به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در زنجان، «مریم بیات‌تبار» نویسنده زنجانی متولد سال 1365 کار نوشتن را از سال 1383 آغاز کرده است. «اینجا عقرب دارد»، «چشم‌هایش می‌خندید»، «صرف خون»، «سوفیا»، «پشت تپه‌های ماهور» از جمله کتاب‌هایی است که مریم بیات‌تبار درباره دفاع مقدس نوشته است. وی در سال 1387 با اثر «دعوت» موفق به کسب رتبه دوم در جایزه ادبی یوسف شد. هفته دفاع مقدس فرصتی بود تا با این بانوی زنجانی درباره کم و کیف آثار منتشر شده در حوزه دفاع مقدس و وضعیت نشر به گفت‌وگو بنشینیم.

فعالیت در عرصه نویسندگی را از کی شروع کردید و تاکنون چند کتاب از شما منتشر شده است؟

من از زمان کودکی در کلاس‌های داستان‌نویسی که ازسوی کانون پرورش فکری برگزار می‌شد، شرکت می‌کردم اما فعالیت در عرصه نویسندگی به صورت تخصصی را از سال 1383 شروع کردم. اولین اثر من با عنوان «صرف خون» با موضوع خاطرات محمدحسین تجلی رزمنده دفاع مقدس منتشر شد و این در واقع اولین کار من بود، هرچند که در آن زمان به شکل آماتور نوشته شده است. به‌غیر از این کتاب آثار دیگری همچون «اینجا عقرب دارد»، «چشم‌هایش می‌خندید»، «صرف خون»، «سوفیا»، «پشت تپه‌های ماهور»، «از دل آتش تا آلمان»، «وقتی هواپیما شدیم» را نیز نگارش کرده‌ام که موضوع محوری اکثر آنها دفاع مقدس است.

آخرین کتابی که نوشتید، در چه حوزه‌ای بوده و چقدر زمان برای نگارش آن صرف کردید؟

آخرین کتابم که رونمایی شد، «سوفیا» است که شامل مجموعه داستان‌های موضوعی دفاع مقدس است. کتاب سوفیا شامل 11 داستان موضوعی درباره دفاع مقدس است که اغلب نویسندگان زنجانی هم در آن مشارکت کرده‌اند، اما کار گردآوری کتاب را من انجام داده‌ام. خوشبختانه کتاب سوفیا پس از چاپ استقبال زیادی داشت و حتی به عنوان کتاب ملی سال 1398 هم انتخاب شد.

با توجه به اینکه شما بیشتر در حوزه دفاع مقدس فعالیت دارید، فکر می‌کنید آثار چاپ شده چقدر توانسته است، خاطرات و روایات آن زمان را بازگو کند؟

در زمان نگارش کتاب نویسنده همه تلاش خود را می‌کند که کتاب نگارش شده بالاترین سطح بازخورد را داشته باشد، اما در عمل این اتفاق رخ نمی‌دهد. بسیاری از کتاب‌های دفاع مقدس فقط در سطح استان معرفی و در سطح ملی توزیع نمی‌شود، حتی آخرین اثر چاپ شده از من، به خاطر شرایط کرونایی نقد نشده و در واقع هیچ معرفی درباره این کتاب صورت نگرفته است. موضوع تاسف‌بار دیگر نیز این است که برخی کتاب‌های چاپ شده حتی در قفسه‌های کتابخانه‌های عمومی جای نمی‌گیرد تا جذب مخاطب کند، پس با چنین شرایطی نمی‌توانیم انتظار بازخورد را داشته باشیم.

به نظر شما از نظر کیفی، آثار مقبولیت لازم را از سوی مخاطب داشته است؟

فکر نمی‌کنم، هرچند که افزایش آثار چاپ شده در زمینه دفاع مقدس طی دهه 80 و 90 قابل تحسین است، اما آنچه که مسلم است، اینکه کمیت جای کیفیت را گرفته است. درواقع می‌توان گفت، عجله‌ای نوشتن کتاب و عدم توجه به محتوای آن و عدم رعایت نص صحیح اصول داستان‌نویسی موجب شده است که کتاب‌های این حوزه مشتریان خود را از دست بدهند. البته مبلغ پایین دستمزد برای نگارش کتاب نیز موجب شده است که گاه نویسندگان اصلا به این سمت نروند و در صورت نگارش نیز کیفیت آن تنزل پیدا کند.

