به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در فارس، در این نشست، محمدحسین کرمی، غلامرضا کافی و دکتر محمد مرادی، به‌صورت برخط، به معرفی و بررسی این کتاب پرداختند.
زهرا ریاحی‌زمین، رئیس مرکز پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز، در حاشیه این نشست، هدف از برگزای این مراسم را آشناکردن نسل جوان با میراث کهن فرهنگی و ادبی کشور و معرفی گنجینه‌های غنی زبان و ادبیات فارسی و همچنین تقدیر از پژوهندگان این ذخایر معرفی کرد.
کرمی نخستین سخنران این نشست، در مقدمه سخنان خود به معرفی بیدل و جایگاه او در ادبیات فارسی پرداخت و گفت: بیدل از یکسو شاعر رنگ و آیینه است و عالم ظاهر و از سویی دیگر، شاعر حیرت و معنی، عرفان و فلسفه یا عالم باطن.
وی توضیح داد: هرچه از نیمه قرن دهم می‌گذریم، نازک‌خیالی و ارتباط برقرارکردن میان مفاهیم خیالی و ذهنی در شعر شاعران بیشتر می‌شود و در شاعران هندی‌الاصل به‌ویژه بیدل، اوج این نازک‌خیالی را مشاهده می‌کنیم.
کرمی افزود: ذهن شگفت‌انگیز بیدل میان اموری ارتباط برقرار می‌کند که در عالم واقع هیچ‌گونه ارتباطی باهم ندارند؛ بجز مفاهیم بلند و عمیق و فلسفی و تداعی‌های شگرف و باریک‌خیالی‌های شگفت‌انگیز و دور از ذهن، به‌نظر می‌رسد زبان مادری نبودن فارسی برای بیدل و نشناختن روابط حقیقی و معمول میان عناصر زبان نیز در دشواری شعر و برقراری پیوندهای دور از ذهن بی‌تأثیر نباشد.
استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز بااشاره مکرر به دشواری دریافت شعر بیدل، گفت: حتی خواننده‌ای که شعر فارسی را خوب می‌خواند و می‌شناسد و می‌فهمد، وقتی به سراغ شعر بیدل می‌رود، در بسیاری از مواقع پی به مقصود شاعر نمی‌برد.
وی اظهار داشت: من تصور نمی‌کنم، بجز نادرکسانی که در شعر بیدل تمرین و ممارست طولانی‌مدت دارند، سایرین درکی از شعر او داشته باشند.
کرمی در ادامه با اشاره به کارنامه بیدل‌پژوهی گفت: بااینکه بیدل‌خوانی و بیدل‌شناسی در ایران سال‌هاست که آغاز شده و آثار مختلفی از مقاله و چاپ اشعار و شرح رباعیات و برخی غزل‌های بیدل صورت گرفته؛ اما تا رسیدن به شرح کامل غزل‌های بیدل راهی بس طولانی و دشوار در پیش است.
وی تأکید کرد: کتاب بیدل و انشای تحیّر، اثر دکتر کاووس حسن‌لی، استاد برجسته دانشگاه که به‌تازگی برای بیدل‌پژوهان و دوستداران بیدل منتشر شده، دریچه‌های بسیاری را برای ورود به شعر بیدل و شناخت زبان و مفاهیم شعر او می‌گشاید.
کرمی گفت: نویسنده کتاب با پشتوانه ذوق سلیم شاعرانه و سال‌ها مطالعه و ممارست هدفمند در شعر کهن و معاصر و نوشتن کتاب‌هایی ارزشمند در زمینههای مختلف خیام‌پژوهی، سعدی‌شناسی، حافظ‌پژوهی و نیماشناسی و....تمام زمینههای لازم برای مطالعه بیدل فراهم داشته است.
وی در ادامه با معرفی بخش‌های مختلف کتاب ادب‌دوستان به‌ویژه دوستداران بیدل را به خواندن این کتاب توصیه کرد.
در ادامه برنامه کافی، به بیان دیدگاه‌های خود درباره‌ی کتاب بیدل و انشای تحیر پرداخت و گفت: عنوان این کتاب را باید تفسیر بیدل گذاشت چراکه این کتاب تفسیر بیدل است به بیدل.
وی توضیح داد: این کتاب کارالگوی شایسته مشکل‌پژوهی و شرح مشکلات است که اگر از این روش استفاده شود کار برای مخاطب بسیار راحت و مفید خواهد بود و از پراکنده‌گویی و لغزش‌ها جلوگیری می‌شود.
