کتاب «جامعه‌شناسی مردم‌مدار انتقادی» به تازگی با عنوان فرعی مجموعه مقالات علمی – کاربردی نوشته غفور شیخی توسط نشر حریم دانش راهی بازار نشر شده است؛ کتابی که تشکیل دهنده مجموعه مقالات مولف است. این کتاب جلد چهارم از مجموعه هفت جلدی جامعه‌شناسی مردم‌مدار انتقادی است.
در توضیح گردآورنده کتاب در پشت جلد اثر آمده است: «جامعه‌شناسی مردم‌مدار انتقادی نظریه و مکتب نیست اما در آن نظرورزی و پژوهش می‌شود. روش نیست اما از همه روش‌ها بهره می‌گیرد و فراتر هم می‌رود، متعلق به مکان و زمان خاصی نیست اما می‌تواند روی فرهنگ و مکان خاص بومی‌سازی شود، مرحله‌ای از جامعه‌شناسی نیست اما کرداری است متعهدانه، مشارکتی و دموکراتیک – فن خطابه و سخنوری نیست اما علمی است برای مردم جهت داشتن بینش جامعه‌شناسی نسبت به جامعه و مسائلش - در عوض، جامعه‌شناسی مردم‌مدار انتقادی، بینشی بازاندیشانه است که بر مدار مساله می‌چرخد، دانشی برای مردم و آگاهی‌بخشی منتقدانه به جامعه است نه خوش‌خدمتی به دولت، بازار و گروه‌های ذی نفوذ با منافع خاص _ برای از بین بردن سلسله مراتب، سلطه و حکومت‌پذیر نشدن به نحوی بی‌وقفه خصلت انتقادی نسبت به نیروی سرکوبگر به ویژه دولت و بازار و هم ادراکات عامیانه دارد.
و در بخش دیگر تاکید می‌کند: «هریک از مقالات این کتاب، در مورد بسط و شرح جامعه‌شناسی مردم‌مدار انتقادی نیستند بلکه توسط نگارندگان مقالات سعی شده کاربست و دیدگاه و چهارچوب آن در کارزار و عمل به کار گرفته شوند.»
نقش و عملکرد شهرهای میانه اندام در فرایند توسعه پایدار ناحیه‌ای، برنامه‌ریزی استراتک عوامل اثرگذار بر مدیریت مواد زاید جامد شهری با استفاده از تحلیل SWOT ، بررسی آگاهی، نگرش و عملکرد مردم شهر بوکان در زمینه مدیریت مواد زاید جامد شهری، بررسی رابطه بین سبک زندگی و الگوی اقتصاد مقاومتی، مدیریت ریسک اجتماعی و روحیه کارآفرینی (مطالعه موردی؛ مدیران کارخانجات شهرک صنعتی بوکان، 1390)، امام شافعی، منتقد وحدت‌آفرین، مقایسه اثربخشی روش‌های آموزش محیط زیستی در زمینه رعایت مسائل زیست محیطی بر سطح دانش و مسئولیت‌پذیری کارکنان کارخانه سیمان بوکان، بررسی رابطه بین سبک‌های رهبری با میزان تفکر استراتژیک در مدیران سازمان‌ها، بررسی جامعه‌شناسی تاثیر توسعه اجتماعی بر همگرایی فرهنگی – سیاسی کردها (مطالعه موردی: مناطق کردنشین ایران، عراق و ترکیه در دهه اول هزار سوم)، عوامل موثر بر رفتار وندالیستی در میان دانش‌آموزان مقطع متوسطه شهرستان اهواز و نقش شهرداری‌ها در اقتصاد شهری با تاکید بر مسائل و مشکلات اجتماعی درون شهری ایران عناوین مقالات کتاب است.
نگاهی به برخی مشکلات کتاب
آنچه در برخورد اول مخاطب با کتاب به چشم می‌آید مشکلات ظاهری است؛ متاسفانه جلد اثر از طراحی زیبایی برخوردار نیست و صحافی اثر تا به اندازه‌ای از سطح پایینی برخوردار است که تمام کتاب با یک تورق از هم گسسته می‌شود.
