به‌گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در آذربایجان‌شرقی، بیست و هشتمین دوره هفته کتاب که از ۲۴ آبان و با شعار «دانایی؛ مانایی» آغاز شده است، به روزهای پایانی خود نزدیک می‌شود. اما اینکه ارگان‌های متولی حوزه کتاب و کتابخوانی، چه اقداماتی برای کاستن از مشکلات حوزه کتاب و افزایش سرانه مطالعه انجام داده‌اند، پرسشی است که همواره مطرح است. به همین بهانه با حجت‌الاسلام و المسلمین احمد حمیدی، معاون فرهنگی شهردار و رئیس سازمان فرهنگی، اجتماعی، ورزشی شهرداری تبریز به عنوان یکی از نهادهای فرهنگی شهر که فعالیت در حوزه کتاب هم از وظایف آن است، گفت‌وگو نشستیم که در ادامه از نظر مخاطبان می‌گذرد.
 
آیا سازمان فرهنگی، اجتماعی، ورزشی شهرداری تبریز در سال 99 نگاه متفاوتی به حوزه کتاب داشته است یا خیر؟
 
ابتدا باید از مقوله نامگذاری سال 99 توسط مقام معظم رهبری آغاز کنم. ایشان امسال را سال جهش تولید نامیدند. لذا ما در برنامه ریزی‌های خود در حوزه فرهنگ جهش در گسترش فرهنگ مطالعه و ارتقاء سرانه کتابخوانی را در اولویت قرار دادیم. اصولا معتقدیم فرهنگ زیربنای توسعه است و هر گونه حرکت برای توسعه بدون نهادینه شدن فرهنگ مرتبط با آن عقیم خواهد ماند. خصوصا این مساله در مورد فرهنگ عمومی جامعه و رشد و پیشرفت کشور بسیار حساس و زیربنائی است.

از این منظر کتاب و کتابخوانی ریشه توسعه یک جامعه است. لذا ما نیز مقوله کتاب را در صدر برنامه‌های فرهنگی در معاونت و سازمان قرار دادیم و تمام همت خود را برای تحقق آن به‌کار گرفتیم که خوشبختانه با همراهی شهروندان عزیز و فهیم تبریزی نیز تا کنون در این امر موفق بوده‌ایم و برنامه‌های متنوعی در این حوزه برگزار کردیم که نتایج مطلوبی نیز حاصل شده است و سعی داریم این روند را تا پایان سال ادامه دهیم.
 
چه برنامه‌هایی در حوزه کتاب در 6 ماهه اول سال توسط این سازمان انجام شده است؟‌

خوشبختانه امسال با دستی پر در حوزه کتاب در خدمت شهروندان عزیز بودیم. لازم است قبل از اینکه این برنامه‌ها را تشریح کنم، تشکر ویژه‌ای از همه شهروندان گرامی داشته باشم که با همراهی و استقبال بی‌نظیر خود، ما را برای پیگیری هرچه بیشتر چنین حرکاتی تشویق کردند. همچنین لازم می‌دانم از حمایت‌های بی‌دریغ شورای اسلامی شهر و کمیسیون فرهنگی شورا که حقیقتا دغدغه گسترش فرهنگ مطالعه را دارند نیز تشکر و قدردانی کنم.

ما کتاب و کتابخوانی را در سال 99 سرلوحه کارهای فرهنگی خود قرار دادیم. برای عملیاتی شدن برنامه‌ها نیز بودجه حوزه معاونت فرهنگی و سازمان را نیز متناسب با این حوزه و با رویکرد برنامه‌های کتاب محور سازماندهی کردیم. به عبارت بهتر جهش تولید در حوزه فرهنگ را با رویکرد تولید فکر از طریق گسترش فرهنگ مطالعه و نهادینه کردن آن دنبال کردیم.