عضو هیأت‌علمی دانشگاه شیراز افزود: نکته مهمی که در این کتاب وجود دارد و تفاوت عمده آن با پیشینه شرح‌های دیگر محسوب می‌شود، این است که کتاب ازجنبه تحزیری و تحدی پیش نرفته؛ بلکه جنبه ارشادی و تشویقی دارد و باعث می‌شود مخاطب با رغبت به سمت خوانش شعر بیدل پیش رود. اما در دیگر شرح‌ها شاید برای نشان دادن عظمت کار، به‌نوعی ازجنبه تحزیری به شعر بیدل پرداخته و مخاطب را از خواندن شعر بیدل می‌ترسانند.
کافی تأکید کرد: نمی‌توان این کتاب را صرفا شرح سی غزل از بیدل ببینیم چراکه ما افزون بر شرح سی غزل در کتاب، دوهزار و دویست شاهد نمایش‌شده و هزارعنوان نمایه موضوعی در این کتاب می‌بینیم، یعنی با هزار کلیدواژه از شعر بیدل آشنا می‌شویم.
کافی کتاب بیدل و انشای تحیر را، کلاس فشرده شرح بیدل دانست و گفت این کتاب حقیقتا شرح مشکلات است.
ذوق شاعری، شخصیت آیینه‌ای و دانش دانشگاهی مؤلف؛ رمز موفقیت او در تفسیر شعر بیدل
محمد مرادی نیز در این نشست، با بیان این مقدمه که برای کشف جهان شعر بیدل باید لباس دیگری از واژه‌ها برتن کرد و شعر بیدل را باید در جهان دیگری مطالعه و بررسی کرد، گفت: به همین دلیل هرکسی از میان پژوهشگران دانشگاهی نمی‌تواند شعر بیدل را آنگونه که شایسته است، بررسی کند.
وی با ترسیم سه‌ضلع شخصیتی از شخصیت مؤلف اثر، شیوه تألیف کتاب را متأثر از شخصیت مؤلف دانست و توضیح داد: ویژگی‌های خاصی در شخصیت دکتر حسن‌لی هست که باعث شده ایشان بتوانند به‌خوبی شعر بیدل را بررسی و شرح و تفسیر کنند و آن سه ضلع یک مثلث است؛ یک ضلع آن شاعربودن ایشان است؛ چراکه ظرایفی در شعر بیدل هست که شاعران می‌توانند آن را دریابند. ضلع دیگر نوع جهان انسانی ویژه‌ای است که در شعر بیدل هست که نام آن را جهان آیینگی و زلال می‌توان گذاشت و این زلالی در شخصیت و ذهن دکتر حسن‌لی به‌وضوح دیده می‌شود و ضلع سوم، دانش دانشگاهی ایشان است که برای تفسیر شعر بیدل لازم است؛ همه‌ی این اضلاع در کنار هم باعث شده، دکتر حسن‌لی در حال حاضر از بهترین کسانی در ایران باشند که بتوانند درباره بیدل سخن بگویند و بنویسند.
عضو هیأت‌علمی دانشگاه شیراز افزود: این پشتوانه سه ضلعی در تفسیر کتاب نیز راه یافته و بخاطر این جهان ویژه‌ای که در ذهن مؤلف وجود داشته، برخلاف مسیر همیشگی و راست و تکراری که پژوهشگران ادبیات دارند، از یک زاویه‌ی متفاوت به شعر بیدل پرداخته شده است که درواقع مهندسی معکوسی دارد.
مرادی توضیح داد: اینکه سی غزل پایانی کتاب برای شرح انتخاب شده؛ نوع تفسیری که با شعر بیدل از شعر بیدل ارائه شده و اینکه ما عملا داریم از جلوه‌های متکثر شعر بیدل به فضاهای وحدانی و یکپارچه از شعر بیدل (آبشخورهای ذهنی و اندیشگانی بیدل) می‌رسیم، همه در ساختار کتاب به‌پشتوانه‌ای که توضیح دادیم دیده می‌شود؛ از تناسب در طبقه‌بندی اجزا، نوع تفسیر و ساختار و منابع کتاب، نمایه‌های آن و...
او در پایان با تأکید بر اینکه کتاب بیدل و انشای تحیّر یک ساختار و چارچوب کاملا مناسب علمی و تازه‌ای دارد؛ پژوهشگران و علاقه‌مندان به ادبیات فارسی را به خواندن این کتاب دعوت کرد.
