به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، کتاب «برج و میدان؛ جدال سلسله مراتب و شبکه بر سر قدرت جهانی» تالیف نیل فرگسن، عضو ارشد موسسه هووِر در دانشگاه استنفورد و عضو ارشد مرکز مطالعات اروپا در دانشگاه هاروارد را زهرا عالی ترجمه کرده و انتشارات فرهنگ نشر نو با همکاری نشر آسیم آن را روانه بازار کرده است.
این کتاب از افت و خیز نامنظم تاریخ می‌گوید و تمایز می‌گذارد میان دوره‌های طولانی استیلای ساختارهای سلسله مراتبی بر زندگی بشر و دوره‌های نادرتر اما پویاترِ برتری شبکه‌ها که تا حدی در نتیجه تحولات فناوری رخ داد. به بیان ساده: وقتی که نظم سلسله مراتبی بر دوره‌ای حاکم باشد، میزان قدرت هرکس صرفا متناسب با مرتبه و مقام او بر نردبان تشکیلات دولت یا شرکت یا هر نهاد دیگر دارای نظم و سازماندهی عمودی است. با برتری یافتن شبکه‌ها هرکس می‌تواند، بنا بر جایگاهش در یک یا چند گروه اجتماعی دارای نظم و ساختار افقی، قدرت یابد. چنان که خواهیم دید، دوگانه سلسله مراتب/ شبکه نوعی ساده کردن بیش از حد مسئله است؛ با این حال چند افشاگری شخصی می‌تواند نشان دهد که این دوگانه نقطه شروعی سودمند است.
نویسنده در پیشگفتار کتاب با بیان قدرت شبکه‌ها و توضیح آنها می‌نویسد: «آنتونی ترولوپ در مجموعه داستان‌هایی با نام «خانواده پالیسر» تصویری به یادماندنی از تفاوت میان قدرت رسمی و نفوذ غیررسمی ارائه داد. او سیاستمدارانی از عصر ملکه ویکتوریا را به تصویر می‌کشد که در مجلس عوام بریتانیا، در انظار عموم، یکدیگر را به باد انتقاد می‌گیرند و سپس در دل شبکه انجمن‌ها و باشگاه‌های لندن که همگی عضوشان بودند، به دور از چشم مردم، با هم سَر و سِر دارند. در این کتاب قصد دارم نشان دهم این قبیل شبکه‌ها را تقریبا در تمام تاریخ بشر می‌توان بافت و اهمیت آنها به مراتب بیش از آن چیزی است که اغلب کتاب‌های تاریخ خوانندگانشان را به قبول آنها رهنمون می‌شوند.»
نویسنده در جایی دیگر می‌نویسد: «این کتاب داستان تعامل میان شبکه و سلسله مراتب از زمان قدیم تا همین اواخر را باز می‌گوید. درک و دریافت‌های نظری رشته‌های گوناگون، از اقتصاد گرفته تا جامعه‌شناسی و از عصب‌پژوهی گرفته تا رفتار سازمانی را گرد هم می‌آورد. اندیشه محوری‌اش آن است که شبکه‌های اجتماعی همواره در طول تاریخ بسیار مهم‌تر از آن چیزی بوده‌اند که اغلب تاریخ‌نگاران، با چنان دلمشغولی‌ای که به سازمان‌های سلسله مراتبی نظیر دولت داشته‌اند، در نظر گرفته‌اند اما هیچ‌گاه به اندازه دو دوره تاریخی چنین مهم نبوده‌اند. «نخستین عصر شبکه‌ای» به دنبال راه‌اندازی ماشین چاپ در اروپای اواخر قرن پانزدهم آغاز شد و تا پایان قرن هجده به طول انجامید. دوره دوم ـ یعنی زمان ما ـ به دهه 1970 بازمی‌گردد، هرچند بحث من این است که انقلاب فناوری که به «سیلیکون ولی» نسبتش می‌دهیم بیشتر معلول بحران در نهادهای سلسله مراتبی بود تا علت آن. دوره میانی از اواخر دهه 1790 تا اواخر دهه 1960 شاهد روندی مخالف بود: نهادهای سلسله مراتبی دوباره سلطه خود را برقرار کردند و شبکه‌ها را با موفقیت از فعالیت بازداشتند یا به درون خود پذیرفتند. درواقع، اوج قدرت نظم سلسله مراتبی در نیمه قرن بیستم نمایان شد- عصررژیم‌های تمامیت‌خواه و جنگ تمام عیار.»
در پشت جلد کتاب نیز آمده است: «بخش اعظم تاریخ سلسله مراتبی درباره پاپ‌ها و رئیس جمهورها و نخست‌وزیرهاست. اما اگر صرفا دلیلش این باشد که بایگانی‌های تاریخی را خود سلسله مراتب‌ها ایجاد می‌کنند چه؟ اگر به شبکه‌هایی به همین اندازه پرقدرت ولی نه چندان قابل رویت بی‌توجه باشیم و بررسی آنها را به نظریه‌پردازان توطئه ـ با آن خواب و خیال‌هایشان درباره ایلومیناتی برخوردار از قدرت مطلق ـ واگذار کنیم، چه پیش می‌آید.
قرن بیست و یکم را «عصر شبکه‌ای» خوانده‌اند. اما فرگسن در برج و میدان استدلال می‌کند که شبکه‌ها به هیچ وجه پدیده جدیدی نیستند. از چایخانه‌دارها و مبلغانی که اصلاحات دینی را موجب شدند گرفته تا فراماسون‌هایی که انقلاب امریکا را هدایت کردند، همانا شبکه‌سازان بودند که نظم و سامان دیرینه پاپ‌ها و پادشاهان را بر هم زدند. عصر کنونی نه تنها نوظهور نیست بلکه دومین عصر شبکه‌ای است و کامپیوترهای شخصی در آن همان نقش دستگاه چاپ را دارند.
اما کسانی که بی‌صبرانه منتظر آرمانشهری متشکل از «شهروندان اینترنتی» در هم تنیدهاند شاید سرخورده شوند، زیرا شبکه‌ها در معرض «خوشه‌بندی» و «شیوع» و حتی «قطع شدن» هستند و جدال قرون شانزدهم و هفدهم هم‌اکنون در عصر «فیس بوک» و «دولت اسلامی» و «قلمرو ترامپ» نمونه‌های مشابه بس هراس‌انگیزی دارند.»
در معرفی نویسنده کتاب همین بس که روزنامه تایمز از او با عنوان «برجسته‌ترین تاریخدان بریتانیایی نسل خود» یاد می‌کند و می‌نویسد: «هنر فرگسن این است که وقایع بسیار دیرینه را به اندازه اخبار سرِ شب زنده و پرهیجان می‌کند.» همچنین گاردین در وصفش می‌نویسد: «حاصل خرد و ذوق سلیم فرگسن این خواهد بود که این بازنگری استادانه تا سال‌های سال در تاریخ پژواک خواهد یافت.»
انتشارات فرهنگ نشر نو این کتاب را در 9 فصل، 808 صفحه، شمارگان 1100 نسخه و به قیمت 168 هزار تومان منتشر و روانه بازار نشر کرده است.
چهارشنبه ۵ آذر ۱۳۹۹ - ۰۹:۱۵
نظر شما