به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، آیت‌الله حاج شیخ محمد یزدی، یار دیرین امام (ره) و رهبری، رییس پیشین قوه قضاییه، عضو سابق شورای نگهبان و دبیر جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، صبح امروز، چهارشنبه ۱۹ آذر ۱۳۹۹ پس از یک دوره بیماری طولانی در سن ۸۹ سالگی درگذشت.
آیت الله محمد یزدی به سال ۱۳۱۰ هجری شمسی در خانواده‌ای متدین از اهالی ورزنه اصفهان چشم به جهان گشود. وی تحصیلات خود را ابتدا در محضر پدر و با فراگیری زبان فارسی آغاز کرد و بعدها برای پیگیری تحصیلات حوزوی قم رفت و در مدرسه فیضیه ساکن شد.
آن زمان، آیت‌الله بروجردی، از برخی طلاب به سبب آشنایی با میزان توانایی علمی آنان، امتحان به عمل می‌آورد. او با شرکت در دروس سطح، کتاب‌های رسائل، مکاسب و کفایه‌الاصول را به خوبی فراگرفت و در درس خارج علمای بزرگ حوزه، از جمله آیت‌الله بروجردی و امام خمینی (ره) شرکت کرد. تلاش علمیش در آن سال‌ها باعث شد تا بتواند از حضرت امام خمینی (ره) اجازه نامه اجتهاد دریافت کند. وی در درس خارج علمای بزرگی همچون آیت‌الله بروجردی، آیت‌الله اراکی، آیت‌الله شیخ محمدتقی آملی، آیت‌الله شاهرودی و نیز یک دوره کامل در درس خارج امام خمینی (ره) شرکت کرد.
آیت‌الله یزدی از جمله نسل نخست روحانیونی است که با پذیرش زعامت امام خمینی (ره) قیامی انقلابی و مردمی را علیه رژیم پهلوی صورت دادند. در طول دوران مبارزه بر ضد رژیم شاهنشاهی، حتی در زمان تبعید، دست از نگارش در جهت تبیین معارف اسلامی برنداشت و کتاب‌های و مقالات بسیاری را به چاپ رساند. ساواک بارها او را تبعید کرد که طولانی‌ترین آنها پس از بندر لنگه و بوشهر، در شهر رودبار بود اما منزل او در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی مرکز تلاش‌ها و نیز حل و فصل بسیاری از امور جریان‌های انقلاب بود. بنابراین آن مرحوم صاحبخانه امام (ره) نیز بود.
کتاب خاطرات آیت‌الله محمد یزدی
یکی از نخستین تجربیات تاریخنگاری انقلاب در زمینه انتشار تاریخ شفاهی، کتاب «خاطرات آیت الله محمد یزدی» است. این‌کتاب را انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی در سال ۱۳۸۰ با شمارگان ۳ هزار نسخه، ۷۲۴ صفحه و بهای ۳ هزار تومان در دسترس مخاطبان قرار داد که پس از آن دیگر هرگز تجدید چاپ نشد.
«خاطرات آیت الله محمد یزدی» ۷ فصل دارد. در فصل نخست تولد و دوران کودکی و همچنین چگونگی شروع تحصیلات حوزوی در اصفهان، تاریخچه‌ای از ورود به حوزه علمیه قم و آشنایی با همدرسان روایت شده است. توصیفات آیت‌الله یزدی از شهرهای اصفهان و قم، تصویری حیرت‌آور از وضعیت اقتصادی، سیاسی و اجتماعی این شهرها به مخاطب ارائه می‌کند.
فصل دوم به زندگی علمی آیت‌الله یزدی اختصاص دارد و مروری است بر آثار و پژوهش‌های او. نکته حیرت‌آور انقلابیون چون آیت‌الله یزدی و هم‌دوره‌ای‌های او در فراموش نکردن تحقیق و پژوهش است. چگونه است که در کوران مبارزات و مشغولیت‌های ذهنی و فکری مهم، کار نوشتن را نیز فراموش نکرده و کتاب‌های مهمی را به رشته تحریر درآوردند.