سال 99 یک سال استثنائی از جهت شرایط بهداشتی به دلیل شیوع بیماری کووید 19 بود. لذا اولین برنامه‌ای که در این حوزه طراحی و اجرا کردیم مسابقه بزرگ «در خانه بمانیم و در خانه بخوانیم» بود که در حقیقت فرصتی برای مطالعه در ایام خانه‌نشینی کرونا بود. به دلیل شرایط خاص کاهش تماس‌های اجتماعی تمام مراحل این مسابقه را در فضای مجازی پیش بردیم، به این صورت که مراحل ثبت نام، دانلود کتاب‌ها و آزمون و حتی مراسم قرعه‌کشی و اعلام برندگان تماما در فضای مجازی انجام شد. این مسابقه در فصل بهار و با رویکرد ویژه ماه مبارک رمضان برگزار شد.

در گام بعدی برای فصل تابستان و با رویکرد روز تبریز و عید سعید غدیر خم، دومین مسابقه «در خانه بخوانیم و در خانه بخوانیم» را برگزار کردیم و هم اکنون نیز در حال برگزاری سومین دوره مسابقات کتابخوانی در خانه بخوانیم در فصل پاییز و با  رویکرد تکریم  مقام و شان رسول مکرم اسلام (ص) هستیم. متاسفانه چشم نابینای استکبار در هفته‌های گذشته به ساحت پیامبر عزیز اسلام جسارت کرد که به منظور تقبیح این کار رویکرد مسابقه اخیر را تکریم منزلت حضرت رسول (ص) قرار دادیم.

در کل ما در هرفصل تا آخر امسال مسابقات «در خانه بمانیم و در خانه بخوانیم» را که با اقبال بسیار خوب شهروندان مواجه شده است، برگزار می‌کنیم. همچنین ما برنامه‌های حمایتی حوزه کتاب را در حوزه‌های تخصصی نیز پیش می‌بریم. برنامه «یک ماه، یک کتاب» به این هدف اختصاص دارد که طی آن هر ماه یک کتاب با عنوان تخصصی مورد بحث و مداقه اهالی فن و متخصصین آن حوزه قرار می‌گیرد. این هفته نیز به‌دلیل شرایط ویژه بهداشتی این جلسه به صورت وبینار برگزار خواهد شد.
 
رویدادهای مناسبتی نیز بخش دیگری از برنامه‌های حوزه کتاب است که تاکنون با موفقیت آن‌ها را به انجام رساندیم. مسابقه کتابخوانی خطبه غدیر که به مناسبت عید سعید غدیر خم و عید ولایت برگزار کردیم، تجلیل از سفیران کتاب و نیز معرفی کتاب‌های موضوعی متناسب با رویدادهای روز، همچون کتاب‌های ویژه دفاع مقدس یا کتاب‌های مرتبط با حماسه حسینی  که در رسانه‌های معاونت فرهنگی و سازمان بازتاب داده می‌شوند از جمله این کارهاست.

در بخش حمایتی و پشتیبانی هم خوشبختانه کارهای خوبی تاکنون انجام گرفته است. مسابقه «یار خوش بیان» که ویژه کودکان طراحی شده و با هدف پشتیبانی کودکان برای انس گرفتن با کتاب صورت گرفته و همچنین مشارکت با بنیاد غدیر و خریدهای حمایتی از آن از جمله تهیه کتاب‌های نهج البلاغه و آثار الشیعه در این راستا انجام شده است.

ما در ادامه امور توسعه‌ای و حمایت از اهالی قلم و نویسندگان و ناشران، اجرای پنجمین جشنواره کتاب سال تبریز را نیز در دستور کار داریم که امور اجرائی آن را با اهتمام ویژه‌ای پیگیری می‌کنیم. لیکن به دلیل شیوع بیماری کرونا منتظر با ثبات شدن اوضاع برای هرچه باشکوه‌تر برگزار شدن این جشنواره هستیم.
 
اخیرا افتتاح ایستگاه‌های کتاب در مجموعه‌های مسکونی خبرساز شد. لطفا در مورد این طرح سازمان توضیح بدهید.
 
