غلامحسین دریانورد، شاعر، نویسنده، پژوهشگر و متولد سال ۱۳۴۲ در بندر گناوه و دارای مدرك كارشناسی ارشد ادبیات نمایشی است. وی در حال حاضر، مدیریت «انتشارات دریانورد» را برعهده دارد. دریانورد نویسنده‌ای است که با اشراف به فضای جنوب در تلاش است تجربه زیسته خود را در دیار شرجی و دریا، گاه به زبان شعر و گاه در قالب نمایشنامه و گاهی هم به‌صورت مستند به نگارش درآورد تا کلامش آینه تمام‌نمایی از منطقه جنوب و اهالی آنجا باشد.
از این نویسنده و شاعر که از چهره‌های شاخص حوزه ادبیات مقاومت و دفاع مقدس در استان بهشمار می‌رود، تاکنون آثاری نظیر «فانوس‌های ساحلی»، «در جشن جنوبی چشمانت»، «یادها و دوبیتی»، «بیا کنار دریا»، کافه‌شعر نهنگ سپید» (مجموعه شعر)، «بارون و بوی یاس»، «اسب تک‌شاخ»، «خانه پدری»، «عشق بازیگر است»، «دریامرد» (نمایشنامه) و «نامه گناوه»، «جلوه‌های نمایشی جنگ: با نگاهی به رفتار، گفتار و نوشتار رزمندگان» و... منتشر شده است که در این میان دو اثر وی («کافه‌شعر نهنگ سپید» و «جلوه‌های نمایشی جنگ») در نخستین دوره کتاب سال بوشهر درخشیدند.
به بهانه روز قلم، با غلامحسین دریانورد که سال گذشته به‌عنوان چهره هنری برتر استان بوشهر هم انتخاب و معرفی شد، به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه از نظر مخاطبان می‌گذرد.
آقای دریانورد گفت‌وگو را با سوالی در خصوص روز قلم آغاز می‌کنیم. از دید شما نامگذاری روزی به نام قلم در تقویم رسمی کشور چقدر می‌تواند در پاسداشت جایگاه نویسندگان و اهالی قلم نقش‌آفرین باشد؟
این روز که از نظر من روز خجسته و بسیار مهمی است، زیاد شناخته شده نیست، حتی برای خود اهالی قلم. متاسفانه اراده‌ای هم مخصوصا از سوی دستگاه‌های فرهنگی برای شناسایی آن و ارج و قرب دادن به این روز نمی‌بینم. این در حالی است که این روز متعلق به فرهنگ و نوشتن و قلم است و سعی شده است که خوب هم انتخاب شود روزی که گویا مولوی و حافظ هم به آن نظر داشته‌اند: «عطارد را همی گفتم به فضل و فن شدی غره / قلم بشکن بیا بشنو پیام نیشکر باری» (مولانا) و یا «ای که انشای عطارد صفت شوکت توست / عقل کل چاکر طغراکش دیوان تو باد» (حافظ).
اینکه ماه تیر و روزی که در ایران باستان به روز عطارد و یا تیر شناخته می‌شده است، یعنی روز سیزدهم یا چهاردم تیر به‌عنوان روز قلم انتخاب می‌شود، بدیهی است عطارد را هم که با عنوان ستاره کاتب می‌شناخته‌اند، انتخاب به‌جا و مبارکی است؛ به قول انوری: «در بارگاه حضرتش از احترام و جاه / مریخ قهرمان و عطارد دبیر باد». بنابراین اگر این روز در مقام عمل نیز گرامی داشته شود و به این بهانه به دغدغه‌های اهل قلم توجه شود می‌تواند تاثیرگذار باشد و روزی درخشان در میان روزهای باشد که می‌آیند و می‌روند.
آیا از نحوه حمایت دستگاه‌های فرهنگی از نویسندگان رضایت دارید؟
پرسش سختی است و نمی‌توان به این سوال پاسخ صریح آری و یا نه داد. ناجوانمردانه است که من از دستگاه‌های فرهنگی - که می‌دانم در این سال‌ها بودجه سالانه آنها خیلی کم شده است - انتظار حمایت داشته باشم؛ اما انتظار دارم که از نویسندگان و پژوهشگران حمایت‌های معنوی داشته باشند، اینکه سعی کنند شأن و منزلت این قشر از جامعه حفظ شود.