راوی در فصل سوم شیوه مدیریت آیت‌الله بروجردی بر حوزه علمیه قم و ریاست امور شرعی شیعیان را برای مخاطبان شرح می‌دهد. تعامل امام خمینی با روش مدیریت آیت‌الله بروجردی بسیار مهم است و در این فصل به آن اشاره شده است. آیت‌الله بروجردی تعامل با حکومت و سعی در اصلاح آن را در دستور کار داشت، اما امام خمینی به عنوان یک روحانی پیشرو و انقلابی در همان دوران زعامت آیت‌الله بروجردی روش مبارزه را در پیش گرفت، اما به احترام ایشان بر نظر خود پافشاری نکرد.
فصل چهارم کتاب تکیه بر فعالیت‌های مبارزاتی آیت‌الله یزدی دارد. بیان خاطراتی از فداییان اسلام، آیت‌الله کاشانی، و فعالیت‌های مبارزاتی و سیاسی برخی از علما و همچنین چگونگی اسکان او در قم و تعویض خانه امام خمینی در این شهر از دیگر نکات خواندنی این فصل است.
آیت‌الله یزدی در فصل پنج کتاب دوران رهبری و زعامت امام خمینی بر مبارزان علیه رژیم پهلوی را روایت می‌کند. جریان حمله به مدرسه فیضیه از طرف عوامل رژیم در سال ۱۳۴۲، سفر شاه به قم، دستگیری امام خمینی، تلاش‌های شاگردان امام خمینی برای طرح و اثبات مرجعیت امام، جریان کاپیتولاسیون و واکنش امام و حوزویان، سفر آیت‌الله یزدی به نجف و چگونگی ارتباط با هیأت موتلفه اسلامی از مباحث خواندنی این فصل است. بویژه آنکه پس از فاجعه فیضیه امام فرمانی مبنی بر تحریم عید داد، اما برخی از طلاب به آن اعتنا نکردند و این باعث مرزبندی‌هایی شد.
فصل ششم کتاب شرح تبعیدهای مختلف آیت‌الله یزدی در دوران مبارزات است. آیت‌الله یزدی در سال‌های مبارزه به شهرهای مختلف کشور از شمال و جنوب و همچنین شرق و غرب کشور چون رودبار، بندرلنگه، کنگان، اسلام آباد غرب، کرمانشاه و… تبعید شده بود و در این شهرها نیز دست از مبارزات انقلابی برنداشته و مردم را با خود همراه و با نهضت امام خمینی آشنا می‌کرد. شاید یکی از دلایل گسترش انقلاب به همه شهرها با توجه به نبودن امکانات رسانه‌ای در آن دوران تبعید یاران و شاگردان امام به شهرهای مختلف باشد. فصل آخر کتاب نیز به شرح وقایع پس از انقلاب اختصاص دارد.
اشاره شد که مرحوم آیت‌الله یزدی از اصحاب خاص امام خمینی (ره) بود که در کوران مبارزات انقلابی در حوزه علمیه قم به تحصیل اشتغال داشت. حضور جدی این‌شخصیت در مبارزات انقلابی علیه رژیم ارتجاعی پهلوی، باعث شد تا تصویر روشن و بی‌واسطه‌ای از فضای حوزه علمیه قم در آن دوران را از طریق این خاطرات به مخاطبان ارائه دهد. مخاطبان با این کتاب می‌توانند مواجهه‌ای بی‌واسطه داشته باشند با اندیشه‌هایی که منجر به انقلاب اسلامی ایران شد.
