به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، موسسه تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری (متن) فرهنگستان هنر، دو کتاب مهم اومبرتو اکو در زمینه زیبایی شناسی و فلسفه هنر یعنی «تاریخ زشتی» و «تاریخ زیبایی» را تجدید چاپ کرد. مطالعه این دو کتاب می‌تواند هندسه فکری اکو در موضوع زیبایی شناسی و فلسفه هنر را برای مخاطبان روشن کند.

تاریخ زشتی
چاپ چهارم کتاب «تاریخ زشتی» با ترجمه مشترک هما بینا و کیانوش تقی زاده با شمارگان هزار نسخه، ۴۰۱ صفحه و بهای ۸۵ هزار تومان منتشر شد. چاپ نخست این کتاب به سال ۱۳۹۵ با شمارگان ۱۵۰۰ نسخه و بهای ۳۴۵۰۰ تومان در دسترس مخاطبان قرار گرفته بود. افتتاحیه کتاب مصاحبه فرانسوا بونل با اومبرتو اکو درباره تاریخ زشتی است.

«تاریخ زشتی» ۱۵ فصل به ترتیب با این عناوین دارد: «زشتی در جهان کلاسیک»، «شیفتگی، مرگ، شهادت»، «روز قیامت، دوزخ و اهریمن»، «هیولاها و نشانه‌های منحوس»، «زشت، مضحک و شرم آور»، «زشتی زن از دوران باستان تا دوره باروک»، «اهریمن در دنیای مدرن»، «جادوگری، شیطان پرستی، سادیسم»، «فیزیکا کوریوسا»، «رمانتیسم و رستگاری زشتی»، «ناشناخته»، «برج فولادی و برج عاج»، «جنبش‌های پیشتاز و پیروزی زشتی»، «زشتی دیگری، کیچ و کمپ» و «زشتی در روزگار ما».

به زعم اکو زشتیِ فی نفسه عبارت است از آن نوع زشتی که قالبی جهانشمول دارد، مانند لاشه‌ای متعفن  یا میوه‌ گندیده‌ در حال فساد، جنازه یا... همه اینها مشمؤز کننده‌اند. درست است که چیزهای مشمؤز کننده متناسب با تمدن‌های مختلف متفاوتند اما نحوه بروز اشمئزاز امری است جهانشمول. زشتی صوری اما آن نوعی از زشتی است که منزجرکننده نیست.

یونانیان باستان معتقد بودند که زیبایی همانا خوبی است. خدایان و قهرمانان هم از زیبایی و هم از فضایل اخلاقی بهره‌مند بودند. ولی یک استثنا در یونان باستان وجود داشت و آن هم سقراط بود. درباره سقراط عموم روایت‌ها بر این است که او صورتی زشت داشت، اما روحش بزرگ بود. همین ویژگی یونانیان را به این فکر انداخت که زشتی صورت می‌تواند زیبایی سیرت را پنهان کند. عالم مسیحیت با اخذ این ایده یونانی که مطابق آن زیبایی و خوبی کیفیتی واحد تلقی می‌شد، به این ایده اعتبار بخشید که نتیجتا زشتی و بدی نیز به همان سیاق یکسانند. هرچند که هنرمندان دنیای مسیحیت ازا ین فلسفه تخطی کردند و مسیح را به صورت مصلوب، مضروب و خون آلود به تصویر کشیدند: یعنی درست در وضعیت زشت.

اما برای توضیح مفهوم زشتی طی ادوار مختلف نیز چیزی در دست نداریم بجز آثار هنری. هنگام سخن گفتن از زشتی هنری باید به یاد داشت که تمامی نظریه‌های زیبایی شناختی دست کم از یونان باستان تا دوران مدرن موید این نکته‌اند که هر شکلی از زشتی به مدد پرداخت و نمایش هنری دقیق و ماهرانه می‌تواند از زشتی رهایی پیدا کند.

ارسطو در «فن شعر» از امکان آفرینش زیبایی از طریق تقلید استادانه آنچه تهوع آور است سخن می‌گوید و پلوتارک نیز در جایی اشاره کرده که وقتی زشتی طی پرداختی هنرمندانه نسخه برداری شود، اگرچه زشتی‌اش همچنان به قوه خود باقی است، اما مهارت هنرمند به این زشتی نوعی پژواک زیبایی می‌بخشد. پس بنابراین می‌توان سه نوع زشتی را دریافت یا به سه پدیدار از زشتی رسید: زشتی فی نفسه، زشتی ظاهری و توصیف هنری این دو. و همه اینها ممکن است بر اساس شرایط زمانی و مکانی و در فرهنگ‌های مختلف تطوری اساسی پیدا کنند. به عبارتی مقوله زشتی درست به مانند زیبایی پدیده‌ای نسبی است.
 