بله. ما در بخش دیگری از برنامه‌های توسعه فرهنگ کتابخوانی تسهیل دسترسی رایگان به کتاب و همچنین ورود آسان کتاب به منازل را در دستور کار قرار دادیم که حاصل آن برنامه «ایستگاه کتاب» بود. خوشبختانه با حمایت‌های شورای شهر و شهردار تبریز توانستیم تعداد 50 ایستگاه کتاب را تهیه کنیم که به تدریج با مشارکت و همکاری شهرداری‌های مناطق در مجتمع‌های آپارتمانی نصب می‌شود تا ساکنین این مجتمع‌ها به‌صورت رایگان از کتاب‌های این ایستگاه‌ها بهره‌مند شوند. پیداست که به دلیل شرایط سخت اقتصادی و افزایش قیمت کتاب تهیه آن برای خانواده‌ها تا حدودی دشوار شده است، بنابراین برنامه ما در این جهت حمایت و پشتیبانی از خانواده‌ها برای سهولت دسترسی به کتاب و در نهایت ارتقاء سرانه مطالعه در خانواده است.
 
با توجه به اینکه در هفته کتاب قرار داریم، در یک نگاه کلی برنامه‌های شهرداری تبریز در حوزه کتاب را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
 
کتاب، راهنمای سعادت بشر در تاریخ  بوده است. همانگونه که عرض کردم دغدغه اصلی در حوزه شهر و شهرداری در این سال چه در سطح شورای اسلامی شهر و چه در سطح شهرداری که بازوی اجرائی فرهنگی آن شامل معاونت فرهنگی و سازمان فرهنگی اجتماعی ورزشی است، موضوع کتاب است. چرا که زیربنای حرکت پیشرفت، رشد فکری و فرهنگی و خودکفائی در دانش و علم است.

مشارکت شهروندان در برنامه‌های کتابخوانی تاکنون به طوری بوده است که اشتیاق آحاد جامعه برای کتابخوانی را روشن می‌سازد و این اقبال عمومی ما در این راه هرچه بیشتر راسخ‌تر می‌گرداند. برنامه‌های حوزه کتاب در شهرداری در صدر برنامه‌های فرهنگی است و ما سعی می‌کنیم از این پس در کنار سایر برنامه‌ها نیز تا حد توان پیوستی از کتاب و کتابخوانی را داشته باشیم. چنانکه در ایامی مانند ماه مبارک رمضان، محرم،  روز تبریز و ایام ماه محرم برای معرفی کتاب‌های مرتبط و کمک به فرهنگ کتابخوانی حرکات خوبی انجام شده است. در این راستا نیز اتاق فکر و در سازمان به روی همه علاقمندان و اهالی فرهنگ و به خصوص جوانان عزیز باز است و از هرگونه ایده و فکر جدید برای ارتقاء فرهنگ کتابخوانی استقبال می‌کنیم.
 
خوشبخانه بسیاری از اقدامات صورت گرفته از فعالیت‌های احصا شده در معاونت فرهنگی با موفقیت در بحث کتاب به سرانجام رسیده و 19 عنوان برنامه مختلف در این بخش انجام شده است. تاکنون 39 عنوان مسابقه کتابخوانی به صورت حضوری و مجازی، 105 جلسه نقد، معرفی و تبیین کتاب به صورت مجازی و حضوری، دو نشست تخصصی نقد و بررسی کتاب با عنوان «یک ماه یک کتاب» برگزار شده است.

در همین حال، تاکنون 9 ایستگاه مطالعه در مجتمع‌های مسکونی و پارک‌ها راه‌اندازی شده است که این آمار تا پایان سال‌ جاری به 52 ایستگاه مطالعه خواهد رسید. در این میان از کلاس‌های قصه‌گویی که با برگزاری نمایش صورت می‌گرفت، در دو شکل مجازی و حضور به تعداد 176 مورد برگزار شد که با استقبال قابل توجهی از سوی مخاطبان همراه شده بود. 24 عنوان خوانش گروهی کتاب در فرهنگسراها و مراکز فرهنگی شهرداری تبریز دنبال شده است که همین موضوع بیشتر بر پایه وب صورت گرفته بود و توانسته به یکی از ظرفیت‌های مناسب فعالیت فرهنگی در فضای مجازی کمک کند. علاوه بر این تاکنون بیش از پنج هزار جلد کتاب به شهروندان به صورت مجازی و حضوری امانت داده شده است و توانسته از ظرفیت موجود در کتابخانه‌های شهرداری تبریز، به بهترین نحو بهره‌برداری کند.
 