کتاب بیدل و انشای تحیّر، با ۴۰۳ صفحه، در قطع وزیری و جلد گالینگور، به قیمت ۶۷ هزار تومان از سوی انتشارات معین، در مهرماه امسال به بازار عرضه شده است. کتاب یادشده، دارای سه فصل است؛ فصل نخست کتاب باعنوان مقدمه، فصل دیگر با نام «واژه‌های ویژه» و فصلی هم به شرح سی غزل بیدل اختصاص یافته است.
کاووس حسن‌لی از شاعران، پژوهشگران و از استادان نامدار ادبیات ایران است که از ایشان تاکنون بیش از 30 عنوان کتاب منتشر شده است.
از مهم‌ترین کتاب‌های وی می‌توان به فرهنگ سعدی‌پژوهی، راهنمای موضوعی حافظ‌شناسی، گونه‌های نوآوری در شعر معاصر ایران، چشمه‌ی خورشید (درباره‌ی زندگی، شعر و اندیشه‌ی حافظ)، دیگرگونه‌خوانی متون گذشته، راهنمای موضوعی سعدی‌شناسی، کارنامه‌ی تحلیلی خیام‌پژوهی و... اشاره کرد. چند تصحیح کتاب نیز در کارنامه‌علمی دکتر حسن‌لی وجود دارد که همه آن‌ها متون برای نخستین‌بار تصحیح و منتشر شده‌اند: دیوان امین‌الدین بلیانی، مثنوی وامق و عذرا، مثنوی اشترنامه و مهر و ماه، از جمله‌ی آن‌هاست.
یکی از فعالیت‌های اصلی دکتر حسن‌لی در حوزه شعر و شاعری‌ست. علاوه‌بر اشعار گوناگونی که از دکتر حسن‌لی در مجله‌ها، نشریه‌ها و سایت‌های مختلف منتشر شده، پنج مجموعه شعر و یک کتاب شعر کودک نیز تا کنون از ایشان به چاپ رسیده است: لبخند وارونه، پشت کرشمه‌های مرمره، دکمه‌های گیج، رنگ از رخ تمام قلم‌ها پریده است، به لبخند آیینه‌ای تشنهام و من ماه تابانم (شعر کودک).
زهرا ریاحی‌زمین، رئیس مرکز پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز، در حاشیه این نشست، هدف از برگزای این مراسم را آشناکردن نسل جوان با میراث کهن فرهنگی و ادبی کشور و معرفی گنجینه‌های غنی زبان و ادبیات فارسی و همچنین تقدیر از پژوهندگان این ذخایر معرفی کرد.
کرمی نخستین سخنران این نشست، در مقدمه سخنان خود به معرفی بیدل و جایگاه او در ادبیات فارسی پرداخت و گفت: بیدل از یکسو شاعر رنگ و آیینه است و عالم ظاهر و از سویی دیگر، شاعر حیرت و معنی، عرفان و فلسفه یا عالم باطن.
وی توضیح داد: هرچه از نیمه قرن دهم می‌گذریم، نازک‌خیالی و ارتباط برقرارکردن میان مفاهیم خیالی و ذهنی در شعر شاعران بیشتر می‌شود و در شاعران هندی‌الاصل به‌ویژه بیدل، اوج این نازک‌خیالی را مشاهده می‌کنیم.
کرمی افزود: ذهن شگفت‌انگیز بیدل میان اموری ارتباط برقرار می‌کند که در عالم واقع هیچ‌گونه ارتباطی باهم ندارند؛ بجز مفاهیم بلند و عمیق و فلسفی و تداعی‌های شگرف و باریک‌خیالی‌های شگفت‌انگیز و دور از ذهن، به‌نظر می‌رسد زبان مادری نبودن فارسی برای بیدل و نشناختن روابط حقیقی و معمول میان عناصر زبان نیز در دشواری شعر و برقراری پیوندهای دور از ذهن بی‌تأثیر نباشد.
استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز بااشاره مکرر به دشواری دریافت شعر بیدل، گفت: حتی خواننده‌ای که شعر فارسی را خوب می‌خواند و می‌شناسد و می‌فهمد، وقتی به سراغ شعر بیدل می‌رود، در بسیاری از مواقع پی به مقصود شاعر نمی‌برد.
