خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در قم، - قاسم ترخان: گريه هم افزايش دهنده است و هم نمايش دهنده؛ هم عاملى براى رشد شناخت و عاطفه و هم حاكى از روح فهیم، لطيف و پرعاطفه است. هر انسانی که عاطفه و نیروی تفکرِ بیشتری داشته باشد از کمال بیشتری برخوردار است و انسان كامل آن انسانى است كه همزمان، تمام ابعاد وجودى‏اش، رشد كرده باشد و از عاطفه و نيروى تفكر و شناخت قوى بهره‏مند باشد.
 
مجالسی که در آن ذکر و یادآوری مصیبت امام حسین (ع) و یاران و عزیزانش باشد، روح انسان را برای پیوند با اهداف آن امام، آماده و اسباب بیداری انسان را فراهم می­کند. انسان برای رسیدن به خدا خلق شده است (ذاریات، 56. انشقاق، 6) و خدا نیز مقصد دوری برای انسان نیست؛ چه این که خود فرمود: «وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَريدِ (ق، 16) ؛ و ما به او از رگ قلبش نزديك­تريم!».
 
با این حال این سؤال در ذهن انسان تداعی می­کند که اگر مقصد نزدیک است؛ چرا انسان­های به مقصد رسیده کم­اند؟ و از این خیل کمتر به وصال یار نائل می­آیند؟، در جواب باید گفت: مسافت اگرچه در سیر الی الله و سفر درونی کوتاه است و مقصد بس نزدیک، اما موانعی در جاده برای رهرو وجود دارد که نمی­گذارد او به مقصد برسد، از این رو ضروری است که سالک به رفع این موانع بپردازد. برخی از این موانع عبارت­اند از:
 
الف. سوار بر مرکبی شده است که به سوی خدا میل و گرایش ندارد (ر.ک: داستان مجنون که می­خواست با شترش به منزل لیلی برود). پیش از آن كه به اجبار در هنگام مرگ انسان را از این مرکب پیاده سازند، او باید با موت اختیاری از این مرکب پیاده شود و با وسیله­ و مرکبی دیگر به سوی مقصد حرکت نماید.
 
ب. چراغ­هایی (چراغ درون و بیرون= راهنمایی­های عقل و انبیای الهی) که در مسیر راه نصب شده بود را با دست خود شکسته و خود را در تاریکی و گمراهی گرفتار کرده است (ر.ک: ابن قولويه قمى، كامل الزيارات، ص228)، که در این صورت حتی اگر مرکب خوبی نیز داشته باشد هر چه بیشتر حرکت ­کند و راه بپیماید، از مقصد دورتر می­شود. بر این اساس؛ ما معتقدیم آنانی که اعمال نیکو حتی عباداتی همانند نماز و حج را بجای می­آورند، اما از ولایت بی­بهره­اند، اگرچه مرکب خوبی دارند، ولی در مسیر درستی حرکت نمی­کنند، و در مقابل، آنانی که در انجام اعمال صالح کوتاهی می­ورزند، اما به ولایت اعتقاد دارند و دلهایشان از محبت اهل­بیت لبریز گشته است، اگرچه از مرکب مناسب بهره­مند نیستند و لنگان لنگان حرکت می­کنند، ولی در مسیر و جاده درستی بسر می­برند و امید است که به مقصد برسند. و این همان بیان دیگرِ اصالت فکر و تقدم اندیشه بر عمل است.
 
ج. انسان جادۀ درست و صحیح برای رسیدن به مقصد را می­شناسد و راه را می‌داند، اما خوابش می­برد و از رفتن باز می­ماند. این را می­دانیم که شرط لازم و اولین قدم در تهذیب نفس و سیر و سلوک بیداری است. بیدار است که خطر را احساس می­کند و از آن می­رهد، اما خوابیده نه می­ایستد و نه می­رود، نه توجهی به نقصان خود دارد و نه نیازی می­بیند که خود را تهذیب نماید، او خطر را احساس نمی­کند در حالی که دشمن خواب ندارد و در کمین است ‏(ص، 82. اعراف، 16)، بنابراین او نباید بایستد و باید حرکت کند و برود. سعدی می‌گوید: «حَرم در پیش و حرامی در پس، اگر رفتی بُردی و اگر خفتی مُردی» گلستان، باب دوم، حکایت 11. پیامبر(ص) فرمود: «النّاس نيام فإذا ماتوا انتبهوا»؛ مَردم همه در خوابند، وقتى مُردند بيدار مى‏شوند (ورام بن ابى فراس، مجموعة ورام، ج1، ص150).
 
