به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در قم، استاد سید هادی خسروشاهی از جمله محققانی است که در جریان حوادث مختلفی از تاریخ معاصر ایران یا نهضت‌های اسلامی جهان اسلام حضور داشته یا مرتبط بوده است. بخشی از این خاطرات در مجموعه‌ای تحت عنوان «حدیث روزگار» به چاپ رسیده است. در ادامه به بخشی از کتاب‌هایی که به جریان‌های مبارزاتی و سیاسی پرداخته است به صورت خلاصه می‌پردازیم.

کتاب «درباره مشروطه مشروعه و: علمای تبریز»:
استاد خسروشاهی در ابتدای مقدمه‌اش بر این کتاب می‌نویسد: «بحث ما در این رساله، بررسی مکتب تبریز در مسأله نهضت مشروطیت و یا نقش علمای بزرگوار در بنیانگذاری آن نیست، بلکه هدف اشاره فهرست‌وار به علل دوری و یا کناره‌گیری علمای تبریز از همکاری با نهضت است، حال آن که خود، بنیانگذار اصلی این حرکت بوده‌اند.»
 
علمای تبریز که در زمینه مبارزه با استبداد و کنترل شاهان قاجاری و درباریان پیشقدم بودند و نقش ویژه و غیرقابل انکاری در شکل‌گیری نهضت مشروطه داشتند، طی نقشه گروهی از سوسیالیست‌های قفقازی ایرانی‌تبار و روشنفکر نمایان داخلی و جمعی از نفوذیان در «انجمن ایالتی تبریز» با شعارهایی چون «میهن پرستی!» و «حقوق برتر توده‌ها» و... باعث دوری علما شدند و حتی پس از غلبه بر «انجمن اسلامیه» و اخراج و تبعید حاج میرزا حسن مجتهد و میرهاشم دوه‌چی، علیرغم ادعاهای نخستین، خواستار لغو شریعت در تنظیم قانون اساسی شدند.

حوادث خونین تبریز در آن ایام و بعد افشا شدن ماهیت انجمن ایالتی تبریز که خواستار عدم توجه به احکام شریعت شدند، باعث شد که اکثریت علمای تبریز، پس از مخالفت‌ها و نصیحت‌ها و تعامل و مدارا، سرانجام مجبور شدند خود را از این فجایع ـ که به نام آزادیخواهی رخ می‌داد و به غلط مشروطیت نام گرفته بود ـ کنار بکشند و اتهامات بی‌شماری چون طرفداری از استبداد! نصیب آنها شود. در این کتاب، ضمن اشاره به چگونگی مسائل مشروطیت در تبریز و علل طرفداری علمای تبریز از «مشروطه مشروعه»، موضع‌گیری مخالف برخی علمای برجسته تبریز، از جمله آیت الله سید احمد خسروشاهی (جدّ استاد سید هادی خسروشاهی) را در این مسأله با اسناد و مدارک روشن می‌سازد و اتهامات را از قول مراجع عظام نجف اشرف رد می‌کند.

جالب توجه است که پدر، برادران و جدّ استاد خسروشاهی، تماماً در زمره مشروعه خواهان و حامیان اندیشه و رویکرد شهید شیخ فضل الله نوری بوده‌اند. این کتاب در اصل یک گفت‌وگوی تفصیلی با ماهنامه فرهنگی ـ تاریخی «شاهد یاران» (شماره ۱۰۲ و ۱۰۳، فروردین ۱۳۹۲) بوده است که با اضافات و اسناد و تصاویر و مدارک در قالب کتاب عرضه شده است.
 
در بخش پیوست هم اشاره‌ای به شرح حال چهار نفر از علمای مشهور عصر مشروطیت در تبریز یعنی حضرات آیات میرزا صادق آقا تبریزی، حاج سید احمد خسروشاهی، حاج میرزا حسن مجتهد و میرزا علی ثقه الاسلام شده است.
 
کتاب «درباره تاریخ نگاری معاصر و کودتای 28 مرداد»:
کتاب حاضر شامل دو گفتگوی مشروح با حجت ­الاسلام والمسلمین استاد سیدهادی خسروشاهی درباره مسائل تاریخ معاصر و نیز کودتای 28 مرداد 1332 است که اطلاعات وسیع و مستندی را در این رابطه ارائه می‌کند و یک پیوست هم در پایان کتاب، موضوع کودتای 28 مرداد و نقش دیگران را در آن روشن ­تر می­‌سازد.

گفت‌وگوی اول در سال 1368 توسط فضلای حوزه علمیه قم و تحریریه فصل­نامه «حوزه» انجام شده است که در شماره های 42 تا 47 در همان سال منتشر شده است. در این گفت‌وگو با عنوان «چگونه تاریخ انقلاب را بنویسیم؟» نکات مهم و ارزشمندی درباره تاریخ‌­نگاری بیان شده است.
گفت‌وگوی دوم در مرداد 1394 درباره کودتای 28 مرداد و مواضع آیت ­الله کاشانی و عملکرد و نقش دکتر مصدق در آن، انجام گرفته که در دو شماره از روزنامه «جوان»، در شهریور ماه منتشر شد و اکنون تکمیل شده این بحث، به اضافه متن کامل و ویرایش شده گفت‌وگو به همراه اسناد و عکس‌هایی در اختیار مخاطبان قرار گرفته است.