ماجراهای شهید جاوید
به زعم بسیاری از پژوهشگران خاطرات مرحوم آیت‌الله یزدی، یکی از بهترین منابع در روایت برخی از مهمترین رخدادها در طول تاریخ مبارزاتی مردم و روحانیون علیه رژیم پهلوی است. آیت‌الله یزدی با دقتی مثال زدنی توانست رخدادهایی چون حمله خونبار عوامل رژیم مرتجع پهلوی به مدرسه فیضیه قم، ماجراهای کتاب «شهید جاوید» مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین نعمت‌الله صالحی نجف‌آبادی، مسائل پیرامون دستگیری امام خمینی (ره) در دوران مبارزه، تحرکات سازمان مجاهدین خلق ایران (منافقان) و... را برای مخاطبان و بویژه نسل جدید شرح دهد.
این میان رخداد انتشار کتاب «شهید جاوید» که درباره قیام حضرت سیدالشهدا (ع) و علم نداشتن امام به شهادت خود است، بسیار اهمیت دارد و لازم است مخاطبان درباره آن مطالعه جدی کنند. اگر هوشمندی بزرگان حوزوی نبود ممکن بود که انتشار این کتاب فتنه‌ای را ایجاد کند، کما اینکه حوزه را به دو دسته موافقان و مخالفان تقسیم کرده بود. کما اینکه جریان سیدمهدی هاشمی نیز پیش از انقلاب با آن پیوند خورد. آیت‌الله یزدی در خاطرات خود به خوبی و شیوایی راهکار امام (ره) را برای پیشگیری از این فتنه را بیان می‌کند که بسیار آموزنده است.
اما همانطور که اشاره شد آیت‌الله یزدی از نخستین نسل انقلابیون مبارز است. این یار دیرین امام و رهبری پس از پیروزی انقلاب نیز در پست‌های متعددی مشغول بود. خاطرات وی بخش مهمی از تاریخ انقلاب اسلامی ایران را شامل می‌شود. این کتاب ازجمله نخستین منابع منتشرشده تاریخ شفاهی انقلاب است. اکنون که نزدیک به دو دهه از نخستین چاپ آن می‌گذرد و روند تاریخنگاری انقلاب به دوران پختگی خود رسیده، ضرورت دارد این‌کتاب با ویرایشی جدید و بازنگری در ساختار، بازنشر شود.
آیت الله محمد یزدی به سال ۱۳۱۰ هجری شمسی در خانواده‌ای متدین از اهالی ورزنه اصفهان چشم به جهان گشود. وی تحصیلات خود را ابتدا در محضر پدر و با فراگیری زبان فارسی آغاز کرد و بعدها برای پیگیری تحصیلات حوزوی قم رفت و در مدرسه فیضیه ساکن شد.
آن زمان، آیت‌الله بروجردی، از برخی طلاب به سبب آشنایی با میزان توانایی علمی آنان، امتحان به عمل می‌آورد. او با شرکت در دروس سطح، کتاب‌های رسائل، مکاسب و کفایه‌الاصول را به خوبی فراگرفت و در درس خارج علمای بزرگ حوزه، از جمله آیت‌الله بروجردی و امام خمینی (ره) شرکت کرد. تلاش علمیش در آن سال‌ها باعث شد تا بتواند از حضرت امام خمینی (ره) اجازه نامه اجتهاد دریافت کند. وی در درس خارج علمای بزرگی همچون آیت‌الله بروجردی، آیت‌الله اراکی، آیت‌الله شیخ محمدتقی آملی، آیت‌الله شاهرودی و نیز یک دوره کامل در درس خارج امام خمینی (ره) شرکت کرد.
آیت‌الله یزدی از جمله نسل نخست روحانیونی است که با پذیرش زعامت امام خمینی (ره) قیامی انقلابی و مردمی را علیه رژیم پهلوی صورت دادند. در طول دوران مبارزه بر ضد رژیم شاهنشاهی، حتی در زمان تبعید، دست از نگارش در جهت تبیین معارف اسلامی برنداشت و کتاب‌های و مقالات بسیاری را به چاپ رساند. ساواک بارها او را تبعید کرد که طولانی‌ترین آنها پس از بندر لنگه و بوشهر، در شهر رودبار بود اما منزل او در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی مرکز تلاش‌ها و نیز حل و فصل بسیاری از امور جریان‌های انقلاب بود. بنابراین آن مرحوم صاحبخانه امام (ره) نیز بود.
