میرحیدر، یکی از مفاخر جهان جغرافیا در مجموعه دانش‌های ایرانی است. شخصیتی که در دوران‌گذار جامعه از سنت به تجدد، در 5 اردیبهشت‌ماه 1311ش در کرمانشاه و در خانواده‌ای اهل علم و ادب و هنر متولد شد، اگرچه تاریخ صحیح تولد وی سال 1313 است. مادرش راضیه خانم دختر حاج میرزا یحیی قزوینی و نوه سعیدالملک از مخالفان مشروطه و طرفداران مشروعه بود. پدربزرگ مادریش نیز حاج حسینعلی‌خان نوری از فضلا و شعرای معروف عهد ناصری و متخلص به «وفا» که دیوان اشعارش منتشر شده است. پدرش سیدمحمود حسینی از خوشنویسان بنام دوره ناصری بود. شیفتگی ایشان به خوشنویسی موجب شد تا مجموعه‌ای ارزشمند و گران‌سنگ از هنر بزرگان این رشته را در عصر ناصری و مظفری گرد آورد که این میراث ارزشمند به مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک اهدا شد و بعد تحت عنوان «منتخب آثار اهدایی سیدمحمود الحسینی الساوجی (خاندان میرحیدر)» در سال 1393به چاپ رسید.
میرحیدر پس از اخذ دیپلم، در رشته تاریخ و جغرافیا در دانشگاه تهران به تحصیل پرداخت و با درک محضر استادان برجسته‌ای همچون مسعود کیهان، دکتر احمد مستوفی، دکتر محمدحسن گنجی به جغرافیا دل بست. در سال 1332 با درجه ممتاز فارغ‌التحصیل شد و مدال درجه یک فرهنگ را گرفت. در سال 1335 برای ادامه تحصیل با استفاده از بورسیه شاگردان اول در زمان خود به امریکا رفت و در رشته جغرافیای سیاسی در دانشگاه‌های ایالتی اوهایو و ایندیانا تحصیل کرد. در این ایام از محضر پروفسور کیمبل و پروفسور پاندز بهره برد و سرانجام در سال 1962م با نگارش رساله «عوامل جغرافیایی مؤثر بر بقای سیاسی ایران» موفق به اخذ درجه دکتری شد.
او پس از بازگشت به وطن، در سال ۱۳۴۲ با سمت استادیاری به عضویت هیأت علمی گروه جغرافیا در دانشگاه تهران درآمد و برای نخستین‌بار جغرافیای سیاسی را به شکل سیستماتیک و به‌روز به دانشجویان ایرانی آموزش داد. او بنیانگذار رشته جغرافیای سیاسی در دانشگاه، عضو وابسته فرهنگستان علوم و عضو گروه واژه‌گزینی تخصصی جغرافیا و نخستین زن ایرانی است که در این رشته تحصیل کرده است. از او تاکنون ده‌ها کتاب و مقاله اعم از تألیف و ترجمه منتشر شده است.
.jpg)
نگاهی به فصل های مختلف کتاب
این کتاب مشتمل بر چند بخش است:
1- مصاحبه‌ای که نادره جلالی تحت عنوان «دانشی برای توسعه و امنیت پایدار» انجام داده و در آن به تفصیل به زندگی و فعالیت‌های علمی و پژوهشی استاد و دیدگاه وی نسبت به جغرافیا پرداخته است. مطالبی که اثبات می‌کند اگرچه بررسی تاریخ اندیشه، اندیشه‌ورزی و اندیشه‌گران همواره رنگ و بوی مردانه و جنس مذکرانه داشته اما نشان می‌دهد زنان ایرانی با پیمودن حد اعلای راه دانش‌جویی، پشتکار و تلاش می‌توانند منشأ اثرات ماندگاری در جامعه علمی خود شوند و چون او دره نادره زمانه ما و راهنمایی گرانقدر و چراغی امیدبخش برای راه‌جویان طریق معرفت.
2 ـ دو مقاله پژوهشی ارزشمند از دکتر میرحیدر
3 ـ مقالاتی که شاگردان استاد به او اهدا کرده‌اند.
فهرست مقالات این کتاب به این شرح‌اند: بن‌مایه مشترک مفهوم مکان و نماد در معماری، حسن بلخاری؛ دانشی برای توسعه و امنیت پایدار(گفت‌وگو با دکتر دره میرحیدر)، نادره جلالی؛ برسی مفهوم و تحول آن، دره میرحیدر؛ تحلیل انتقادی نقشه‌های قومیت در ایران، دره میرحیدر، بهادر غلامی و فاطمه‌السادات میراحمدی؛ ارزیابی پنج دهه اندیشه و جستار،دره میرحیدر، یاشار ذکی؛ دره: تاریخ، فرهنگ و اجتماع، نادره جلالی؛ شاگرد همیشگی استاد، فاطمه‌السادات میراحمدی؛ استادی تمام عیار، بهادر غلامی؛ آیا بین فقر طبیعی و غنای فرهنگی رابطه‌ای است؟، عمران راستی؛ اسناد و عکس‌ها.
حسن بلخاری رئیس انجمن آثار و مفاخرفرهنگی، در مقاله خود ضمن برشمردن فصول مشترک میان جغرافیای سیاسی و معماری از جمله «مکان» و «فضا» و «نماد» به تفاوت میان مکان(place) و زمان(space) در معماری پرداخته است. همچنین «نماد» را که از مفاهیم بنیادی در جغرافیای سیاسی و در فرهنگ هنری، عبارت است از استفاده از امری محسوس برای بیان حقیقت پنهان یک امر معقول شرح داده است. نگاه و رویکرد متفکران جغرافیای سیاسی به‌ویژه در قلمرو تبیین اهمیّت نمادها در حوزه علم جغرافیا از دیگر مباحث مطرح در این مقاله است.
نادره جلالی تدوین کننده این اثر نیز در مقاله خود به ساخت‌یابی مفاخر در جامعه پرداخته و کوشیده نقش و ارتباط متقابل «ساختار» و «عاملیت» را در فرآیند چهره ماندگار شدن دکتر میرحیدر به تصویر بکشد و به این سؤال پاسخ دهد در پرورش او به عنوان یکی از زنان مفاخر ایران، «ساختار» مؤثر بوده است یا «عاملیت». از سوی دیگر، انتخاب و اراده او به عنوان یک کنش‌گر فعال و زندگی و تحصیل در جامعه امریکا تا چه حد در این امر دخالت داشته و سرانجام دکتر میرحیدر چه تأثیری بر ساختار جامعه خود گذاشته است.
کتاب «زندگینامه و خدمات علمی و فرهنگی دره میرحیدر» با شمارگان 500 نسخه در 289 صفحه و به قیمت 35 هزار تومان منتشر شده است.
نظر شما