وی اظهار داشت: من تصور نمی‌کنم، بجز نادرکسانی که در شعر بیدل تمرین و ممارست طولانی‌مدت دارند، سایرین درکی از شعر او داشته باشند.
کرمی در ادامه با اشاره به کارنامه بیدل‌پژوهی گفت: بااینکه بیدل‌خوانی و بیدل‌شناسی در ایران سال‌هاست که آغاز شده و آثار مختلفی از مقاله و چاپ اشعار و شرح رباعیات و برخی غزل‌های بیدل صورت گرفته؛ اما تا رسیدن به شرح کامل غزل‌های بیدل راهی بس طولانی و دشوار در پیش است.
وی تأکید کرد: کتاب بیدل و انشای تحیّر، اثر دکتر کاووس حسن‌لی، استاد برجسته دانشگاه که به‌تازگی برای بیدل‌پژوهان و دوستداران بیدل منتشر شده، دریچه‌های بسیاری را برای ورود به شعر بیدل و شناخت زبان و مفاهیم شعر او می‌گشاید.
کرمی گفت: نویسنده کتاب با پشتوانه ذوق سلیم شاعرانه و سال‌ها مطالعه و ممارست هدفمند در شعر کهن و معاصر و نوشتن کتاب‌هایی ارزشمند در زمینههای مختلف خیام‌پژوهی، سعدی‌شناسی، حافظ‌پژوهی و نیماشناسی و....تمام زمینههای لازم برای مطالعه بیدل فراهم داشته است.
وی در ادامه با معرفی بخش‌های مختلف کتاب ادب‌دوستان به‌ویژه دوستداران بیدل را به خواندن این کتاب توصیه کرد.
در ادامه برنامه کافی، به بیان دیدگاه‌های خود درباره‌ی کتاب بیدل و انشای تحیر پرداخت و گفت: عنوان این کتاب را باید تفسیر بیدل گذاشت چراکه این کتاب تفسیر بیدل است به بیدل.
وی توضیح داد: این کتاب کارالگوی شایسته مشکل‌پژوهی و شرح مشکلات است که اگر از این روش استفاده شود کار برای مخاطب بسیار راحت و مفید خواهد بود و از پراکنده‌گویی و لغزش‌ها جلوگیری می‌شود.
عضو هیأت‌علمی دانشگاه شیراز افزود: نکته مهمی که در این کتاب وجود دارد و تفاوت عمده آن با پیشینه شرح‌های دیگر محسوب می‌شود، این است که کتاب ازجنبه تحزیری و تحدی پیش نرفته؛ بلکه جنبه ارشادی و تشویقی دارد و باعث می‌شود مخاطب با رغبت به سمت خوانش شعر بیدل پیش رود. اما در دیگر شرح‌ها شاید برای نشان دادن عظمت کار، به‌نوعی ازجنبه تحزیری به شعر بیدل پرداخته و مخاطب را از خواندن شعر بیدل می‌ترسانند.
کافی تأکید کرد: نمی‌توان این کتاب را صرفا شرح سی غزل از بیدل ببینیم چراکه ما افزون بر شرح سی غزل در کتاب، دوهزار و دویست شاهد نمایش‌شده و هزارعنوان نمایه موضوعی در این کتاب می‌بینیم، یعنی با هزار کلیدواژه از شعر بیدل آشنا می‌شویم.
کافی کتاب بیدل و انشای تحیر را، کلاس فشرده شرح بیدل دانست و گفت این کتاب حقیقتا شرح مشکلات است.
ذوق شاعری، شخصیت آیینه‌ای و دانش دانشگاهی مؤلف؛ رمز موفقیت او در تفسیر شعر بیدل
محمد مرادی نیز در این نشست، با بیان این مقدمه که برای کشف جهان شعر بیدل باید لباس دیگری از واژه‌ها برتن کرد و شعر بیدل را باید در جهان دیگری مطالعه و بررسی کرد، گفت: به همین دلیل هرکسی از میان پژوهشگران دانشگاهی نمی‌تواند شعر بیدل را آنگونه که شایسته است، بررسی کند.