کتاب خاطرات آیت‌الله محمد یزدی
یکی از نخستین تجربیات تاریخنگاری انقلاب در زمینه انتشار تاریخ شفاهی، کتاب «خاطرات آیت الله محمد یزدی» است. این‌کتاب را انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی در سال ۱۳۸۰ با شمارگان ۳ هزار نسخه، ۷۲۴ صفحه و بهای ۳ هزار تومان در دسترس مخاطبان قرار داد که پس از آن دیگر هرگز تجدید چاپ نشد.
«خاطرات آیت الله محمد یزدی» ۷ فصل دارد. در فصل نخست تولد و دوران کودکی و همچنین چگونگی شروع تحصیلات حوزوی در اصفهان، تاریخچه‌ای از ورود به حوزه علمیه قم و آشنایی با همدرسان روایت شده است. توصیفات آیت‌الله یزدی از شهرهای اصفهان و قم، تصویری حیرت‌آور از وضعیت اقتصادی، سیاسی و اجتماعی این شهرها به مخاطب ارائه می‌کند.
فصل دوم به زندگی علمی آیت‌الله یزدی اختصاص دارد و مروری است بر آثار و پژوهش‌های او. نکته حیرت‌آور انقلابیون چون آیت‌الله یزدی و هم‌دوره‌ای‌های او در فراموش نکردن تحقیق و پژوهش است. چگونه است که در کوران مبارزات و مشغولیت‌های ذهنی و فکری مهم، کار نوشتن را نیز فراموش نکرده و کتاب‌های مهمی را به رشته تحریر درآوردند.
راوی در فصل سوم شیوه مدیریت آیت‌الله بروجردی بر حوزه علمیه قم و ریاست امور شرعی شیعیان را برای مخاطبان شرح می‌دهد. تعامل امام خمینی با روش مدیریت آیت‌الله بروجردی بسیار مهم است و در این فصل به آن اشاره شده است. آیت‌الله بروجردی تعامل با حکومت و سعی در اصلاح آن را در دستور کار داشت، اما امام خمینی به عنوان یک روحانی پیشرو و انقلابی در همان دوران زعامت آیت‌الله بروجردی روش مبارزه را در پیش گرفت، اما به احترام ایشان بر نظر خود پافشاری نکرد.
فصل چهارم کتاب تکیه بر فعالیت‌های مبارزاتی آیت‌الله یزدی دارد. بیان خاطراتی از فداییان اسلام، آیت‌الله کاشانی، و فعالیت‌های مبارزاتی و سیاسی برخی از علما و همچنین چگونگی اسکان او در قم و تعویض خانه امام خمینی در این شهر از دیگر نکات خواندنی این فصل است.
آیت‌الله یزدی در فصل پنج کتاب دوران رهبری و زعامت امام خمینی بر مبارزان علیه رژیم پهلوی را روایت می‌کند. جریان حمله به مدرسه فیضیه از طرف عوامل رژیم در سال ۱۳۴۲، سفر شاه به قم، دستگیری امام خمینی، تلاش‌های شاگردان امام خمینی برای طرح و اثبات مرجعیت امام، جریان کاپیتولاسیون و واکنش امام و حوزویان، سفر آیت‌الله یزدی به نجف و چگونگی ارتباط با هیأت موتلفه اسلامی از مباحث خواندنی این فصل است. بویژه آنکه پس از فاجعه فیضیه امام فرمانی مبنی بر تحریم عید داد، اما برخی از طلاب به آن اعتنا نکردند و این باعث مرزبندی‌هایی شد.
