در همین جهان پیرامون ما، چیزهایی به ظاهر ساده وجود دارد که شاید در زندگی روزمره، بیشترین سروکار را با آن‌ها داریم، اما کمتر به چرایی و چگونگی این امور فکر کرده‌ایم؟ جی اینگرام؛ نویسنده و پژوهشگر سرشناس کانادایی در کتاب «راستی چرا؟»، در چهار فصل با عنوان‌ها بدن، قلمرو حیوانات، ماوراء‌الطبیعه و عالم طبیعت، سوالاتی درباره جهان پیرامون ما مطرح کرده و پاسخ‌هایی جالب و بامزه به آن‌ها داده است.
«چرا پیاز اشک آدم را درمی‌آورد؟»، «آیا پاگنده وجود دارد؟»، «چرا بعضی‌ها با دیدن خون غش می‌کنند؟»، «چرا دود آتش هر طرف بروید دنبالتان می‌آید؟»، «چرا مارمولک‌ها شنای استقامت می‌روند؟»، «چرا خمیازه مسری است؟»، «چه چیزی پشه‌ها را به من جذب می‌کند؟» و «آیا ما خواب را رنگی می‌بینیم؟»، برخی از سوالاتی است که جی اینگرام در این کتاب به آن‌ها پاسخ می‌دهد.
.jpg)
چرا پیاز اشک آدم را درمی‌آورد؟
«وقتی پیاز را قاچ می‌زنید، تیغه چاقو بافت‌های آن‌را قطع و مواد شیمیایی‌ای را آزاد می‌کند که در حالت عادی با یکدیگر درگیر نیستند. وقتی این مواد با هم در تماس قرار می‌گیرند، شروع می‌کنند به ایجاد ترکیباتی حاوی گوگرد. در نهایت، مولکولی موسوم به «سین پروپِنتیال اِس اکسید» در هوا آزاد می‌شود. وقتی گیرنده‌های موجود در قرنیه حضور این ماده را حس می‌کنند، اشک ترشح می‌شود تا ماده مذکور را از سطح چشم بشوید... واکنش ترشح اشک حدود نیم دقیقه بعد از آغاز خرد کردن پیاز به اوج خود می‌رسد و پنج دقیقه‌ای طول می‌کشد تا فروکش کند.
خاموش کردن این واکنش شیمیایی محال است، اما راه‌هایی وجود دارد تا این فرایند کمتر دردناک شود. برخی توصیه می‌کنند پیاز را قبل از خرد کردن داخل فریزر یا یخچال بگذارید. واکنش‌های شیمیایی در دماهای پایین کُندتر انجام می‌شوند، بنابراین اگر پیاز موقع خرد کردن سرد باشد، شاید بتوانید کار را تا قبل از آزاد شدن مواد اشک‌آور تمام کنید. انوع و اقسام توصیه‌های دیگر هم وجود دارند، مثل خرد کردن پیاز زیر آب، پوشاندن نیمه تحتانی صورت با دستمال کاغذی ضخیم، روشن کردن پنکه و حتی استفاده از عینک محافظ. تا اینجای کار هیچ روشی کاملا ایمن نبوده و پیاز همیشه برنده مسابقه بوده است.»