آقای دریانورد اتفاق میمونی که سال ۹۸ در عرصه نویسندگی در استان افتاد، برگزاری جایزه کتاب سال بوشهر برای نخستین بار بود، نظر شما در این باره چیست؟
با اینکه این جایزه برای اولین بار در استان برگزار می‌شد، اما به‌خوبی به فرجام رسید؛ از فراخوان گرفته تا داوری و معرفی برگیزدگان و اهدای جوایز. خُب، وضعیت کرونایی به‌خصوص بر کیفیت مراسم اختتامیه که خودش می‌توانست، سکوی پرتابی برای شروع دوره بعدی جایزه باشد، تاثیر گذاشت اما خوشبختانه برگزار شد و حس می‌کنم مجریان و برگزارکنندگان برای دوره‌های بعدی تجربیات ارزنده‌ای کسب کرده‌اند که آن را برای دوره‌های بعد به کار خواهند بست.
دو اثر از شما یکی در حوزه شعر و دیگری در حوزه مستندنگاری در این رویداد بزرگ حائز مقام شدند. آیا از نحوه و کیفیت داوری آثار رضایت دارید؟
نباید ناراضی باشم. باید خیلی هم خرسند باشم که دو کتاب از من در این مرحله دیده شد و از آنجا که کادر داوری از سوی خانه کتاب انتخاب شده بود و عمدتا این افراد دارای تجربه خاصی در داوری کتاب هستند، باید از کیفیت داوری راضی باشم. البته من فقط به کتاب‌های خودم نظر دارم و امتیازهای که داوران بر اساس و متر و معیارهای خاص خود به این دو کتاب داده‌اند؛ کتاب‌های دیگر همکاران هم حتما دارای ارزش‌های خاص خود هستند.
کتاب «جلوه‌های نمایشی جنگ» نوشته شما در بخش مستندنگاری جایزه کتاب سال بوشهر به‌عنوان اثر برگزیده استان معرفی شد، چطور شد به حوزه پژوهش نمایش جنگ جذب شدید؟
ایده و حتی پژوهش و نگارش این کتاب به دوران تحصیلی من در مقطع کارشناسی ارشد در رشته ادبیات نمایشی برمی‌گردد و پایان‌نامه‌ای که باید ارائه می‌دادیم چه عملی که نوشتن یک نمایشنامه بود و چه نظری که ارائه یک پژوهش بود. خُب، من با توجه به علاقه و تجربه‌ام در دوران هشت ساله جنگ تحمیلی به این موضوع گرایش پیدا کردم و به آن پرداختم. از همان شروع کار دوست داشتم هم به شکل عملی و هم نظری از تجربه زیسته‌ام در دوران جنگ استفاده کنم.
در مورد بخش عملی کارم یعنی نمایشنامه فقط از تجربه‌ها و خاطرات خودم استفاده کردم و در بخش نظری بیشتر یک پژوهش بین‌رشته‌ای مد‌نظرم بود. ارتباط نمایش با جنگ؛ که بجز تجربه‌های خودم در حوزه جنگ، از فرهنگنامه جبهه استفاده زیادی کردم. این پژوهش و پایان‌نامه بعد از اینکه برگزیده پژوهش برتر ۲۵ ساله گذشته در چهارمین همایش نمایش مقاومت شد، با پیشنهاد چاپ روبه‌رو شد که بعد از چند سال و ویرایش جدید و اضافه شدن ملحقاتی با تلاش و مساعدت حوزه هنری استان بوشهر به همت انتشارات «سوره مهر» چاپ شد.
آیا در حین نگارش این اثر احساس نیاز به منابع دیگری هم کردید و کمبود آن را چگونه جبران کردید؟
همان‌طور که اشاره کردم این اثر متاثر از تجربه‌های زیسته‌ی خودم بود و همچنین اینکه منابع شفاهی و کتبی خوبی را هم با توجه به کارم و شغلم کم‌کم شناسایی و فراهم کرده بودم؛ البته از راهنمایی اساتید وقتم در دانشگاه نیز بهره بردم و اگرچه این پژوهش پیشنیه‌ای نداشت ولی تلاش کردم از منابع بین‌رشته‌ای که گرد آورده بودم، استفاده کنم.
