دنبال‌کننده‌ها در اینستاگرام کتاب‌فروشی و یا انتخاب هشتگ‌ها، دانش تخصصی و نیازمند هوشیاری بالایی است. میزان تخصص در این فضا، تعیین‌کننده تعداد دنبال‌کننده‌‌ها در فضای مجازی است که گاهی اختلاف فعالان را به 6000 تا 50 هزار دنبال‌کننده می‌رساند.  
 
مدیر کتاب‌فروشی خانه شفق، افزود: با توجه به میزان تاثیر‌گذاری تولید محتوا در فضای مجازی بر افزایش میزان مشتری و گردش مالی، یکی از ضرورت‌ها و لازمه‌ها برای کتاب‌فروشی‌، به‌کارگیری نیرو‌ی انسانی متخصص و آشنا با فضای مجازی است.
 
حق‌بین، درباره تجربه کشور‌های دیگر در عرصه تولید محتوای برای کتاب‌فروشی‌ها بیان کرد: هرچند فناوری‌های نوین ارتباطی در غرب ظهور کرده‌است اما چینی‌ها با توجه به‌اینکه این فناوری‌ها را بومی‌سازی و شبکه ملی ایجاد کرده‌اند، در تولید محتوا فرهنگی ویژه کتاب‌فروشی‌ها نوآورهای زیادی‌ داشته‌اند. به‌جرات می‌توان گفت چینی‌ها حتی از کشور‌های غرب نیز در این زمینه پیشتاز هستند.  
 
وی با اشاره به اینکه تصور ناتوانی استفاده از ابزار‌های نوین ارتباطی در کشور‌های جهان سومی اشتباه است، ادامه داد: امروزه کشور هند با توجه به پیشرفت‌ در حوزه دیجیتال و الکترونیک به مرحله بیدارخوابی رسیده‌اند؛ یعنی شبانه‌روز کار می‌کنند. این تصور که نمی‌توانیم در عرصه تولید محتوا برای کسب و کار‌های فرهنگی به‌ویژه کتاب‌‌فروشی وارد شویم، اشتباه است. با سرمایه‌گذاری برای ایجاد زیرساخت‌های لازم در این عرصه می‌توانیم جزو پیش‌قراولان تولید محتوا باشیم.
 
حق‌بین، افزود: ما از معدود کشور‌هایی هستیم که به تولید محتوای فرهنگی برای ورود به عرصه بین‌‌الملل استفاده نکرده‌ایم. تعداد کمی از نویسندگان و مترجمان ایرانی، به‌صورت دو زبانه به این مساله ورود کرده‌اند اما کتاب‌فروش‌ها با نگاه بین‌المللی به تولید محتوا بی‌توجه هستند. البته خوشبختانه نسل جدید کتاب‌فروشی‌ها در ایران به تولید محتوا در فضای دیجیتا توجه دارند.