چرا خمیازه مسری است؟
«تقریبا 50 درصد ما، مستعد خمیازه مسری هستیم! بدین معنا که به محض آگاه شدن از خمیازه یک نفر دیگر، نیازی مقاومت‌ناپذیر به خمیازه کشیدن در خود احساس می‌کنیم. می‌گویم «آگاه شدن» چون نیازی نیست حتما خمیازه کسی را ببینید تا به شما سرایت کند. خمیازه مسری می‌تواند تنها با شنیدن صدای خمیازه، شنیدن حرف‌های کسی درباره خمیازه یا حتی خواندن درباره آن منتقل شود. فردی که خمیازه می‌کشد، شاید در فیلمی که تماشا می‌کنید حضور داشته باشد و تصویر شاید یک‌وری یا سروته باشد. اگر شما هم جزو گروه مستعد برای خمیازه مسری هستید، می‌دانید که اختیاری روی آن ندارید؛ اصلا دست خودتان نیست. اما چرا ما در این رفتار با هم مشترک هستیم؟ قضیه از چه قرار است؟
رابرت پروواین از دانشگاه مریلند، یکی از برجسته‌ترین محققان دنیا در زمینه خمیازه و بنیانگذار این فرایند است. پروواین پیش از ردگیری مکانیزم خمیازه، موفق شد این نظریه را رد کند که خمیازه واکنش بدن به نبود اکسیژن کافی و افزایش میزان دیاکسید کربن در خون است. او به نحو انکارناپذیری اثبات کرد که کاهش میزان اکسیژن یا افزایش میزان دیاکسید کربن خون، باعث افزایش تعداد خمیازه نمی‌شود. مطابق با یافته‌های پروواین، سرایت خمیازه در یک تالار سخنرانی شلوغ در اواخر بعدازظهر، کمتر به هوای داخل تالار و بیشتر به خود سخنران ارتباط دارد. او این ایده را مورد آزمایش قرار داد و دریافت دانشجویان حین تماشای برفک روی صفحه نمایشگر، بیشتر از سوژه‌های دیگر حین تماشای فیلم خمیازه می‌کشند. بنابراین، این خستگی و بی‌حوصلگی بود که باعث افزایش تعداد خمیازه‌ها می‌شد.
این موضوع درباره سخنرانی اواخر بعدازظهر در تالار با عقل جور درمی‌آید. اما درک این موضوع دشوار است که چرا بی‌حوصلگی که به انواع مختلف حادث می‌شود، رفتاری جهانشمول مثل خمیازه را تحریک می‌کند. بی‌قراری، شاید. رفتن سر یخچال، شاید. اما باز کردن دهان تا حد نهایت و بستنش؟ هیچ ارتباط مشخصی بین اینها وجود ندارد... در نهایت شاید کاشف به‌عمل بیاید که خمیازه مسری، احتمالا دلایل فیزیولوژیک و روانشناختی دارد.»
چرا مارمولک‌ها شنای استقامت می‌روند؟
احتمالا این صحنه را دیده‌اید، در حالت عادی مارمولک‌ها اغلب عمرشان را به بغل کردن زمین می‌گذرانند، اما هرازگاهی شروع می‌کنند دیوانه‌وار شنای استقامت اجرا کردن یا سر تکان دادن، بدین صورت که پاهای پیشین را صاف کرده و چانه را بالا می‌برند. در برخی وضعیت‌های خاص هم ممکن است درگیر شنای استقامت چهارپایی شوند. برخی از گونه‌های مارمولک، لکه‌ای رنگی روی گلویشان دارند که باعث می‌شود این حرکت بیشتر به چشم بیاید.
مارمولک‌های نر درگیر این حرکت می‌شوند تا چیرگی‌شان را روی یک قلمرو نشان دهند. در بسیاری از گونه‌ها، قلمرو مارمولک نر، تعدادی قلمروی مارمولک ماده را دربرمی‌گیرد و نرها عاجزانه نیاز دارند چیرگی‌شان را روی این فضا حفظ کنند. موضوع سر مرگ، زندگی و زادوولد است. یا باید شنای استقامت بروی (که ظاهرا سایر نرها را دور نگه می‌دارد) یا باید وارد درگیری تن به تن شده و خطر آسیب را به جان بخری. و البته شنای استقامت رفتن مارمولک‌ها، درست مثل شنای استقامت رفتن انسان‌ها، بهای خاص خودش را دارد؛ این کار انرژی‌بر است. بنابراین بسیار اهمیت دارد که هر مارمولک نر به مقدار کافی شنا برود و نه بیشتر. اگرچه اثبات این موضوع دشوار است، بسیاری از محققان این نمایش را به نمایش صوتی پرندگان و قورباغه‌ها شبیه می‌دانند که آن‌ها هم سیگنال‌های قلمرویی هستند.»
نخستین چاپ کتاب «راستی چرا؟» با ترجمه رضا اسکندری آذر در 240 صفحه با شمارگان 300 نسخه به بهای 45 هزار تومان از سوی نشر خزه راهی بازار کتاب شده است.
نظر شما