به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، طرح «مطالعه انسان شناسی خوراک و الگوهای تغذيه در بين تركمن‌های يموت گنبدكاووس» یکی از پژوهش‌های در حال انجام پژوهشکده مردم‌شناسی است که به بیان موقعیت گنبدکاووس از نظر آب و هوا و نوع معیشت ترکمن‌های یموت ساکن در آن می‌پردازد.

زليخا قرنجيک، پژوهشگر مردم‌شناس گفت: یکی از مهمترین عناصر فرهنگی در میان اقوام و اجتماعات مختلف خوراک و آیین‌‏های مربوط به آن است. طرز تهیه، کاربرد و چگونگی استفاده خوراک‌های طبخ شده در میان اقوام مختلف شکل متفاوتی به خود می‏‌گیرد.

‎وی يكی از مهمترين راه‌های حفظ اين امر مهم را ثبت و ضبط اطلاعات مربوط به آن دانست و تصریح کرد كه اين اقدام توسط پژوهشكده مردم‌شناسی در حال انجام است.

این پژوهشگر افزود: گنبد کاووس با داشتن بلندترین برج آجری جهان با قدمت بیش از هزار سال بعد از گرگان به عنوان دومین شهرستان استان گلستان محسوب شده و دارای قدمت تاریخی و فرهنگی زیادی است و به لحاظ جمعیتی از تنوع قومیتی زیادی برخوردار بوده و بیش ازنیمی از جمعیت آن را اقوام ترکمن تشکیل می‌دهند.

به گفته وی، ترکمن‌های ساکن گنبد کاووس متشکل از سه ایل بزرگ یموت، گوگلان وتکه هستند و در بین این ایلات، ایل یموت به عنوان بزرگترین و اصیل‌ترین ساکنان این شهر تاریخی شناخته شده و به دوطایفه بزرگ آتابای و جعفربای تقسیم می‌شود.

این کارشناس مردم‌شناس ادامه داد: تحقیق حاضر به بررسی خوراک ترکمن دربین طوایف دوگانه ایل یموت با توجه به تفاوت‌ها و تشابهات آن خواهد پرداخت.

قرنجيک افزود: اکثریت ترکمن‌های یموت ساکن گنبدکاووس متشکل از افرادی هستند که از سال‌های گذشته تاکنون به دلایل مختلف از شهرها و روستاهای اطراف به شهر گنبدکاووس مهاجرت کرده و در محله‌های مختلف آن با فرهنگ و عادات غذایی که متاثر از نوع معیشت و محیط جغرافیایی قبلی آنان بوده ساکن شده‌اند. به عنوان مثال طایفه جعفربای که در گذشته از شهرهای گمیش تپه و بندر ترکمن به گنبد کاووس مهاجرت کردند، فرهنگ غذایی خود را که به دلیل نزدیکی این شهرها به دریا و داشتن شغل صیادی برپایه  مصرف غذاهای دریایی بود حفظ کرده و در مکان جدید نیز همچنان انواع ماهی‌ها را به خصوص در فصل زمستان ازمناطق دریایی یاد شده تهیه و مصرف می‌کنند.

این پژوهشگر خاطرنشان کرد: ترکمن‌های طایفه آتابای نیزدر گذشته به علت زندگی در دشت و داشتن شغل دامداری بیشتر از انواع گوشت قرمز و به علت دوری و ارتباط کمتر با مناطق دریایی کمتراز ماهی و فرآورده‌های آن استفاده می‌کردند. البته در سال‌های اخیر، پیشرفت علم و تکنولوژی، بالارفتن سطح سواد و آگاهی، مهاجرت و نیز ازدواج بین دو طایفه باعث ایجاد ارتباط بیشتر و آشنایی و رواج فرهنگ مصرف ماهی و فرآورده‌های آن شده است.

وی گفت: تحقیق حاضر ابتدا به بیان موقعیت گنبدکاووس از نظرآب وهوا و نوع معیشت ترکمن‌های یموت ساکن در آن پرداخته و سپس به بیان فرهنگ و عادات غذایی ترکمن‌های یموت ساکن این شهرستان از قبیل نحوه تهیه و پخت انواع غذاها، نان  و شیرینی‌های سنتی ترکمن با توجه به جایگاه آن در زندگی روزمره و مراسم‌های مختلف آیینی (در طول یکسال شمسی و قمری)، ادبیات عامیانه و نیزنقش خوراک ترکمن در اشتغال‌زایی افراد منطقه از طریق  صنعت  گردشگری و... خواهد پرداخت.

در ادامه عليرضا حسن‌زاده، ريیس پژوهشكده مردم‌شناسی درباره اين طرح گفت: یکی از حوزه‌های مهم پژوهش‌های پژوهشکده مردم‌شناسی فرهنگ غذا در ایران است. همایش خوراک و فرهنگ از سوی این پژوهشکده در سال ۱۳۸۴ برگزار و چند کتاب چون غذا در آیینه فرهنگ و خوراک و فرهنگ تا کنون منتشر شده است.

او با بیان اینکه یکی از خروجی‌های مطالعات مردم شناسی غذا در ایران اطلس مردم‌نگاری سرزمین است تصریح کرد: مسئله تغدیه و الگوهای متنوع آن در سطح جهان اهمیت فراوانی دارد.

ریيس پژوهشكده مردم شناسي در ادامه تاكيد كرد: فراموش کردن الگوهای غذاهای بومی و اصیل هر کشور یعنی نابود شدن بخش مهمی از دستاوردهای فرهنگی که طی سالیان طولانی برای شکل‌گیری آن تلاش شده است.