استاد خسروشاهی در این کتاب به علل و عوامل موفقیت کودتای ننگین 28 مرداد، نقش آمریکا و انگلیس در آن، عملکرد ضعیف دولت مصدق و آماده بودن بستر کودتا، نقش زاهدی و علی امینی و... در این خصوص می‌پردازد و مواضع آیت ­الله کاشانی و شهید نواب صفوی را در خصوص کودتا تبیین می‌کند.
بعضی از این اسناد و تصاویر برای نخستین بار منتشر شده و بخش آخر کتاب یعنی پیوست هم اشاره کوتاهی به حوادث 28 مرداد دارد و پرسش­‌های دکتر صادق زیباکلام را در این خصوص به نقد می­‌کشد.
 
کتاب «درباره سازمان‌ها و: احزاب سیاسی دوران انقلاب»:
این کتاب، جلد دهم از مجموعه «حدیث روزگار» نوشته استاد خسروشاهی است که از یک مقدمه و ۴ بخش تشکیل شده است. سازمان مجاهدین خلق یا فرقه رجویه (گفت‌وگو با دوماهنامه «چشم ­انداز ایران»)؛ حزب توده در خط امام! (حزب توده پس از پیروزی انقلاب اسلامی) (گفت‌وگو با دوماهنامه «چشم انداز ایران»)؛ فرقه فرقان (تأملاتی در اندیشه و عمل فرقه فرقان) (گفت‌وگو با فصلنامه «یادآور»)؛ دفتر هماهنگی­‌های مردمی ـ حزب بنی­ صدر (حزب بنی ­صدر؛ علل و عوامل شکست و سقوط؛ گفت‌وگو با روزنامه «جوان».
  
بعد از هر بخش، پیوست مرتبط با آن ذکر شده است. در پیوست بخش اول، یعنی سازمان مجاهدین خلق، اسامی کامل نخستین دستگیر­شدگان سازمان مجاهدین خلق، نکاتی درباره سازمان مجاهدین خلق و شخصیت و روحیات محمد حنیف‌نژاد (گفت‌وگو با ماهنامه «رمز عبور») آمده است. در بخش دوم (حزب توده)، پیوست‌هایی درباره سیاست‌ها و برنامه‌های حزب توده، توضیحاتی درباره برخی اظهارنظرها (تصحیح نظرات دکتر ابراهیم یزدی در مصاحبه‌­اش با شماره ۴۱ مجله «مهرنامه» درباره رابطه استاد خسروشاهی با نورالدین کیانوری)، حزب توده و کیانوری در خط امام! (گفت‌وگو با ماهنامه «اندیشه پویا»)، ایدئولوگ حزب (خاطرات استاد خسروشاهی از نورالدین کیانوری، احسان طبری و ناخدا افضلی در گفت‌وگو با کتاب سال «اعتماد ملی»، نوروز ۱۳۸۸). در پایان بخش چهارم هم مصاحبه استاد خسروشاهی با روزنامه «انقلاب اسلامی» درباره علت رأی دادنش به بنی ­صدر.
 
در پایان کتاب هم فهرست اعلام، اماکن و کتب و اسناد و تصاویر مرتبط به موضوع کتاب آمده است. استاد خسروشاهی در مقدمه کتاب درباره ضرورت ثبت تاریخ انقلاب و شخصیت های انقلابی می ­نویسد: «تاریخ چگونگی حوادث دوران پس از انقلاب اگر توسط کسانی که خود به نحوی در صحنه بوده‌اند، به رشته تحریر درنیاید، یا توسط عناصر مُغرض و معارض نوشته خواهد شد و یا به تدریج به دست فراموشی سپرده می‌شود».
 
کتاب «درباره نشریات مخفی حوزه علمیه قم»:
این كتاب از یك مقدمه، تاریخ پیدایش نشریه بعثت، خاطراتی درباره نشریه انتقام، درباره اعلامیه‌های فضلا و طلاب یا اسناد نهضت اسلامی ایران، اعلامیه‏های مخفی و ضمایم تشكیل شده است. «درباره نشریات مخفی حوزه علمیه قم» خاطرات استاد درباره نشریات و اعلامیه‏هایی است كه پس از آغاز مبارزه روحانیت و مردم، علیه رژیم پهلوی به طور مخفی از سوی فضلا و یا طلاب حوزه علیمه منتشر می‌شد.

بخش اول و دوم، مربوط به دو نشریه ماهیانه مخفی «بعثت» (با همكاری آقایان اكبر هاشمی رفسنجانی، سید هادی خسروشاهی، علی حجتی كرمانی و سید محمود دعایی) و «انتقام» (استاد محمدتقی مصباح یزدی) است كه در آن شرایط بحرانی و خفقان استبداد پهلوی منتشر شده است.

