به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، هر چند که موعودگرایی و اعتقاد به مهدویت در تمام ادیان ابراهیمی و غیرابراهیمی و اندیشه‌های تمامی فرق و نحل وجود داشته و دارد، اما مانند بسیاری دیگر از آموزه‌های وحیانی در معرض آسیب‌ها و انحرافاتی نیز بوده است؛ کم نبوده‌اند افرادی که مدعی ارتباط با امام زمان(عج) بوده و یا حتی پا را از این فراتر گذاشته و خود را نماینده حضرت در بین مردم یا حتی صاحب‌الزمان معرفی کرده‌اند. در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی مهدوی‌راد، نویسنده و قرآن‌پژوه، به بهانه آغاز ولایت امام زمان(عج) آثار ارائه شده در حوزه مهدویت را مورد بررسی قرار داده‌ایم. آنچه در زیر می‌خوانید بخشی از این گفت‌وگو است.
با توجه به اینکه در ادبیات دینی کسب معرفت نسبت به امام زمان(عج) بسیار مورد تأکید قرار گرفته و کتاب همواره یکی از راه‌های کسب معرفت نسبت به ائمه(ع) بوده است، نظر شما در رابطه با تألیفاتی که در این زمینه انجام شده چیست؟ چه کتاب‌هایی را برای مطالعه معرفی می‌کنید؟
جریان مهدویت، یک جریان عام است، یعنی در تمام ادیان موضوعی به نام منجی در آخرالزمان مطرح است، لذا در اسلام هم این اندیشه وجود دارد، البته حد و حدودش فرق دارد. آثار نگاشته شده درباره مهدویت و مسائل مربوط به امام زمان(عج) بسیار است. برخی کتاب‌ها حالت تخصصی و برخی حالت عمومی دارد. موضوعات عام‌تر در مسئله مهدویت با عنوان آینده‌پژوهی و بحث‌های مرتبط با امام زمان(عج) و مسائل مربوط به جریان مهدویت اخیراً مورد توجه قرار گرفته است.
در میان آثار تخصصی‌تر مثلاً مجموعه موسوعه امام مهدی(عج) اثر مرحوم شهید سید محمد صدر که بخشی از آن هم ترجمه شده کار مهم، تخصصی و سنگین است. اما کسانی که می‌خواهند به صورت غیر تخصصی به این موضوع بپردازند، می‌توانند معجم موسوعه حضرت مهدی(عج) را مورد مطالعه قرار دهند. چون معجم الحادیث امام مهدی(عج) که شامل هفت جلد بوده به همت حجت‌الاسلام شیخ علی کورانی به صورت موضوعی مرتب شده و جستجوگران می‌توانند موضوعات مربوط به امام زمان(عج) از جمله انتظار، غیبت و ... را در آن کتاب ببینند.
برای مطالعات عام حتی برای اهل تحقیق و هم برای کسانی که دنبال مطالب مفید و هم برای دانشجویان و کسانی که در حد لیسانس هستند، هنوز هم یکی از بهترین کتاب‌ها برای مطالعه درباره امام زمان(عج)، کتاب «خورشید مغرب» است که به قلم محقق توانمند، استاد محمدرضا حکیمی نگاشته و بارها چاپ شده است. این کتاب هم از نثر بسیار فاخری برخوردار است و هم موضوعات مربوط به امام زمان(عج) را به درستی تحلیل کرده و هم در رابطه با بحث منتظران به بررسی ویژگی افراد در حال انتظار پرداخته که باید چه ویژگی‌هایی داشته باشند.
«تاریخ عصر غیبت» نیز که ترجمه بخشی از کتاب موسوعه امام مهدی(عج) است، کتاب قابل توجهی است و بخش معارف دانشگاه‌ها هم که سیره ائمه(ع) را نوشته‌اند، کتاب‌های مستقلی درباره حضرت مهدی(عج) دارند که مفید هستند، چون این موضوع از جمله موضوعات اساسی همه فرهنگ‌هاست و در مذهب شیعه بسیار حساس است، آثار نوشتنی و خواندنی در این زمینه بسیار زیاد است و جلد 13 بحارالانوار درباره حضرت مهدی(عج) است که مرحوم دوانی آن را ترجمه کردند و با یک مقدمه در حد کتاب (حدود 200 صفحه) با پاورقی‌های مفصل به چاپ رساندند و این کتاب هم برای کسانی که می‌خواهند در این رابطه تحقیق کنند، بسیار مهم است.