پدیدآور مقالات با این استدلال که می‌خواهد اسنادی را در تایید حرف‌های خود بیاورد، آن قدر مطلب از این و آن نقل می‌کند که فرع بر اصل پیشی می‌گیرد. گاه هم مطالب و مقالات حتی مناسبت مستقیمی با رشته اصلی سخن ندارد؛ بلکه تنها مولف کتاب یا همان گردآورنده مقالات تنها سعی می‌کند اثر خودش را فربه‌تر و به نظر خودش چشمگیرتر نشان دهد. در وهله دوم متاسفانه صفحه‌آرایی کتاب اصلا چشم‌نواز نیست و فونت اعمال شده سلیقه مخاطب را راضی نمی‌کند. به نظر می‌رسد مقالات نگارش شده توسط مولف کتاب پیش از این در نشریات منتشر شده است و صرفا انتشار مجدد آن تنها انتشار یک اثر برای رزومه علمی محسوب می‌شود.
شاید یکی از مهم‌ترین ایرادهای کتاب را در این باید دانست که مولف حتی زحمت تایپ برخی از مقالات را به خود نداده و به انتشار عکس مقالات اکتفا کرده است؛ مقالاتی که با فونت ریز و بسیار ناخوانا منتشر شده است. برای مثال در مقاله «امام شافعی، منتقد وحدت‌آفرین» هیچ وحدت موضوعی با سایر مقالات دیده نمی‌شود. در مقدمه ضعیف این مقاله نوشته شده: «پیامبر اسلام فوت کرده بود. خلفای راشدین یکی پس از دیگری در کشاکش حوادث داخلی تاریخ اسلام و فتوحات و مسائل خارج کشور، موفقیت‌های بزرگی کسب کردند. از اصحاب رسول‌الله هم عده زیادی وفات کردند یا شهید شدند یا بر اثر کهولت سن از کار افتادند. نسل جدید که به حضور پیامبر مشرف نشده بودند و از طرفی عطش فراوانی برای درک و دریافت حقیقت اسلام و ایمان زلال داشتند و از طرف دیگر با مسائل متعدد غیر عرب‌ها در ایران و روم و قبایل آفریقا و ... روبرو می‌شدند و همچنین سربرآوردن عصبیت‌ها و رقابت قوم و قبیله‌ای و برخی عادات و آداب و رسوم عربی و کمبود منابع مکتوب مستند نیز مزید بر کثرت تشتت آراء و اختلاف نظرها شده بود.
دیگر کسی از اصحاب رسول‌الله در قید نمانده بود. تابعین هم پا به سن گذاشته و نسل سوم در راه بود. تابعین تابعین. محافل دینی، مباحث فلسفی، جدال‌های کلامی، پرسش و پاسخ‌های فقهی، جلسات تفسیر و نقل احادیث و ... به شدت و وفور در سراسر بلاد اسلامی از جمله سرزمین حجاز، بصره، کوفه، مصر، و ... می‌خروشید و می‌جوشید.» (ص 94)
با همین چند سطر ابتدایی مقاله، مخاطب درمی‌یابد که نوشته برخلاف عنوان کتاب که تخصصی است مطالب نثری عامیانه دارد که بیشتر به کتاب درسی شباهت دارد تا کتاب تخصصی جامعه‌شناسی. اما مهم‌ترین مشکل کتاب را باید در مشکلات ویرایشی به خصوص رعایت نیم‌فاصله‌ها دید که متاسفانه در هیچ بخش کتاب دیده نمی‌شود و امید است گردآورنده در چاپ دوم کتاب به این موضوع توجه ویژه کند.
عیبش گفتی هنرش نیز بگو
ناگفته نماند در برخی مقالات مانند مدیریت ریسک اجتماعی و روحیه کارآفرینی گردآورنده سعی کرده است تنها به متن کتاب بسنده نکند و با نمودارهایی مخاطب را یاری کرده است.
آیا قرار است همه نویسنده باشند؟
پرسش پایانی اینجاست که آیا قرار است همه نویسنده باشند؟ قطعا برای رسیدن به کمال این فن صرف نظر از تحصیلات عالی، استعداد و تلاش لازم است. بوده‌اند و هستند دانشمندانی که دانش را برای کسب معرفت و کامیابی‌های هستی‌شناسی کسب کردهاند و به تعلیم دیگران و مراوده با اهل علم و دانایی بسنده کردهاند و اگر هم دستی به قلم برده‌اند، برای رضایت خاطر پوینده خویش بوده و آن‌جا که احساس وظیفه کردهاند که حقیقتی را به تحریر درآورند و یا حکمتی را تعلیم دهند به تدوین چند اثر معدود اکتفا کردهاند.
کتاب «جامعه‌شناسی مردم‌مدار انتقادی (مجموعه مقالات علمی - کاربردی» نگارش غفور شیخی به بهای 34 هزار تومان از سوی حریم دانش منتشر شده است.
نظر شما