فصل سوم، درباره چگونگی تهیه، تنظیم، تكثیر اعلامیه‏های فضلا و طلاب حوزه علمیه قم است كه مجموعه‌‏‏ای از آنها به عنوان اسناد نهضت اسلامی ایران ـ اخیراً از سوی مركز اسناد انقلاب اسلامی در چهار جلد ـ منتشر شده ‏اند و بقیه مجلدات آن به زودی منتشر خواهد شد.

بخش چهارم، درباره چند اعلامیه و نشریه است كه پس از توقف انتشار مرتب بعثت و انتقام، در مناسبت‌‏های مختلف، توسط استاد خسروشاهی، تهیه و تنظیم و تكثیر منتشر شده‏اند كه با توجه به شرایط خاص آن زمان، از اهمیت ویژهای برخوردارند.

فصل پایانی، شامل سه اعلامیه، از سه «طلبه جوان» حوزه علمیه قم است كه پیش از آغاز مبارزه فراگیر و نهضت اسلامی ایران، به عنوان نوعی مبارزه منفی علیه ارگان نظام شاهنشاهی و پیام هشدار با امضای رسمی، منتشر شده ‏است. بررسی این اسناد و توجه به زمان و مكان صدور آنها می‏تواند در ارزیابی و چگونگی مبارزه روحانیت و طلاب، با همكاری و پشتیبانی مردم ایران، روشنگر باشند: سه اعلامیه افشاگرانه درباره شهادت آیت ‏الله سعیدی، توطئه سازمان اوقاف، دفاع از حقوق اعراب مسلمان ـ به ویژه فلسطینیان ـ پس از تجاوز امپریالیسم غرب همراه ایادی صهیونیستی آن، كه در پایگاه نظامی خود، به نام «اسرائیل» متمركز شده است.

اعلامیه «نابود باد اسرائیل» كه به دنبال آغاز جنگ 1967م علیه اعراب مسلمان و سكوت اغلب محافل مذهبی در ایران و در دورانی كه اغلب اداره‏ كنندگان نشریه «بعثت و انتقام» زندانی، تبعید و یا فراری بودند، توسط خود استاد نوشته شده كه بازتاب وسیعی در حوزه‏های علمیه و محافل مبارزه‏ای داشت.
   
کتاب «درباره حزب خلق مسلمان»:
 در بخشی از مقدمه استاد خسروشاهی درباره این کتاب می‌خوانیم: «حزب خلق مسلمان از جمله احزاب و سازمان‌های سیاسی ـ اسلامی بود که پس از پیروزی انقلاب اسلامی، با هدف تحکیم پایه‌های نظام اسلامی و جلب و جذب جوانان و افرادی که می‌خواستند در این راستا گام بردارند، تأسیس گردید. هدف و برنامه حزب، طی «مرام‌ نامه» و «اساسنامه» تبیین و پس از تصویب نهایی شورای مرکزی حزب، چاپ و منتشر گردید که مورد استقبال و توجه مردم مسلمان ایران و محافل سیاسی قرار گرفت. هیأت مؤسسین نخستین حزب، اغلب شخصیت‌های فرهیخته و شناخته شده‌ ای بودند که علاوه بر سوابق مبارزاتی، همیشه در زمینه‌ های علمی ـ فرهنگی ـ اجتماعی و سیاسی فعال بوده و در همین رابطه، بارها دستگیر و زندانی و یا تبعید شده بودند.
  
این کتاب، مجموعه چند مصاحبه و یادداشت مرحوم خسروشاهی درباره این حوادث و در واقع چگونگی پیدایش و انحلال حزب خلق مسلمان است که نخست در مطبوعات تهران از جمله: ویژه‌نامه «جوان» مورخ نیمه خرداد 1389، دوماهنامه «چشم‌ انداز» مورخ شهریور و مهر 1388، در پاسخ ویژه‌نامه «اعتماد» مورخ تیرماه 87 و نشریه «بعثت» چاپ قم، منتشر شده‌اند که پس از ویرایش و تکمیل، همراه با چند عکس و سند، در قالب کتاب به چاپ رسیده است.
 
بعضی از عناوین کتاب عبارتند از: درباره حزب خلق مسلمان، تلگراف حضرت آیت‌ الله میلانی به آیت‌ الله شریعتمداری، متن تلگراف امام خمینی به آیت‌ الله شریعتمداری، متن جواب آیت‌ الله آقای شریعتمداری به امام خمینی، جوابیه آیت‌ الله شریعتمداری به نامه هیأت مؤسس حزب جمهوری اسلامی خلق مسلمان، مرام‌ نامه حزب جمهوری اسلامی خلق مسلمان، آغاز هجمه و جریان فتنه، استعفای دسته جمعی مؤسسین حزب خلق مسلمان، متن استعفای حجت‌ الاسلام گلسرخی از حزب خلق مسلمان، پاسخ حجت‌ الاسلام والمسلمین خسروشاهی به حزب خلق مسلمان، ردّ اکاذیب.