به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست «نشر ایران در گام دوم انقلاب» با حضور مصطفی اکبری، تحلیل‌گر اقتصاد نشر، ویراستار، منتقد ادبی، و ناشر ایرانی که در نشرهای مختلف تجربه موفقی دارد و محمدعلی مرادیان، معاون تشکیلات مجمع ناشران انقلاب اسلامی، چهارشنبه 29 آبان با مشارکت مجمع ناشران انقلاب اسلامی در مؤسسه خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد.
 
محمدعلی مرادیان، منتقد ادبی و ناشر ایرانی در این نشست ضمن تبریک آخرین هفته کتاب قرن 14 به فعالان حوزه کتاب و نشر گفت: نشر در کشور ما با توجه به گرانی کاغذ و کاهش خرید کتاب بحرانی‌ترین سال را تجربه می‌کند، اما ناشران همچنان با سختی‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند و این صنعت را پایدار نگه داشته‌اند.
 
وی اظهار کرد: وضعیت نشر یک وضعیت پیچیده است، اما بنظر می‌رسد چشم‌اندازی برای نشر وجود ندارد و حمایتی هم از این صنعت راهبردی نمی‌شود. تاکنون که حاکمیت و دولت حمایت خاصی از نشر انجام نداده‌اند و شاید برنامه مدونی هم وجود نداشته نباشد، حمایت‌هایی بعضاً به صورت دوره‌ای صورت گرفته است. از طرفی هم بیماری کرونا صنعت نشر و کتاب را با رکود مواجه کرده و بخش قابل توجهی از بازار فروش کتاب را تحت تأثیر قرار داده است زیرا حدود 80 درصد خرید کتاب به صوت مراجعه به کتابفروشی‌ها بوده که بدلیل تعطیلی کتابفروشی‌ها سعی می‌شود از طریق سایت‌ها فروش کتاب‌ها صورت پذیرد. برگزار نشدن نمایشگاه کتاب هم از جمله عوامل اثرگذار در این رکود است.
 
مصطفی اکبری، تحلیل‌گر اقتصاد نشر نیز به بررسی عوامل گرانی کتاب در این نشست پرداخت و گفت: بخش اعظم گرانی کتاب به کاغذ و چاپ برمی‌گردد که با افزایش قیمت مواجه بوده، قیمت کاغذ و زینک از سال 1397 افزایش زیادی داشته و علاوه بر آن در این مدت کاهش خرید کتاب را داشته‌ایم.
 
با توجه به موضوع بحث از جمله موضوعاتی که در این نشست مطرح شد این بود که وقتی مقام معظم رهبری بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی را مطرح می‌کنند، حتماً گام اولی وجود داشته، حال سؤال این است که گام اول نشر انقلاب اسلامی در چه وضعیتی بوده، حال حاضر چه شرایطی دارد و قرار است چه آینده‌ای داشته باشد؟
مرادیان معتقد است با توجه به فرمایشات رهبر معظم انقلاب اسلامی در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی، اینکه چه مسیری را در زمینه نشر طی کرده‌ایم و با چه کاستی‌هایی مواجه هستیم باید از نظر آماری وضعیت را مورد بررسی قرار دهیم تا متوجه شویم کاستی‌ها کجا بوده است.
 
وی اظهار کرد: خانه کتاب ایران هرسال آمار کتاب کشور را اعلام می‌کند که اگر این آمار در جامعه بازنمایی و بازخوانی شود بسیار مؤثر خواهد بود. به عنوان مثال در سال 1357، کل عناوین کتاب‌ها، 294 کتاب بوده است. در سال 1397 طبق گفته معاون فرهنگی ارشاد حدود 110 هزار عنوان کتاب داشته‌ایم و این ارتقای تولید کتاب را نشان می‌دهد، مثال دیگر اینکه در دهه اول انقلاب اسلامی؛ عناوین کتاب‌ها شامل 22 هزار عنوان کتاب بوده است که این عناوین در دهه چهارم انقلاب اسلامی به 403 هزار عنوان رسیده است.
 


