به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در خوزستان، مهدی محبتی دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه زنجان در پانزدهمین گردهمایی بین المللی ترویج زبان و ادب فارسی به میزبانی دانشگاه شهید چمران اهواز در نشستی مجازی با عنوان «وادی هشتم؛ تاملّی در نقش و جایگاه متون عرفانی در دنیای مدرن» گفت: با توجه به دگرگونی زیرساخت‌های اجتماعی و تغییرات عظیمی که در سه حوزه وجودشناسی، معرفت‌شناسی و روانشناسی ایجاد شده است، باید بتوانیم جایگاه جدیدی از متون عرفانی به مخاطب نسل جوان ارائه دهیم.

محبتی، مخاطبان متون نظم و نثر را فرهیختگانی دانست که به دور از هرگونه هیاهو و حاشیه با علاقه به تحقیق و پژوهش به این متون پرداخته و همواره به دنبال کشف شهود تازه از دل این متنون هستند.

وی با نقبی به هفت وادی سیر وسلوک عارفان تصریح کرد: برای سلوک عرفان منازل و مقامات مختلفی از دو الی هزار و یک منزل ذکر کرده‌اند؛ اما منازل هزار متعلق به حاج عبدالله انصاری و مشهورترین منازل عرفان  به نام «هفت شهر عشق» اختصاص به عطار نیشابوری دارد. در این جستار برآنیم که وادی  هشتم را هم که تاکنون در عرفان مطرح نبوده است، اضافه کنیم.

محبتی ادامه داد: در گذشته اقالیم سبع بود اما الان اقلیم هشتم آمده و جهان مدرنی آفریده که تمام زیربناهای فکری و اساس نگاه‌های گذشته را به زیر سوال برده است و یا به گونه‌ای مورد تحقیق قرار گرفته که پردازندگان و دلدادگان متون عرفانی را به این تفکر واداشته که چگونه در برابر این نگاه مدرن مواجه شوند؟

این متخصص حوزه ادببات عرفانی با بیان اینکه دو نگاه مدرن برای این تغییرات وجود دارد، توضیح داد: در نگاه اول چیزی که در جهان عوض شده ظاهری است، مثلا به جای الاغ ماشین، خانه گلی به جای آجری و صدها تغییرات جدیدتر که قدم به عرصه جهان مدرن گذاشته است؛ اما مشکلات اساسی بشر همچنان پابرجا است که از کجا آمده‌ام و آمدنم بهر چه بود؟ هر اندازه وسعت شهرنشینی بیشتر، به همان نسبت عمق این سوالات نیز زیادتر و سیاه‌چال‌های سرگردان انسان درمانده‌تر شده که چگونه عمل کند؟ اما نگاه دوم بر این باور است که درست ظاهر جهان عوض شده ولی باطنش همان است.

وی اضافه کرد: در قدیم این بیت شعر مولانا که «ما ز فلک بوده‌ایم یار ملک بوده‌ایم... » راحت پذیرفته می‌شد که از خدا آمده‌ایم و به آن باز می‌گردیم در حالی که جوان امروزی وقتی این شعر برایش خوانده می‌شود، می‌گوید: فلک کجاست؟ یار ملک یعنی چه؟ جسم و  روح به چه زبانی حرف میزنند؟ و خیلی سوالات دیگر. باید به نسل امروز جواب عقلانی دهید تا آرام گیرد وگرنه شما را ترک می‌کند. در جهان مدرن باید همواره موضوعات را برای آنان قابل قبول باز کرده زبانش را بفهمیم تا بتوانیم با این نسل ارتباط برقرار کنیم.

محبتی گفت: جهان به مثابه بازار و همه مردم بازرگان هستند و در این بازار هیچکس وسیله بُنجل خریداری نمی‌کند اگر یک بار بخرد، وقتی فهمید به دردش نمی‌خورد، آن را دور می‌اندازد و معرفت هم یک کالا و خریدارانش معرفتی‌ها هستند؛ پس  اگر معرفت مشکلی از زندگی من را حل نکند و نتواند به سوالات عقلی و روحی پاسخی دهد، قطعا خوانندگانش آرام آرام کم و خریدارانش برای این کالا پولی پرداخت نمی‌کنند.

دانشیار زبان و ادبیات فارسی زنجان افزود: با هیاهو، تبلیغات و  آنالیسم‌های عجیب و غریب نمی‌توانیم نسل جدید را متقاعد کنیم، باید بتوانیم برای مشکلات عظیمی که پیش روی این نسل قرار دارد، نه با زور بلکه از طریق زبان معنایی راه حل مناسبی ارائه دهیم.

وی با مطرح کردن این موضوع که برخی متفکران داخلی عرفان را زبان‌بازی می‌دانند، عنوان کرد: وقتی دنیا متفکری مثل نیچه دارد و نیچه‌های دیگری در عالم به وجود آمده است، خیلی از متفکران داخلی بر این باورند که عرفان زبان بازی است ما می‌توانیم بگوییم این گزاره‌ها مفیدند ولی معقول نیستند.

این محقق در پاسخ به این سوال متفکران که گزاره‌های عرفانی را بی‌معنی و بازی با زبان دانسته، تصریح کرد: ما باید بتوانیم از این گزاره‌ها نوعی دیگر برداشت کنیم و در کارنامه‌ها، تحقیقات و کتاب‌ها به سمت کارکرد گزاره‌ها رفته تا از خریداران  معقول و خوشحال برخوردار شویم. همچون کتاب «ملت عشق» که نویسنده با استفاده از یک برش  زندگی شمس توانست موج عظیمی در جهان ایجاد کند.

محبتی گفت: باید بتوانیم این گرما و هیجان عرفان را از طریق تولید محتوا با صورت‌های جدید و تازه و با زبان نسل امروزی خلق کرده تا با این جاذبه‌ها گرمای دل‌ها بیشتر، جهان روشن و انرژی ایجاد شود.

وی گفت: اگر نتوانیم نقش متون عرفانی را برای همه طبقات اجتماعی مفید و معنادارتر کنیم، این متون همچون آثار عتیقه به سمتی می‌روند که ارزشمندند ولی کارایی ندارند و آرام آرام از حیطه جامعه حذف می‌شوند.