سردار پاسدار محسن رشید در خانواده‌ای به دنیا آمد که عاشق مرام و مسلک شیخ فضل‌الله نوری بودند و حمایت بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران از شیخ در عمیق‌تر شدن این عشق و علاقه بسیار تأثیرگذار بود. مبارزی که خود را آزاد شده امام خمینی(ره) از زندان دژخیمان پهلوی و نجات یافته از فریب سازمان مجاهدین خلق می‌داند.
با تبریک چهلمین سالگرد دفاع مقدس خدمت شما، لطفاً کمی درباره آثاری که در زمینه دفاع مقدس داشته‌اید بفرمایید تا مخاطبان با فعالیت‌های شما آشنا شوند.
چندین اثر در زمینه دفاع مقدس داشته‌ام که از اواخر سال 1378 به بهره‌برداری رسید، اولین اثر، نبردهای فشرده جنگ ایران و عراق بود و همچنین کتابی که به عنوان کتاب مادر انتشار یافت که مقدمه‌ای برای اطلس‌های راهنما شد و یکی از اطلس‌های راهنما، «دشت آزادگان» است که ساختار کلی دارد و شامل تجاوزات عراق قبل از جنگ و حوادث و عملیات‌ها در آغاز جنگ است و گام سوم شامل عملیات‌های بزرگی است که در این منطقه انجام شده است.
.jpg)
چهارمين مجلد از مجموعه اطلس‌های راهنمای مركز اسناد و تحقيقات دفاع‌مقدس با عنوان «دشت آزادگان در جنگ» در سال 1381 منتشر شده و به مرور به نبردهای صورت گرفته در شهرهای تابع اين منطقه پرداخته است. در 4 فصل اين كتاب وقايع 10 روز اول جنگ تحمیلی عراق علیه ایران و همچنين جغرافيای دشت آزادگان، بحران‌ها و اقدامات خرابكارانه و ايذايی ارتش صدام و دست‌نشاندگان آنها قبل از آغاز رسمی جنگ، به تصوير كشيده شده است.
اين اطلس با تكيه بر 17 عنوان كتاب منتشر شده توسط سپاه، ارتش، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان جغرافيايی نيروهای مسلح و همچنين مدارك موجود در مركز اسناد و تحقيقات دفاع مقدس تهیه شده است.
در واقع مرکز مطالعات که امروزه با عنوان مرکز اسناد و دفاع مقدس نام گذاری شده است، مجموعه‌ای است که هر کتابی که توسط این مرکز تألیف شود، سیر تحقیقاتی گسترده‌ای را طی کرده است و این تحقیقات، فردی نیست.
قطعاً مستندنگاری، ادبیات و انتشار آثار بهترین امکان برای بازتاب مقاومت‌ها در دوران دفاع مقدس است و می‌تواند فرهنگ دفاع مقدس را حفظ و پایش کند، با توجه به این موضوع به نظر شمات شاخص‌ترین آثاری که طی چهل سال در این زمینه تألیف شده چه آثاری هستند؟
اینقدر دامنه حوادث این هشت سال، وسیع است که نمی‌توان گفت کدام آثار جزء بهترین‌ها هستند، اما بدون تعصب، معتقد هستم، بهترین نهادی که راجع به جنگ قلم زده، مرکز اسناد دفاع مقدس است و این ادعا، ادعای صحیحی است و از مجموع فعالیت‌های مرکز اسناد بالاترین تولیدات که جزء اساسی‌ترین‌ها هم محسوب می‌شوند، روزشمارها هستند که تاکنون چندین مجلد از این نوع آثار منتشر شده است.
به نظر شما کتاب‌هایی مثل «دا»، «بابا نظر» و «دشت آزادگان» توانسته‌اند حس و حال جنگ را منتقل کنند؟ چه دلایلی باعث شده استقبال از بعضی کتاب‌ها بیشتر باشد؟
حس و حال جنگ در کتاب‌های مستند، خیلی قابل انتقال نیست، حس و حال جنگ را بیشتر کتاب‌هایی که جنبه ادبی، عاطفی و خاطره‌گویی دارند، منتقل می‌کنند. کتاب‌های مستند، منطق جنگ را منتقل می‌کنند و مرکز اسناد هم هدفش انتقال منطق جنگ است.
نکته دیگر اینکه مخاطبان به تناسب نیاز خود به کتاب مراجعه می‌کنند و چون بشر از عاطفه جدا نیست، لذا کلاً کتاب‌هایی که جنبه خاطره و مستند دارند از تیراژ بالاتری برخوردارند و کتاب‌هایی مانند «روزشمار دفاع مقدس»، کتاب‌های مرجع به شمار می‌آیند و ویژه افرادی هستند که می‌خواهند تحقیق کنند. ویژگی اطلس‌های راهنما این است که متن و تصویر را با هم در اختیار خواننده می‌گذارند به همین منظور کاربرد بسیاری در زمینه‌های گزارشگری و سیاحتی دارند و در این راستا بیشترین خدمت را به اردوهای «راهیان نور» کرده‌اند.
.jpg)
فکر می‌کنید در این سال‌ها چه ظرفیت‌هایی در خصوص دفاع مقدس مورد غفلت قرار گرفته است؟
ظرفیت نگارشی در زمینه دفاع مقدس، خیلی مهم نیست، اما از ظرفیت فضاهای مطالعات آکادمیک که بهره‌برداری تحلیلی و اختصاصی باید داشته باشد خوب استفاده نشده است.
به نظر شما چرا آثار دفاع مقدس در عرصه جهانی ناکام بوده است؟
موضوع اول اینکه حوزه قلم‌فرسایی در این زمینه‌ها همچنان در حال تولد و بلوغ است و هنوز قدرت پیدا نکرده، نکته و دوم اینکه جنس اتفاقاتی که در دفاع مقدس افتاده، جنس خاصی است که همه‌پذیر نیست و نوع جان‌نثاری و ایثارگری که بروز کرده با فرهنگ عمده جهان امروز منطبق نیست و این به معنای ضعف فرهنگ دفاع مقدس نیست، بلکه به این معناست که آنچه در دهه اول انقلاب اسلامی رخ داد از عمق فطرت بشری بروز کرده بود و دنیای امروز با آن فطرت بشری فاصله زیادی دارد، البته چون از نهاد پنهان فطرت بشر بروز کرده طبیعی است که حتماً هر انسانی در برابر آن سر تعظیم فرود می‌آورد، اما متأسفانه دنیایی که با فرهنگ اولیه انقلاب اسلامی سر ستیز دارد، خود مانع از این است که قلمی درباره بلوغ ما در مباحث و سازه‌های فرهنگی نفوذ کند.
نظر شما