در کتاب «جلوه‌های نمایشی جنگ» بیشتر چه موضوعات و مفاهیمی را مورد تاکید قرار دادید؟
جنگ هشت‌ساله عراق علیه ایران سرشار از جنبه‌ها و خلاقیت‌های نمایشی بود. این جلوه‌ها و جنبه‌ها خود را به شکل بارزی در رفتار، گفتار و نوشتار رزمندگان نشان می‌داد. کتاب «جلوه‌های نمایشی جنگ» با نگاهی به پیشنه این جلوه‌های نمایشی در اساطیر، تاریخ و ادبیات مصداق‌های آن را در جنگ تحمیلی هشت ساله پیگیری کرده و عناصر نمایشی را در آداب و رسوم، بازی‌ها، حاضرجوابی‌‌ها، خلاقیت‌ها، شعارها و رجزها، شوخ‌طبعی‌ها، شهادت‌نامه‌ها و خاطرات آن هشت سال می‌کاود تا تجربه‌ای جدید برای خلق آثار نو و تازه‌ای فراروی هنرمندان تئاتر بگشاید.
البته نظری هم داشتم به این عبارت از دیوید لسکو، نویسنده کتاب ارزشمند «هنر نمایشنامه‌نویسی جنگ» که می‌گوید: «جنگ و نمایش موقعیت‌هایی فراهم می‌کنند که شباهت‌های عجیبی به هم دارند و جنگ هیچ‌گاه نمی‌تواند از جلوه‌های نمایشی تهی باشد.»
آقای دریانورد، شما بیش از آنکه نویسنده باشید، شاعر هستید؛ شاعری که دنیا را از دریچه شعر و عاطفه می‌بیند. به‌علاوه، در جایزه سال بوشهر اثر شما با نام «نهنگ سفید» شایسته تقدیر شناخته شد. از این بگوئید و اینکه کدام سروده‌های شما را دربرمی‌گیرد؟
این مجموعه تقریبا دست‌چینی بود از شعرهای سپیدی که در یک دهه اخیر سروده‌ام و در آن از تجربه‌های زیسته خودم استفاده کرده‌ام و ایده گرفته‌ام.
بیشتر کدام قالب شعری را برای انعکاس دنیای درون و جهان‌بینی خویش برمی‌گزینید؟
اگرچه گاه‌گاهی هم دلم هوای غزل و دوبیتی می‌کند؛ اما بیشتر حس می‌کنم با شعر سپید راحتم و آن را فعلا قالب مناسبی می‌بینم تا به قول شما احساسات و دغدغه‌های درونی‌ام را منعکس کنم.
در حال حاضر مهم‌ترین دغدغه شما در عرصه نویسندگی و شاعرانگی چیست؟
اینکه نتوانم آنی باشم که دوست دارم، اینکه نتوانم از تمام استعداد استفاده کنم، اینکه اراده‌ام برای رسیدن به آنچه دوست دارم و در منظر دارم، بلنگد. خوشبختانه یا متاسفانه من هم به نویسندگی خلاق که در حوزه ادبیات می‌گنجد، علاقه دارم و هم به پژوهش و رشته‌های دیگر هنری گرایش دارم و برایم کلنجار رفتن با آنها لذت‌بخش است. کیست که نداند این موضوع، باعث پراکندگی و عدم تمرکز می‌شود و و در اثری که قرار است خلق کنی، تاثیر می‌گذارد. طبیعتا دغدغه این روزهای من، این است که راه همیشگی خود را بروم و یا قید برخی از علائق را بزنم و تمرکز خود را روی یک بخش بگذارم؛ البته اگر عمری باقی باشد.
از جدیدترین اثری که در حال حاضر در دست نوشتن دارید، بگوئید.
این روزها دارم آخرین برگ‌های کتاب شناختنامه شهرستان گناوه را در ۱۰ فصل می‌نویسم که باید ان‌شاءالله در مجموعه شناختنامه فرهنگ، هنر و تمدن استان بوشهر چاپ و منتشر شود. همچنین کتابی برای دوست شهیدم، جواد فروتن به‌عنوان اولین شهید بسیجی گناوه در دست تالیف دارم و امیدوارم تا آخر امسال به چاپ برسد. افزون بر این، برگزیده‌ای از مجموعه شعرهای دفاع مقدس خودم را که از آغار تاکنون سروده‌ام، در حال آماده شدن برای چاپ است. دو نمایشنامه را هم در حال بازنویسی دارم و کتابی را هم در حوزه تاریخ شفاهی انقلاب و جنگ، برای چاپ به‌دست ناشر سپرده‌ام.
سخن پایانی؟
باید از شما تشکر کنم که به من و دیگران یادآوری می‌کنید که اهل قلم را پاس بدارید و این گفت‌وگو را به این مناسبت فراهم آوردید. شما نیز خود به‌عنوان خبرنگار، اهل قلم هستید. بگذارید این روز را به شما و همکارانتان نیز تبریک بگویم و خجسته بدارم.
نظر شما