مرادیان افزود: یکی از آمارها که موفقیت نشر را نشان می‌دهد تعداد بازنشرهاست و در ده سال اخیر 323 هزار تجدید چاپ داشته‌ایم. حتی در شهرهای مختلف نیز 200 هزار کتاب چاپ شده است. از جمله آمارهای خوب دیگر اینکه در سال 1357، 288 پدیدآورنده و مؤلف مرد داشته‌ایم که این تعداد به بیش از 60 هزار نفر افزایش یافته و همچنین 11 نویسنده زن در سال 1357 به بیش از 30 هزار مؤلف رسیده است، بنابراین نسبت به عدد تیراژ، تألیف و عنوان، راه پرموفقیتی را طی کرده‌ایم اما در حوزه زیرساخت‌ها مشکلاتی وجود دارد که می‌تواند نشر را ضعیف کند.
 
اکبری در ادامه این نشست با اشاره به این اینکه اساساً انقلاب ایران، یک انقلاب کتابی است، به بیان اهمیت نشر در گام دوم انقلاب پرداخت و گفت: 9 سال قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، کتاب «ولایت فقیه»، تألیف امام خمینی(ره) در بیروت چاپ شد و همان سال نیز در ایران منتشر شد و همین کتاب زمینه‌ساز انقلاب در ایران شد و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نیز بزرگانی مانند شهید بهشتی و شهید مطهری کتاب و کتابخوانی را گسترش دادند.
 
وی اظهار کرد: نکته‌ای در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی وجود دارد که رهبر معظم انقلاب اسلامی به تشریح وضعیت فرهنگ در دوره پهلوی می‌پردازند که در علم بجز ترجمه چیزی نداشتند. در حال حاضر مؤلفان بسیاری در کشور داریم و نسبت تألیف به ترجمه پنج به یک است، حتی در زمینه تولید علم در علوم انسانی جشنواره‌ای با عنوان جشنواره علوم انسانی فارابی داریم که صرفاً آثار تألیفی در حوزه تولید علم را مورد بررسی قرار می‌دهد.
 
این تحلیل‌گر اقتصاد نشر در ادامه به هفت محور فرهنگی بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی اشاره کرد و افزود: محور اول «علم و پژوهش» است. خیلی از ناشران به سمت کتاب‌های علمی رفته‌اند. «معنویت و اخلاق»، «اقتصاد»، «عدالت و مبارزه با فساد»، «استقلال و آزادی»، «عزت ملی» و «سبک زندگی» سرفصل‌های دیگر این بیانیه هستند که به نوعی می‌توانند سرفصل ناشران قرار گیرند.
 
وی عنوان کرد: در توصیه‌های رهبر معظم انقلاب اسلامی در بیانیه گام دوم انقلاب به جریان جوانان بر می‌خوریم، خیلی از جوانان به نوعی کتاب اولی هستند اما ناشران کمتر ریسک می‌کنند که کتاب‌های آنها را چاپ کنند در صورتی که این‌ها نیاز به حمایت دارند.
 
مرادیان اظهار کرد: اگر گام دوم را به عنوان مسیر و نقشه راه در نظر بگیریم، کارشناسان برای پیمودن این مسیر به دو مشکل برخورد می‌کنند که محتوایی و زیرساختی است. درواقع در پیمودن گام دوم انقلاب باید چالش‌ها و موانع را بررسی کنیم در حوزه زیرساختی موانع جدی وجود دارد. به عنوان مثال بحث کاغذ، اصلی‌ترین مشکل ناشران است و بحث توزیع مشکل بعد از انتشار کتاب است. در حوزه قوانین و تبلیغ نیز مشکلاتی وجود دارد.
 
وی کتاب را به عنوان ماناترین ابزار در انتقال فرهنگ و علم عنوان کرد و افزود: ماده اصلی تولید کتاب، کاغذ است و این کالا در هر کشوری یک کالای استراتژیک محسوب می‌شود، بنابراین برای حل مشکل کاغذ باید برنامه‌ریزی شود و در بلندمدت حتماً باید در زمینه کاغذ خودکفا شویم. کارخانه‌هایی در این زمینه باید تأسیس شوند، البته طی سال‌های گذشته بخش‌های خصوصی پروژه‌های نیمه‌کاره دولتی را خریداری کرده‌اند و مشغول به کار شده‌اند، اما متأسفانه دچار مشکل خام‌فروشی شده‌اند. از جمله اقدامات مؤثر که در این زمینه صورت پذیرفته، راه‌اندازی کارخانه‌ای با همکاری ستاد اجرایی فرمان امام و چند بانک است، امید است بتوانیم کارخانه تولید کاغذ را راه‌اندازی کنیم و بتوانیم در این زمینه خودکفا شویم.
 
