«جبار رحمانی» در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) در پاسخ به این پرسش که چگونه می‌توان آثار پژوهشی مرتبط با اربعین حسینی را در جامعه معرفی کرد و از این گذرگاه شناخت علمی به این پدیده را در جامعه ایجاد کنیم، اظهار کرد: اساسا از آنجایی که اربعین در فضای مذهبی-آیینی مطرح می‌شود و عموم افراد از این پدیده تجربه آیینی دارند در نتیجه شناخت شان از این رویداد در همین تجربه سطح اولی متبلور می‌شود.

این پژوهشگر اظهار کرد: کار علمی در این عرصه، افراد را از این تجربه‌های سطح اول فراتر می‌برد و در واقع نوعی بازاندیشی و تحمل مضاعف از آن پدیده تجربی را برایشان به ارمغان می‌آورد، از سوی دیگر وقتی چنین شناختی ایجاد می‌شود فرد می‌تواند به درستی درک کند که یک پدیده چه ویژگی‌هایی دارد و چه تاثیری را در زندگی می‌گذارد.

وی افزود: اربعین از موضوعات مهم در زندگی انسان شیعی معاصر بوده و در دهه اخیر به شدت در زندگی مذهبی شیعیان برجسته شده است، به گونه‌ای که حتی برای برخی از خود واقعه عاشورا پر رنگ تر شده است هرچند که این تعبیر استعاری است اما باید حواسمان باشد؛ در چنین فضایی طبیعتا آثار پژوهشی به ما این امکان را می‌دهد که با روش‌های علمی و عقلانی درک بهتری از این پدیده که در جامعه شیعی فراگیر شده است به دست بیاوریم، از این رهگذر می‌توانیم آثار و تبعات این پدیده، برکات و حتی آسیب‌های ناخواسته‌اش را برای زندگی بررسی کنیم، چراکه وقتی پدیده‌ای فراگیر شود آغشته به خلقیات و منویات و رفتارهای انسانی خواهد شد.

رحمانی افزود: به بیان دیگر هیچ پدیده‌ای در جهان انسانی ضرورت ذاتی ندارد، اهمیت هر پدیده‌ای اعم از آیین مذهبی نظیر اربعین حسینی، یک تکنولوژی، یا رسانه بستگی به نقشی دارد که در زندگی انسانی ایفا می‌کند. بنابراین تحلیل‌های علمی جایگاه هرکدام از این پدیده‌ها را مشخص می‌کند.

وی در بخش دیگری از مباحث خود اظهار کرد: زمانی که یک محقق مسلمان در جامعه اسلامی شروع به کار روی یک پدیده می‌کند با یک پارادوکس مواجه می‌شود، از یک سو می‌خواهد با نگاه ایمانی کار کند و خودش یک رابطه عاطفی با آن دارد و از سوی دیگر می‌خواهد وارد منطق علمی و آسیب شناسی شود، در سطح اول شاید این تناقض اندکی آزار دهنده است اما واقعیت آن است که وقتی پدیده‌ای را بشناسیم می‌توانیم نگاهی متفاوت و آگاهانه به آن داشته باشیم.

عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تصرریح کرد: خوبی تحقیقات علمی از سوی کسانی که خودشان به چنین جامعه‌ای تعلق دارند آن است که دیگر کسی نمی‌تواند محقق را متهم به این کند که او مساله را نفهمیده یا درک نکرده است، ایمان محقق به پدیده مورد مطالعه‌اش، هرچند که گاهی مانع فهم عمیق او می‌شود اما اگر درک شود منجر به درک گسترده و عمیق خواهد شد.

رحمانی با اشاره به برخی نویسندگانی که در عرصه اربعین دست به قلم بوده و آثار علمی را نوشتند، افزود: چه آثاری که در حوزه داستان نویسی بودند، چه نوشتاری که حاصل تحقیق بوده است کارهای قابل تاملی هستند، شخصا کارهای محمدرضا جوادی یگانه، در پاره از موارد مسعود معینی پور را معرفی می‌کنم، اما به طور کلی اگر کسی بخواهد از روی مطالعه نسبت به یک پدیده شناخت پیدا کند نباید خود را محدود به حوزه مطالعاتی خاصی کد، بلکه باید در عرصه‌های مختلف فارغ از مطالعات اجتماعی ورود یابد.