شهرداری تبریز چه تعداد کتابخانه‌ عمومی در اختیار دارد؟ از ظرفیت‌های این مراکز برایمان بگوئید.
 
شهرداری تبریز تاکنون موفق به ساخت 29 کتابخانه در سطح تبریز و مناطق مختلف شهر شده است که در این مجموعه، قریب 105 هزار و 944 عنوان کتاب نگهداری می‌شوند. چیزی در حدود 12 هزار و 255 نفر از شهروندان عزیز تبریزی در این کتابخانه‌ها عضوند که این برای ما به عنوان نهاد متولی اداری شهر در حوزه فرهنگ مایه افتخار و مسرت است. در تلاش برای ارتقای این فضا نیز هستیم و به‌زودی کتابخانه‌ای در جوار مجموعه فرهنگی مقبره الشعرا نیز افتتاح خواهد شد که بالغ بر 750 مترمربع است و با افتتاح این مرکز کل مساحت کتابخانه‌های تبریز به بیش از 9 هزار مترمربع خواهد رسید.
 
از بین فعالیت‌هایی که در حوزه کتاب و کتابخوانی انجام شده، چه مواردی هست که می‌توان از آنها به عنوان اقدامات ماندگار یاد کرد؟

یکی از اقدامات مهمی که در این میان صورت گرفته است، بارگذاری بیش از 470 عنوان در فضای مجازی است که فرمت این کتاب‌ها صوتی و الکترونیک بوده که در این میان توجه به موضوع کپی‌رایت آثار نویسندگان مورد توجه قرار گرفته است. همچنین شیوه‌نامه‌ای مفصل و ارزشمند برای توسعه کتاب و کتابخوانی تدوین شده است که در آن نحوه بررسی و توجه به این امر مورد مداقه و توجه قرار گرفته است. افزون بر این، 61 کلیپ معرفی و خلاصه کتاب در زمینه‌های حقوق شهروندی و مهارت‌های زندگی توسط فعالان حوزه کتاب تولید شد که همه آنها در بستر فضای مجازی پخش و با استقبال گسترده از سوی مخاطبان آنها دنبال شد. شهرداری تبریز تاکنون بیش از 2400 کتاب را به شهروندان، مجموعه‌های مختلف فرهنگی و اجتماعی و... اهدا کرده و نیز بیش از 4000 جلد کتاب را خریداری کرده تا زمینه حمایت از بازار نشر و مولفین را فراهم کند. زمینه‌سازی برای برگزاری پنجمین جشنواره کتاب سال تبریز هم از برنامه‌هایی است که در حال برنامه‌ریزی و پیگیری است و امید آن می‌رود که به بهترین نو برگزار و به سرانجام برسد.
 
چه اقداماتی در راستای تعامل با نهادهای فرهنگی حامی کتاب انجام داده‌اید؟
 
نکته قابل توجهی که در این دوره هشت ماهه صورت گرفته است، تعامل ارزنده با نهادهای مرتبط با حوزه کتاب بوده است. به بیان دیگر ما با اداره‌کل کتابخانه‌های عمومی و اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان، وارد تعاملی چندسویه شدیم و توانستیم نسبت به خرید و اخذ کتاب به میزان 1200 جلد کتاب از این نهادها اقدام کنیم که در نوع خود رقم قال توجهی است. همچنین از انتشار 6 عنوان کتاب ماندگار در حوزه‌های مختلف فرهنگی و اجتماعی اقدامات حمایتی صورت گرفت و پنج عنوان نمایشگاه کتاب نیز در مناطق مختلف شهر برگزار شد.