معاون تشکیلات مجمع ناشران انقلاب اسلامی در ادامه به بحرانی‌شدن وضعیت نشر با حذف ارز حمایتی اشاره کرد و گفت: کاغذ نباید از فهرست کالای استراتژیک حذف شود، چون مصرف علمی و فرهنگی دارد.
اکبری در ادامه این نشست در راستای حل مشکلات اقتصادی صنعت نشر به راهبردهای رهبر معظم انقلاب اسلامی در بیانیه گام دوم انقلاب اشاره کرد و افزود: بنا به فرمایش رهبر معظم انقلاب اسلامی ما یک بازار بزرگ ملی و یک بازار منطقه‌ای داریم. در حوزه نشر، حداقل سه کشور افغانستان، ایران و تاجیکستان هستند که زبان اصلی فارسی دارند و 15 کشور دیگر هم فارسی‌زبان دارند که می‌توانیم با آنها وارد تعامل شویم  و این موضوع می‌تواند به اقتصاد نشر کمک کند.
 
وی ادامه داد: همچنین رهبر معظم انقلاب اسلامی می‌فرمایند: «نخستین و ریشه‌ای‌ترین جهاد، نگاه امیدوارکننده به آینده است»، با توجه به این فرمایش مقام معظم رهبری، ناشری گام دومی قلمداد می‌شود که تولیدش رونق داشته باشد. بهره‌مندی از حضور کارشناسان و تشخیص نیاز مخاطبان عاملی مؤثر در پیشرفت نشر محسوب می‌شود.
 


اکبریان با بیان اینکه ابتدای سال نشر بعد از نمایشگاه کتاب است، گفت: ناشر باید بداند که قرار است چند کتاب طی یکسال منتشر کند و به همان میزان کاغذ و زینک تهیه کند.
 
مرادیان در رابطه با مشکلات موجود در زمینه تولید زینک گفت: ما بخشی از تکنولوژی تولید زینک را تا 10 سال قبل نداشتیم در حال حاضر این تکنولوژی را داریم و گروه‌های دانش‌بنیان طرح خود را ارائه کرده‌اند اما متأسفانه حمایتی صورت نگرفته است.
 
وی اظهار کرد: از جمله موانع در تحقق گام دوم انقلاب اسلامی، قوانین حوزه نشر است و در این قوانین دچار خلأهایی هستیم و در بحث حاکمیت فکری و معنوی باید قوانین قوی‌تری وضع کنیم، با دنیا مراوده داشته باشیم و بحث قاچاق را ببندیم. به عنوان مثال با کشورهای اطراف مثل لبنان حجم زیادی مراوده کتاب داریم و این دو کشور باید تفاهم‌نامه دو جانبه داشته باشند که در اینصورت موجب صدور کتاب و مبانی علمی و تولیدات فرهنگی به کشورهای اطراف خواهد شد.
 
موضوع دیگری که در این نشست مطرح شد، این بود که جبهه متعهد و انقلابی توانسته‌اند، تولیدات نشر را بالا ببرند، اما سؤالی که مطرح است این است که بطور کلی وضعیت نشر در حوزه تولید و محتوا چگونه است؟
مرادیان در پاسخ به این سؤال گفت: در حوزه تولید با دو جریان مواجه هستیم، یک جریان غیر متعهد به مصالح جامعه است و محتواهایش مغایر با ارزش‌های ملی و اعتقادی ایرانیان است و جریان دیگر متعهد به مصالح جامعه است. درواقع جبهه مقابل ویترین خوبی دارد اما در سال‌های اخیر موفقیت و برتری کتابها را در جبهه متعهد به مصالح جامعه مشاهده می‌کنیم و در برخی حوزه‌ها مثل حوزه فلسفه، دین و ادبیات موفقیت‌های خوبی حاصل شده است. اما حوزه کودک پرمخاطره و خطرناک است، حدود 80 درصد کتاب‌های قابل دسترس کودکان، ترجمه‌ای است، در حالی که نویسندگان حرفه‌ای در حوزه کودک داریم. دلیل این اتفاق این است که کار ترجمه‌ای برای ناشر ارزان‌تر تمام می‌شود.
 
وی تصریح کرد: ما در گام دوم نیازمند نیروی انسانی هستیم و کودکان کسانی هستند که گام دوم را برمی‌دارند و حال اینکه 80 درصد تربیت آنها را با فرهنگ‌های دیگر مرتبط کرده‌ایم، برای جلوگیری از این اتفاق باید با اعمال قدرت محدودیت ایجاد کنیم.