تاریخ زیبایی
موسسه تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری (متن) همچنین چاپ ششم کتاب «تاریخ زیبایی» را با شمارگان هزار نسخه، ۲۳۰ صفحه و بهای ۵۵ هزار تومان منتشر کرده است. چاپ نخست این ترجمه سال ۱۳۹۰ با شمارگان دوهزار نسخه و بهای ۷۵۰۰ تومان در دسترس مخاطبان قرار گرفته بود.

«تاریخ زیبایی» زیر نظر اومبرتو اکو، متفکر معاصر ایتالیایی نوشته شده است. کتاب ۱۷ فصل دارد که مقدمه و ۹ فصل از هفده فصلِ کتاب را اکو نوشته و دیگر فصل‌ها به سرپرستی او به قلمِ «جورلامو دو میکله» استاد فلسفه و همکار او در دانشگاه بولونا در ایتالیا، به رشته تحریر درآمده است. مترجم کتاب هما بیناست و جهانگیر شهدادی نیز پیشگفتاری بر کتاب نوشته و حاشیه‌هایی بر آن زده است. ویراستار کتاب کیانوش تقی زاده انصاری است.

هفده فصل کتاب، که هرکدام شامل بخش‌های متعدد است، بررسی زیبایی را به روال معمول پژوهش‌های غربی، از تمدن یونان کهن آغاز می‌کند و با گذشت از دوره‌های گوناگون تاریخ فرهنگ غرب به زمان حال می‌رسد. جست‌وجوی او برای یافتن تعریفی از زیبایی در دوران کنونی به ویژه برای نسل امروزی جالب است.

«آرمان زیبایی‌شناسی در یونان قدیم» و «آپولونی و دیونوسیوسی» هر دو نوشته دومیکله، «زیبایی در قالب تناسب و هماهنگی»، «نور و رنگ در قون وسطا»، «زیبایی هیولاها»، «از شعر روستایی تا زن فرشته‌سان» همگی نوشته اکو، ۶ فصل ابتدایی کتاب را تشکیل می‌دهد.

فصل‌های هفتم تا دهم کتاب به ترتیب با عنوان‌های «زیبایی سحرآمیز از سده پانزدهم تا شانزدهم»، «بانوان و قهرمانان»، «از ملاحت تا زیباییِ ناآرام» و «استدلال و زیبایی» و همچنین فصل دوازدهم با عنوان «زیبایی رمانتیک»، فصل چهاردهم با عنوان «شیء جدید» نوشته دومیکله هستند.

فصل‌های دیگر نوشته اکو در این کتاب فصل یازدهم با عنوان «امر شکوهمند»، فصل سیزدهم با عنوان «کیشِ زیبایی» و فصول پانزدهم تا هفدهم به ترتیب با عنوان‌های «زیبایی ماشین آلات»، «از فرم‌های انتزاعی تا اعماق مواد» و «زیبایی رسانه‌ها» هستند.

کتاب «تاریخ زیبایی» ابتدا به صورت درس نوشته‌هایی به زبان ایتالیایی در سال ۲۰۰۲ چاپ شد و سپس زیرنظر خود او در سال ۲۰۰۴ به انگلیسی ترجمه و در دسترس مخاطبان قرار گرفت.
بیان سهل و ممتنع و تاویل‌های این کتاب آن را از کتاب‌های تاریخ هنر، یا تاریخ ادبیات، یا فلسفه هنر و مشابه آنها متفاوت می‌کند.

اومبرتو اکو و همکارش با بیانی روشن و به اختصار سرتاسر تاریخ فرهنگی اروپا را در می‌نوردند، ولی در این گذر دریافت‌های عمیق و گاه پیچیده‌ای را مطرح می‌کنند، از قبیل ارتباط تعریف‌ها با تعبیرهای زیبایی از دوران کهن تا دوران مدرن، رابطه تعریف زیبایی در هر عصر با مکاتب فکری و فلسفی زمان خود، دگرگونی تعریف زیبایی همراه با دگرگونی‌های اجتماعی و انقلاب‌های فکری و رابطه تعریف‌های زیبایی با ارزش‌های فکری و معنوی هر فرهنگ.

رابطه زشتی با زیبایی و زیبایی هیولاها، گسیختگی نظام زیبایی غربی همراه با ناپدید شدن دستگاه‌های فلسفی گذشته آن فرهنگ، ابداع نظام‌های جدید زیبایی و اشاره به آنها در هر دوران فکری در غرب و تداخل برداشت‌های شخصی و فردی هنرمندان دوران معاصر در نگرش فرهنگ‌های دنیا نسبت به زیبایی از دیگر محتویات کتاب است.