به نظر شما کتاب‌های موضوعی، چقدر توانسته است، تصویر روشنی از دفاع مقدس را ارائه دهد؟

هیچوقت یک کتاب نمی‌تواند، دقیقا آن چیزی را که در دفاع مقدس اتفاق افتاده را تشریح کند، چون به عقیده من هرکدام از کتاب‌های چاپ شده در این حوزه در واقع پازل‌های جنگ هستند تا تصویرهای ذهنی مخاطبان درباره جنگ روشن شود.

درباره تاثیر کتاب‌‎های دفاع مقدس بر نسل کودک و نوجوان بفرمایید؟

شاید به خاطر موضوع خاصی که کتاب‌های دفاع مقدس دارند، نسل جدید علاقه چندانی به شناخت این حوزه ندارند، البته این موضوع فقط به بحث علاقه محدود نبوده و به نظرم ضعیف کار کردن در این حوزه نیز موجب عدم استقبال مخاطبان نوجوان شده است.

برخی معتقدند تاریخ شفاهی بهتر از داستان‌نویسی است، نظر شما در این باره چیست؟

من به عنوان نویسنده دفاع مقدس و حتی سایر حوزه‌ها، نمی‌توانم ارتباط چندانی با تاریخ شفاهی بگیرم، هرچند که برخی معتقدند، تاریخ شفاهی موضوعات را دقیقا بازگو می‌‎کند اما به نظر من مخاطب امروز نیاز دارد که کار از یکسری فیلترها رد شود. از طرفی خوانش تاریخ شفاهی سخت است و خود من به عنوان نویسنده فقط یک کتاب در این زمینه مطالعه کرده‌ام. به نظر من داشتن هدف در نگارش هر مهمتر از سبک کاری است، نویسنده در ابتدا باید اهداف خود از نوشتن کتاب را مشخص کند که کتاب مدنظر زندگینامه است یا تاریخ شفاهی یا اینکه بررسی زندگی شهید از بعدهای مختلف زوایای زندگی و حضورش در دوران دفاع مقدس است. در واقع تعیین اهداف نوشتن به نویسنده سمت و سو می‌دهد که نوشته خود را از ابتدا چگونه شروع کند و چه مطالبی را حذف و یا بر روی چه مطالبی بیشتر تکیه کند. مرحله بعد، از طریق مطالعه مهارت کسب می‌شود و این نکته حایز اهمیت است که یک داستان‌نویس باید برای کسب مهارت بیشتر در دوره‎های آموزشی شرکت داشته باشد.

 به نظر شما برگزاری کلاس‌های آموزشی در افزایش کیفیت این آثار موثر است؟

قطعا برگزاری دوره‌های آموزشی در تقویت مهارت‌های نویسندگان موثر است، چه بسا که بیشتر افراد در زمان نوجوانی به نوشتن علاقه‌مند می‌شوند، اما به علت اینکه میزان مطالعه آن‎ها خیلی کم است، در نتیجه ذوق و استعداد نوجوانی خود را به مرور زمان از دست می‌دهند. اما آموزش داستان‎نویسی به این منظور است که فرد با ملاحظه ذوق و استعداد نویسندگی در خود با حضور در کلاس‎های آموزشی بتواند فنون داستان‏نویسی را در خود تقویت کند و تفاوت اصلی آن با روزنامه‏نگاری و خاطره‎نویسی این نکته است که روزنامه‎نگاری و خاطره‎نویسی با کسب مهارت به دست می‌آید. در حال حاضر نیز نویسندگان جوان خوبی از استان زنجان در عرصه داستان‌نویسی به ویژه حوزه دفاع مقدس دارند که با حمایت از آنها می‌توان درخشش خوبی در این حوزه داشت.