پیامبران آمدند تا انسان­ها را از این خواب غفلت، بیدار کنند، پیش از آن كه با مرگ بیدار شوند (مجلسي، محمدباقر، بحارالأنوار، ج‏69، ص59). البته عده­ای آن­قدر خوابشان سنگین است که صدای انبیای الهی نیز نمی‌تواند آنها را بیدار کند(فاطر، 22). باید بدانیم که انجام عبادات الهی و به یاد خدا بودن (طه، 14. احزاب، 41 و 42) از جمله عواملی است که در زدون خواب غفلت نقش اساسی را ایفا می­کند و از سوی دیگر گناه اگرچه از غفلت ناشی می­شود، اما افزایش غفلت و سنگینی خواب را نیز در پی دارد.
 
نتیجۀ این بحث آن شد که انسان باید در صراط مستقیم الهی باشد و از امکاناتی که خداوند در اختیارش قرار داده است؛ مانند ­راهنمایی­های عقل و معصومان(ع) استفاده نماید و با پیاده شدن از مرکب تن و توجه نکردن به خواهش­های نفسانی همراه با یاد خدا و گناه نکردن، موانع سر راه را بردارد. خلاصه این که او باید در کنار محبت ورزیدن به اهل­بیت با عمل به دستورات الهی و انجام اعمال صالح، از عارض شدن خواب غفلت و سنگین شدن آن، جلوگیری نماید تا در راه نماند و قدمی به جلو بردارد.
 
از نظر آموزه‌های دینی اگرچه خواب­آلودگی نمی­تواند مطلوب باشد، اما به هرحال خوابیدن سر راه می­تواند بهتر از خوابیدن با فاصلۀ زیاد از جاده، تلقی گردد. از این رو مولوی می­گوید: خوابناكى ليك هم بر راه خسب / اللَّه اللَّه بر ره الله خسب / تا بود كه سالكى برتو زند / از خيالات نعاست بر كند (مثنوی معنوی، دفتر چهارم ص 697 و 696)
 
راه الله همان ولایت ائمۀ اطهار (ع) است، چنانچه در روایات وارد شده است: «أَنْتُمُ السَّبِيلُ الْأَعْظَمُ وَ الصِّرَاطُ الْأَقْوَم»‏؛ شما ائمه(ع) آن مستقيم‏ترين راه به سوى خدا هستید (شیخ صدوق، عيون أخبار الرضا(ع)، ج‏2، ص274؛ مجلسي، محمدباقر، بحارالأنوار، ج99، ص129).  «نَحْنُ الطَّرِيقُ الْوَاضِحُ وَ الصِّرَاطُ الْمُسْتَقِيمُ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَل‏»؛ ما اهل‌بیت(ع)  راه روشن و صراط مستقيم، به سوى خدا هستيم (ديلمى‏، إرشاد القلوب إلى الصواب، ج‏2، ص418؛ شیخ صدوق‏، كمال الدين و تمام النعمة، ج‏1، ص206).  یا در تفسیر «اهدنا الصراط المستقیم» روایاتی مراد از راه و جادۀ مستقیم الهی را همانا ولایت علی(ع) و سایر ائمۀ(ع) دانسته است (مجلسي، محمدباقر، بحارالأنوار، ج35، ص365 و 372 و 373؛ همان، ج23، ص211). همچنین توجه به روایاتی که در تفسیر «وَ مَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَ الصِّدِّيقِينَ وَ الشُّهَداءِ» وارد شده است، می­تواند اطلاعات مفیدی به خواننده ارائه کند (ابن شهرآشوب مازندرانى، المناقب، ج1، ص283؛ همان، ج3، ص87 و89؛ مجلسي، محمدباقر، بحارالأنوار، ج36، ص347).
 
به هرحال، آن کس که خوابیده، اما در شهادت امام حسین(ع) عزادار است یا با رعایت دقیق پروتکل‌های بهداشتی در مجلس عزای امام شرکت می‌کند مانند آن کسی است که در کنار جاده خوابش برده است، در این کلاس درس ممکن است سالکی نهیبی بر او زند و اسباب بیداریش را فراهم کند. البته با شرایط جدید این امکان فراهم شده است که در مجالس عزا به صورت مجازی هم شرکت کنیم و شرایط جدید نباید ما را از مجلس عزای امام به کلی دور کند.