وی با ترسیم سه‌ضلع شخصیتی از شخصیت مؤلف اثر، شیوه تألیف کتاب را متأثر از شخصیت مؤلف دانست و توضیح داد: ویژگی‌های خاصی در شخصیت دکتر حسن‌لی هست که باعث شده ایشان بتوانند به‌خوبی شعر بیدل را بررسی و شرح و تفسیر کنند و آن سه ضلع یک مثلث است؛ یک ضلع آن شاعربودن ایشان است؛ چراکه ظرایفی در شعر بیدل هست که شاعران می‌توانند آن را دریابند. ضلع دیگر نوع جهان انسانی ویژه‌ای است که در شعر بیدل هست که نام آن را جهان آیینگی و زلال می‌توان گذاشت و این زلالی در شخصیت و ذهن دکتر حسن‌لی به‌وضوح دیده می‌شود و ضلع سوم، دانش دانشگاهی ایشان است که برای تفسیر شعر بیدل لازم است؛ همه‌ی این اضلاع در کنار هم باعث شده، دکتر حسن‌لی در حال حاضر از بهترین کسانی در ایران باشند که بتوانند درباره بیدل سخن بگویند و بنویسند.
عضو هیأت‌علمی دانشگاه شیراز افزود: این پشتوانه سه ضلعی در تفسیر کتاب نیز راه یافته و بخاطر این جهان ویژه‌ای که در ذهن مؤلف وجود داشته، برخلاف مسیر همیشگی و راست و تکراری که پژوهشگران ادبیات دارند، از یک زاویه‌ی متفاوت به شعر بیدل پرداخته شده است که درواقع مهندسی معکوسی دارد.
مرادی توضیح داد: اینکه سی غزل پایانی کتاب برای شرح انتخاب شده؛ نوع تفسیری که با شعر بیدل از شعر بیدل ارائه شده و اینکه ما عملا داریم از جلوه‌های متکثر شعر بیدل به فضاهای وحدانی و یکپارچه از شعر بیدل (آبشخورهای ذهنی و اندیشگانی بیدل) می‌رسیم، همه در ساختار کتاب به‌پشتوانه‌ای که توضیح دادیم دیده می‌شود؛ از تناسب در طبقه‌بندی اجزا، نوع تفسیر و ساختار و منابع کتاب، نمایه‌های آن و...
او در پایان با تأکید بر اینکه کتاب بیدل و انشای تحیّر یک ساختار و چارچوب کاملا مناسب علمی و تازه‌ای دارد؛ پژوهشگران و علاقه‌مندان به ادبیات فارسی را به خواندن این کتاب دعوت کرد.
کتاب بیدل و انشای تحیّر، با ۴۰۳ صفحه، در قطع وزیری و جلد گالینگور، به قیمت ۶۷ هزار تومان از سوی انتشارات معین، در مهرماه امسال به بازار عرضه شده است. کتاب یادشده، دارای سه فصل است؛ فصل نخست کتاب باعنوان مقدمه، فصل دیگر با نام «واژه‌های ویژه» و فصلی هم به شرح سی غزل بیدل اختصاص یافته است.
کاووس حسن‌لی از شاعران، پژوهشگران و از استادان نامدار ادبیات ایران است که از ایشان تاکنون بیش از 30 عنوان کتاب منتشر شده است.
از مهم‌ترین کتاب‌های وی می‌توان به فرهنگ سعدی‌پژوهی، راهنمای موضوعی حافظ‌شناسی، گونه‌های نوآوری در شعر معاصر ایران، چشمه‌ی خورشید (درباره‌ی زندگی، شعر و اندیشه‌ی حافظ)، دیگرگونه‌خوانی متون گذشته، راهنمای موضوعی سعدی‌شناسی، کارنامه‌ی تحلیلی خیام‌پژوهی و... اشاره کرد. چند تصحیح کتاب نیز در کارنامه‌علمی دکتر حسن‌لی وجود دارد که همه آن‌ها متون برای نخستین‌بار تصحیح و منتشر شده‌اند: دیوان امین‌الدین بلیانی، مثنوی وامق و عذرا، مثنوی اشترنامه و مهر و ماه، از جمله‌ی آن‌هاست.
یکی از فعالیت‌های اصلی دکتر حسن‌لی در حوزه شعر و شاعری‌ست. علاوه‌بر اشعار گوناگونی که از دکتر حسن‌لی در مجله‌ها، نشریه‌ها و سایت‌های مختلف منتشر شده، پنج مجموعه شعر و یک کتاب شعر کودک نیز تا کنون از ایشان به چاپ رسیده است: لبخند وارونه، پشت کرشمه‌های مرمره، دکمه‌های گیج، رنگ از رخ تمام قلم‌ها پریده است، به لبخند آیینه‌ای تشنهام و من ماه تابانم (شعر کودک).
نظر شما