همواره یکی از سؤالات که درباره موعود مطرح می‌شود این است که چگونه زنده ماندن امام زمان(عج) تا کنون ادامه دارد؟
در بین آثاری که در این زمینه تحقیق و نوشته شده از دو سو به این سؤال پاسخ داده‌اند، یکی اینکه گفته‌اند اصل در انسان حیات است و انسان وقتی به دنیا می‌آید اقتضای زنده بودن و زندگی کردن را دارد، اگر آفت‌هایی بر این مقتضیات زندگی وارد نشود، ائمه، پیامبران و افراد زیادی در طول تاریخ بوده‌اند که عمر طولانی داشته‌اند، مثلاً حضرت نوح(ع) به صراحت قرآن، 950 سال در میان مردم حضور داشتند و آنها را به سوی حق و حقیقت دعوت می‌کردند و مردم هم خیلی پاسخ خوبی ندادند. در کتاب‌هایی با عنوان «المعمرین» از افرادی یاد شده که عمرشان از محدوده عادی یعنی بالای 100 سال گذشته، مثلاً آورده‌اند که سلمان یا جابربن عبدالله انصاری عمر طولانی داشته‌اند.
در این زمینه یک پاسخ این است که می‌گویند اگر جسم انسان به خوبی حراست بشود و آسیب نبیند، زمینه طول عمر را دارد، لذا اقتضای حیات مسئله‌ای ندارد. مورد دیگر اینکه عواملی برای ارتقای عمر و نگهداشتن جسم وجود دارد، مانند روح که والاست و می‌ماند، حال اگر کسی معتقد باشد که امام زمان(عج) از همه دانش‌ها آگاهی دارد و می‌تواند آنها را بکار گیرد به زنده ماندن امام زمان(عج) تاکنون نیز اعتقاد خواهد داشت. این‌ها مسائل طبیعی است، ولی قطعاً دست قدرت الهی و حفظ و حراست خداوند برای اینکه این امانت بماند و زمین را پر از عدل و داد کند وجود دارد. در بخشی از کتاب «خورشید مغرب» به بحث راز طولانی بودن عمر امام زمان(عج) پرداخته شده است.
آیا ایجاد حکومت اسلامی و حرکت‌های اصلاحی با اعتقاد به ظهور امام مهدی(عج) سازگار است؟
حتماً سازگار است. استاد حکیمی در بخشی از کتاب «خورشید مغرب» که اولین بار چاپ شد، آورده است که «جامعه‌ای که در پی مصلح هستند، خودشان باید صالح باشند». اینکه جامعه اسلامی به صورت کلان معتقد است که آن جامعه پاک و عادل خواهد بود، قاعدتاً باید این مسیر را داشته باشد در غیر این صورت محال است یک دفعه حکومتی آنچنانی ایجاد شود، لذا در تمام اندیشه‌ها این است که در آستانه ظهور، زمینه‌هایی فراهم می‌شود و اگر تحقیق کنید می‌بینید که مهدی‌های دروغین هم برای همین می‌آیند، چون ادعا می‌کنند، زمینه‌ساز ظهور هستند و بعد ادعای مهدویت می‌کنند. روایاتی داریم که در آستانه ظهور ملت‌ها و جریان‌هایی که در پی صلح و عدالت هستند، تشکیل می‌شوند، همین باعث شده بود بسیاری در دوره صفویه، مشروطیت و ... تصور می‌کردند، این حکومت‌ها همان‌هایی هستند که در روایات آمده است.
به همین جهت است که در روایات هم بر ضرورت صالح بودن تأکید شده و هم بر منتظر بودن جامعه تأکید دارد. یکی از شکوهمندترین بخش‌های روایات ما همین روایاتی است که از منتظران چهره‌نمایی می‌کند که منتظران باید اهل تقوا و جهادکننده در راه حق باشند. اگر جریان حرکت‌های اجتماعی را تحلیل کنید، یکی از مفاهیمی که قبل از انقلاب به درستی در جهت مبارزه با ستم بر آن تکیه می‌شد، مفهوم انتظار بود.
به نظر شما در جامعه ایران چقدر در شناسایی و معرفی نشانه‌های عصر ظهور در میان عامه مردم کار شده است؟
ادعای ما این است که دین برنامه سلوک فردی و اجتماعی است و اگر این گونه هست حضرت مهدی(عج) قاعدتاً در پی ایجاد حاکمیتی است که انسان در آنجا کرامتش حفظ شود و اگر انسان نیازمند باشد، کرامتش حفظ نمی‌شود. اگر ما بخواهیم که به درستی درباره آنچه که مربوط به انتظار و منتظران است برای مردم سخن بگوییم، این است که بگوییم جامعه منتظر باید جامعه‌ای باشد که روی پای خود بایستد. ما معمولاً بین افراط و تفریط درگیر هستیم. گاهی آن را خیلی مولایی می‌کنیم و گاهی هم می‌گویند دین به دنیا چه کار دارد، در حالی که دین خواهان زیست مؤمنانه است و این نوع زیستی است که در آن علم، آگاهی، معرفت، تدین و تعهد وجود دارد. اگر می‌خواهیم منتظران خوبی تربیت کنیم مبلغان باید به این سو حرکت کنند.
یکشنبه ۴ آبان ۱۳۹۹ - ۰۹:۱۳
نظر شما