فصل ششم کتاب شرح تبعیدهای مختلف آیت‌الله یزدی در دوران مبارزات است. آیت‌الله یزدی در سال‌های مبارزه به شهرهای مختلف کشور از شمال و جنوب و همچنین شرق و غرب کشور چون رودبار، بندرلنگه، کنگان، اسلام آباد غرب، کرمانشاه و… تبعید شده بود و در این شهرها نیز دست از مبارزات انقلابی برنداشته و مردم را با خود همراه و با نهضت امام خمینی آشنا می‌کرد. شاید یکی از دلایل گسترش انقلاب به همه شهرها با توجه به نبودن امکانات رسانه‌ای در آن دوران تبعید یاران و شاگردان امام به شهرهای مختلف باشد. فصل آخر کتاب نیز به شرح وقایع پس از انقلاب اختصاص دارد.
اشاره شد که مرحوم آیت‌الله یزدی از اصحاب خاص امام خمینی (ره) بود که در کوران مبارزات انقلابی در حوزه علمیه قم به تحصیل اشتغال داشت. حضور جدی این‌شخصیت در مبارزات انقلابی علیه رژیم ارتجاعی پهلوی، باعث شد تا تصویر روشن و بی‌واسطه‌ای از فضای حوزه علمیه قم در آن دوران را از طریق این خاطرات به مخاطبان ارائه دهد. مخاطبان با این کتاب می‌توانند مواجهه‌ای بی‌واسطه داشته باشند با اندیشه‌هایی که منجر به انقلاب اسلامی ایران شد.
ماجراهای شهید جاوید
به زعم بسیاری از پژوهشگران خاطرات مرحوم آیت‌الله یزدی، یکی از بهترین منابع در روایت برخی از مهمترین رخدادها در طول تاریخ مبارزاتی مردم و روحانیون علیه رژیم پهلوی است. آیت‌الله یزدی با دقتی مثال زدنی توانست رخدادهایی چون حمله خونبار عوامل رژیم مرتجع پهلوی به مدرسه فیضیه قم، ماجراهای کتاب «شهید جاوید» مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین نعمت‌الله صالحی نجف‌آبادی، مسائل پیرامون دستگیری امام خمینی (ره) در دوران مبارزه، تحرکات سازمان مجاهدین خلق ایران (منافقان) و... را برای مخاطبان و بویژه نسل جدید شرح دهد.
این میان رخداد انتشار کتاب «شهید جاوید» که درباره قیام حضرت سیدالشهدا (ع) و علم نداشتن امام به شهادت خود است، بسیار اهمیت دارد و لازم است مخاطبان درباره آن مطالعه جدی کنند. اگر هوشمندی بزرگان حوزوی نبود ممکن بود که انتشار این کتاب فتنه‌ای را ایجاد کند، کما اینکه حوزه را به دو دسته موافقان و مخالفان تقسیم کرده بود. کما اینکه جریان سیدمهدی هاشمی نیز پیش از انقلاب با آن پیوند خورد. آیت‌الله یزدی در خاطرات خود به خوبی و شیوایی راهکار امام (ره) را برای پیشگیری از این فتنه را بیان می‌کند که بسیار آموزنده است.
اما همانطور که اشاره شد آیت‌الله یزدی از نخستین نسل انقلابیون مبارز است. این یار دیرین امام و رهبری پس از پیروزی انقلاب نیز در پست‌های متعددی مشغول بود. خاطرات وی بخش مهمی از تاریخ انقلاب اسلامی ایران را شامل می‌شود. این کتاب ازجمله نخستین منابع منتشرشده تاریخ شفاهی انقلاب است. اکنون که نزدیک به دو دهه از نخستین چاپ آن می‌گذرد و روند تاریخنگاری انقلاب به دوران پختگی خود رسیده، ضرورت دارد این‌کتاب با ویرایشی جدید و بازنگری در ساختار، بازنشر شود.
نظر شما