آسیابانی سخنانش را این چنین آغاز کرد و گفت: اشتراکات بسیار زیادی در میان ادیان گوناگون وجود دارد و موارد اختلافی بیشتر در حوزه کلام است که آن هم از طریق گفت‌وگو قابل حل است. در چند سال اخیر تعداد کتاب‌هایی که درباره گفت‌وگو منتشر شده به تعداد انگشتان دست نمی‌رسد. حجت‌الاسلام اردکانی مقاله مهمی درباره اخلاق مخالفت نوشته که بسیار تأثیرگذار بوده است.
اردکانی نیز با اشاره به مقاله‌ای که در این زمینه نوشته گفت: هنگامی که ما سخن از همگرایی می‌کنیم مهم‌ترین نکته این است که باید واقعیت‌ها را ببینیم. در این موضوع دو مسأله بسیار مهم است سیاست کتمان و پنهان‌کاری و سیاست انکار. هنگامی که سخن از اختلافات دینی مطرح می‌شود اجازه نمی‌دهیم اختلافات دیده شود و هنگامی که این سخن‌ها پراکنده شدند آن‌ها را انکار می‌کنیم اما در دنیای امروز که روز به روز فضاها شفاف‌تر می‌شوند راه به جایی نمی‌بریم.
وی سپس به چهار نکته میان‌دینی اشاره کرده و گفت: نکته اول این که ما واقعیتی به نام اختلافات گسترده میان‌دینی داریم و این اختلافات بسیار زیاد هستند و نتیجه همان تفکیر است. دوم اینکه اختلافات به صورت نگران‌کننده درآمده است و به تبعات و پیامدها نمی‌توانیم پایبند باشیم گاهی این اختلافات به خشونت کشیده می‌شود. سوم اینکه امکان برطرف شدن این اختلافات در کوتاه‌مدت وجود ندارد و نکته پایانی بعضی از دینداران هویت خود را در استمرار این اختلافات می‌بینند و این مسأله بسیار دردناک است.
اردکانی ادامه داد: این چهار نکته باعث شده در فضای گفت‌وگوی دینی و میان‌دینی بی‌اخلاقی رواج پیدا کند. آنچه نگران‌کننده است این است که این بی‌اخلاقی مشروعیت پیدا می‌کند. بی‌اخلاقی و بی‌اخلاقی نهادینه شده در فضای دینی به دو شکل خود را نشان می‌دهد: نخست اینکه مومنان به یکدیگر دشنام ندهند و در روایات بسیار داریم که به مومن توهین نشود. ولی هرکسی که مومن نیست. شکل دوم بی‌اخلاقی‌ای که ما می‌گوییم این است که غیبت بد است اما اگر مصلحت مهمی وجود داشته باشد می‌تواند به این عمل زشت روی آورد.
اردکانی افزود: سنت دینی ما در تعارض است کسی که با گناه پیروز شده در واقع شکست خورده است. ما باید واقعیتی به نام اختلافات مذهبی را به رسمیت می‌شناسیم و در دل اختلافات فرهنگی مخالفت کردن، باید اخلاق را بیاموزیم. قاعده طلایی در این زمینه وجود دارد که هرگاه خواستیم به این مسأله اقدام کنیم به این نکته بیندیشیم که آیا می‌پسندیم که این اقدام علیه ما صورت گیرد.
وی سپس به 10 فرمان اخلاقی اشاره کرد و گفت: 10 فرمان اخلاقی وجود دارد که اگر به آن پایبند باشیم می‌توانیم در گفت‌وگوهایمان تاثیرگذار باشیم.
یک: بکوشیم تصویر درست از اندیشه مخالفان به دست بدهیم که اگر این کار را انجام ندهیم به لحاظ اخلاقی خطاست و به لحاظ علمی نیز ناکارآمد است.
دوم: در تمام رفتارها و سخنان نوشتار اصلی مبنی بر صحت را رعایت کنید، اگر سخنی از کسی شنیدید کمال صحت و درستی را بینید.
سوم: بر یکدیگر نام‌های زشت به کار نبرید. برچسب نزنید و بدنامی نکنید. همچنین تحقیر و مسخره‌کردن نیز جایز نیست.
چهارم: یکدیگر را قالب‌بندی نکنید. ذهن ما به این مسأله عادت دارد که آدم‌ها را قالب‌بندی کنیم. ابراهيم بن موسى الشاطبي که در قرن هشتم می‌زیسته در کتاب «الموافقات» بر این باور بوده است که در زمانه‌ای زندگی می‌کنیم که اگر هر حرفی بزنیم آن را در یک قالب می‌گنجانند.
پنجم: یاد بگیریم استوار و دانسته سخن بگوییم و مستند و مستدل کلام‌مان را مطرح کنیم و هرچه می‌گوییم در فضای عمومی مستند باشد زیرا بسیاری از حرف‌هایی که از اهل سنت می‌شنویم بی‌پایه و بی‌اساس است.
ششم: متون کهن را به سود منافع مذهبی و فقهی تغییر ندهیم و آن را دستکاری نکنیم. تصحیح متون افزون بر دستکاری‌شدن است. برخی از متونی که اکنون تصحیح و منتشر می‌شود به گونه‌ای است که نمی‌توان به آن استناد کرد.
هفتم: در گفت‌وگوی میان‌دینی و اخلاق مخالفت باید به منابعی استناد کنیم که دو طرف آن را قبول داشته باشند و این مسأله را در بحث‌های میان‌دینی فراموش نکنیم.
هشتم: در گفت‌وگو به میزانی که اهمیت دارد و ما هیجان‌زده می‌شویم به پای معتقدات خشمگین نشویم زیرا همه این‌ها مغایر اخلاق گفت‌وگو و مخالفت است که باید در این مسأله دلایل قوی داشته باشیم نه اینکه رگ گردن‌مان قوی‌تر باشد. انسان توانمند آرام سخن می‌گوید و برای دفاع از حقیقت پا بر روی اخلاقیات نمی‌گذارد.
نهم: هرگاه خطا کردیم و خطای ما آشکار شد نگران نباشیم و تصور نکنیم که حقیقتی از بین رفته است ما می‌توانیم قدرتمندانه سخن بگوییم بی‌آنکه چیزی را از کف بدهیم. نباید اشتباهی را با اشتباه دیگر جبران کنیم و باید حق را بپذیریم.
دهم: فحاشی و بد دهنی نکنیم. زبان ما روز به روز آلوده‌تر می‌شود و تحقیر کردن جز اخلاق اسلامی نیست.
وی در پایان سخنانش گفت: اختلاف در گفت‌وگو زاده ستیزه‌گویی و حق‌ستیزی است اما بنیاد دین‌ورزی اخلاقیات است. زیرا پیام و هدف پیامبر ساختن یک جامعه اخلاقی است و ما باید در گفت‌وگوهایمان بیشتر تجدید نظر کنیم. برخی با این اختلافات می‌خواهند آسیب برسانند و برخی می‌گویند هرچه شقاق بیشتر باشد بیشتر می‌توانیم بر دین‌مان استوار باشیم.
نظر شما